رزمایش مشترک روسیه، چین و کشورهای آسیای مرکزی

در نشست آتی این سازمان که بزودی در بیشکک، پایتخت قرقیزستان برگزار خواهد شد، قرار است محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور ایران نیز شرکت کند. پیش از این اعضای سازمان همکاریهای شانگهای از ایالات متحده آمریکا درخواست کرده بودند که برای خروج نیروهای خود از قرقیزستان و تاجیکستان تاریخ مشخصی را تعیین کند.

از سوی دیگر، کشورهای عضو این سازمان مانور مشترک نظامی خود در خاک روسیه را آغاز کرده‌اند. بنا به گزارش مطبوعات روسیه رزمایش مشترك روسیه، چین و کشورهای آسیای مرکزی در استان چلیابینسک روسیه واقع در منطقه اورال انجام می‌گیرد.

حدود ۶ هزار نظامی و رزمنده ویژه یگان‌های ضد تروریستی، با بکارگیری بیش از ۸۰ فروند هواپیمای جنگی و هزار دستگاه تجهیزات نظامی از كشورهای عضو سازمان همكاریهای شانگهای یعنی روسیه، چین، قزاقستان، قیرقیزستان، ازبكستان و تاجیكستان در این رزمایش شركت می‌کنند. این رزمایش تا هفدهم ماه اوت ادامه پیدا خواهد کرد.

هدف رسمی این مانور که تحت عنوان «مأموریت صلح ۲۰۰۷» انجام می گیرد، مبارزه با تروریسم اعلام شده است. لازم به یادآوری است که اولین مانور سازمان همکاریهای شانگهای تحت عنوان «مآموریت صلح ۲۰۰۵» در خاک چین برگزار شده بود.

سازمان همکاریهای شانگهای، در واقع اتحادی است غیرنظامی که ۶ سال پیش تاسیس شد. به گفته کارشناسان، این سازمان قصد دارد نفوذ سیاسی و نظامی خود را افزایش دهد.

ولادیمیر مولتنسكوی معاون فرمانده نیروی زمینی روسیه اعلام کرد که این رزمایش علیه منافع كشورهای دیگر نیست و تنها هدف آن، نشان دادن آمادگی مشترك برای دفاع در مقابل اقدامات تروریست‌هاست.

برخی از کارشناسان امور آسیای مرکزی با تردید به این مسئله می نگرند. به نظر آنها سازمان همکاریهای شانگهای ابزاری است در دست چین و روسیه و این دوکشور قدرتمند حفظ ثبات در آسیای میانه را به اصلاحات دمکراتیک یا سیاسی در منطقه ترجیح می دهند.

ولی اهداف رسمی این سازمان بنا به ادعای مقامات چین و روسیه گسترش همکاریهای اقتصادی در منطقه است. بنظر عبدالله قادری تحلیلگر سیاسی تاجیک، چین و روسیه بدنبال توسعه نفوذ و تصرف بازارهای منطقه آسیای میانه هستند.

او در این باره می‌گوید: «طبیعی است که بازارهای کشورهای آسیای مرکزی مناسبترین بازار جهت فروش محصولات چینی به حساب می آیند. جمهوری خلق چین یک بازار ۷ تا ۱۰ ملیارد دلاری را نمی خواهد از دست بدهد و اینها از جمله مشوقاتی هستند که چین و برخی دیگر از کشورها را وادار می‌کنند این بازارها را از دست ندهند و موقعیت خود را حفظ کنند.»

آسیای میانه منطقه‌ای است ثروتمند و سرشار از انرژی که در پی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی دستخوش تغییرات زیادی شده است.

اکنون این منطقه نه تنها توسط همسایگانش روسیه و چین، بلکه بوسیلۀ آمریکا نیز به دقت زیر نظر است و به میدان رقابت قدرت‌های بزرگ تبدیل شده است. انجام مانور نظامی کشورهای عضو سازمان همکاریهای شانگهای نشانگر افزایش رقابت قدرت‌های بزرگ در این منطقه است.

علیرغم عضویت کشورهای آسیای مرکزی در سازمان همکاریهای شانگهای، غرب و پیمان نطامی ناتو نیز در برخی از این کشورها حضور نظامی دارند. به نظر دکتر هومن پیمانی کارشناس امور امنیتی آسیای مرکزی و قفقاز هدف حضور نیروهای ناتو در آسیای مرکزی صرفا جهت خارج کردن این منطقه از حوزه نفوذ روسیه است.

او در این مورد متذکر می‌شود: «سیاست‌های ناتو را شما می توانید مبارزه و مقابله با کشورهایی در نظر بگیرید که یا در حال حاضر به عنوان قدرت‌های جهانی مطرح هستند مثل روسیه و چین و یا کشورهایی که در حال شکل گرفتن به عنوان قدرت‌های منطقه‌ای هستند که این شامل حال ایران می‌شود. از این جهت یکی از اهداف ناتو حضورش در نزدیکی خاک ایران بوده است که به نوعی به قول خودشان سیاست‌های مهار نظامی ایران را نیز در پیش بگیرند.»

هم برای کشورهای عضو سازمان همکاریهای شانگهای و هم برای ناتو و آمریکا حفظ یک آسیای میانۀ امن و با ثبات بسیار اهمیت دارد. به ویژه برای چین که با کشورهای آسیای مرکزی بیش از ۳ هزار کیلومتر مرز مشترک دارد به مفهوم این است که این کشور مایل است برای حفظ امنیت در استانهای غربی خود، شاهد منطقه‌ای امن باشد. با وجود این باید اذعان داشت که فعالیتهای سیاسی و بویژه نظامی سازمان همکاریهای شانگهای برای کشورهای غربی نگرانی‌هائی را ایجاد کرده است.

طاهر شیرمحمدی