دیپلماسی روسیه در قبال برنامه‌اتمی ایران تغییری نکرده است
۱۳۸۷ مهر ۳, چهارشنبه
اینها پرسش‌هایی هستند که دویچه وله در مصاحبه با تحلیلگر سیاسی، دکتر رضا تقی‌زاده ساکن بریتانیا طرح کرده است.
دویچه‌وله: آقای دکتر تقی‌زاده، نشست گروه ۵+۱ در موضوع برنامه‌ی اتمی ایران قرار بوده پنجشنبه (۲۵ سپتامبر) در حاشیه‌ی مجمع عمومی سالانه‌ی سازمان ملل برگزار شود، ولی از آنجا که روسیه از شرکت در این نشست امتناع کرده، تشکیل این اجلاس لغو شده. این عدم همکاری روسیه را شما چگونه ارزیابی می‌کنید؟
رضا تقی‌زاده: به نظر من این اتفاق خیلی مهمی نیست و بی‌سابقه هم نیست. به دفعات، و آخرین بار در اجلاس برلین بود که به علت عدم حضور وزیر خارجه چین، همین اجلاس ۵+۱ که قرار بود پیرامون برنامه‌ی اتمی ایران گفت‌وگو بکنند، قبل از تصویب قطعنامه‌ی تحریمی سوم به تعویق افتاد. قبلا هم روسیه از این جلسه پا پس کشیده و در آن حاضر نشده بود.
مسئله این است که حاضرنشدن در جلسه‌ی ۵+۱ به معنای تغییر سیاست روسیه در قبال برنامه‌ی اتمی ایران نیست. به نوعی ابراز گلایه است یا به نوعی قهرکردن، تا جدا شدن از آمریکا و شورای امنیت و بقیه‌ی اعضای شورا بر سر برنامه‌ی اتمی ایران است. آنچه واقعیت دارد این است که روسها قبلا اعلام کرده‌اند، و این سیاست خارجی روسیه هم هست، که با ادامه‌ی غنی‌سازی اروانیوم در ایران مخالف‌اند و این خواسته‌ی شماره‌ی یک شورای امنیت از ایران هم بوده است. اگر تغییر رویه‌ی روسیه یا گلایه‌داربودن آنها بخواهد به تغییر سیاست روسیه تعبیر بشود، روسها بایستی خیلی آشکار بگویند، نه آقا، ما بعد از این موافق ادامه‌ی غنی‌سازی اورانیوم در ایران هستیم. حال آن که، آنها می‌دانند که آمریکا تنها مدعی ایرران در این مورد نیست. اروپا با ادامه‌ی غنی‌سازی اروانیوم در ایران مخالف است و کشورهایی مثل اسراییل در مقابل تغییر رویه‌ی احتمالی روسیه ایستادگی خواهند کرد، و کشورهای منطقه مثل عربستان سعودی و مصر و ترکیه، بهرحال در مقابل روسیه خواهند ایستاد.
نکته‌ی دیگری که در این نوع از قهرکردن دیده می‌شود، این است که روسیه از این طریق می‌خواهد همچنان به عنوان یک کشور مستقل از آمریکا در صحنه‌ی جهانی دیده شود و برای تثبیت مواضع قدرتش تلاش می‌کند. حالا رفتاری که در شورای امنیت نشان می‌دهد، حداقل در قبال آمریکا، هزینه‌ای را به روسیه تحمیل نمی‌کند. زیرا دولت کنونی در حال خارج‌شدن از اداره‌ی امور مملکت است و دولت بعدی که به واشنگتن خواهد آمد، بعداز انتخابات سوم نوامبر و بعد از این که در ژانویه سال آینده سر کار آمد که چند ماه بیشتر باقی نمانده است، یقینا ارتباط نزدیک‌تری را با روسیه در صحنه‌ی جهانی برقرار خواهد کرد و این کدورت‌ها از بین خواهند رفت. زیرا منافع استراتژیکی آمریکا و روسیه به‌مراتب مهم‌تر از آن است که بر سر مسایلی از این دست، آنها به ترک این منافع دل ببندند و بهرحال روابطشان را قطع بکنند.
دویچه‌وله: حالا به نظر می‌آید برخی محافل در جمهوری اسلامی ایران روی مناقشه‌ی روسیه و آمریکا، بویژه در ارتباط با بحران گرجستان، حساب باز کرده‌اند. این محافل با جانبداری از سیاست روسیه در گرجستان از قرار معلوم تلاش دارند رأی روسیه در شورای امنیت در قبال ایران را تلطیف بکنند و روسیه را در برابر کشورهای غربی قرار بدهند. به عبارت دیگر در اینجا یک بده‌بستانی را صورت بدهند. خوشبینی این محافل را تا چه اندازه واقع‌بینانه‌می‌بینید؟
رضا تقی‌زاده: به نظر من هیچ اثر وضعی در شرایط موجود برنامه‌ی اتمی ایران نخواهد گذاشت. در طول دو سال گذشته سه قطعنامه‌ی تحریمی که علیه ایران تصویب شده به‌هیچ‌وجه برنامه‌ی توسعه‌ی اتمی ایران را متوقف نکرده و به‌خصوص به ادامه‌ی غنی‌سازی اورانیوم در ایران لطمه‌ای نزده است. بنابراین قطعنامه‌ی چهارم هم اثر وضعی فوری بر این روند نخواهد داشت، (و این نکته‌ای که) روسها در توجیه تعلیق جلسه‌ی ۵+۱ به زبان می‌آورند و با اشاره به این که "جایی آتش نگرفته" و دلیل تعجیل برای این حضور چه هست، به نوعی یادآوری می‌کنند که تصویب قطعنامه‌ی تازه، ادامه‌ی وضع موجود است. بنابراین باعث متوقف‌کردن برنامه‌ی اتمی ایران نمی‌شود.
