داستان بنزین در ایران؛ سهمیه‌های رو به کاهش، نگرانی از تحریم
۱۳۸