حساب باز کردن ایران و خوشحالی از این قهر کردن و نوع رفتار روسیه هم پذیرفتن "گنجشک مجانی"ست که روسها روی هوا به ایران می‌بخشند، در حالی که آنها تغییر سیاستی را نوید نمی‌دهند. روسیه در گذشته، در زمان لازم، همچنان در کنار بقیه‌ی اعضای شورای امنیت علیه ایران ایستاده است. در آینده هم این ایستادگی باز به دلیل سیاست‌های اعلام‌شده، ادامه پیدا خواهد کرد. بنابراین عدم حضور روسیه در جلسه‌ی ۵+۱ و عدم تشکیل این جلسه در روز پنجشنبه، نمی‌تواند اثر وضعی ِ فوری بر شرایط موجود برنامه‌ی اتمی ایران بگذارد.
بهرحال اگر روال بر این باشد که قطعنامه‌ی تازه‌ای صادر شود، همین جریان به صورت تدریجی تداومش باعث خوشحالی نسبی ایران خواهد شد. حالا ایران از بابت این تعارف، چقدر خوشحال است، این بستگی به نتیجه‌گیری آنها از تغییراتی که این خوشحالی در وضع آنها ایجاد خواهد کرد دارد، که به نظر من این تغییرات، تغییراتی جدی نیست.
دویچه‌وله: حالا می‌توانید شما برای ما کوتاه توضیح بدهید که روسیه در سیاست خارجی خودش در قبال ایران به‌طور کلی از کدام اصول پیروی می‌کند؟
رضا تقی‌زاده: بهرحال خطوط سیاست خارجی روسیه در ارتباط با ایران روشن است و آنها این را اعلام کرده‌اند. آنها مخالف این هستند که مخالفین برنامه‌ی اتمی ایران، مثلا آمریکا یا اسراییل، به وسیله‌ی نظامی متوسل بشوند. ولی همیشه به روشنی اعلام کرده‌اند که مخالف تبدیل شدن ایران به یک قدرت هسته‌ای هستند؛ اعلام کرده‌اند که برنامه‌های اتمی ایران شفاف نیست، اعلام کرده‌اند که با ادامه‌ی غنی‌سازی اورانیوم در ایران مخالف هستند و گفته‌اند که در قبال ترکِ غنی‌سازی اورانیوم حاضر به توسعه‌ی همکاری می‌باشند.
ولی بهرحال بعنوان یک شریک نظامی و بعنوان یک فروشنده ادوات نظامی، روسها به ایران به نوعی بعنوان مشتری خوش‌رفتار نگاه می‌کنند. از طرفی حمایت ضمنی از بعضی مواضع ایران را بعنوان رقابت با آمریکا می‌بینند. یعنی ایران را به نوعی بازدارنده‌ی گسترش نفوذ محلی آمریکا در خاورمیانه و منطقه‌ی خلیج‌فارس و دریای خزر می‌دانند. به همین علت ایستادگی در کنار تهران ضمن جلب یک مشتری پولدار و بهرحال خریدار بزرگ، باعث افزایش مقاومت در قبال توسعه‌ی نفوذ محلی آمریکا هم می‌شود.
و با توجه به این که ناتو در منطقه در حال گسترش است، مسئله‌ی گرجستان در اختیار روسیه است، مناطق نزدیک به مرزهای جنوبی روسیه برای آنها مهم است، مسایل آسیای مرکزی مهم است، مسئله‌ی نفت دریای خزر مهم است و در تمام این موارد روسها منافع اقتصادی سیاسی بسیار نزدیک دارند و در رقابت تنگاتنگ با آمریکا هستند، بهرحال مقابله با توسعه نفوذ آمریکا یکی ازهدف‌های سیاست خارجی روسیه است.
ولی در سال‌های آینده با توسعه‌ی همکاری بین روسیه و اتحادیه‌ی اروپا و تبدیل شدن روسیه بعنوان یک شریک اقتصادی، بایستی انتظار داشته باشیم که از تنش در این روابط کاسته بشود و دو طرف، موقعیت متقابل یکدیگر را به نوعی بپذیرند.
مصاحبه‌گر: داود خدابخش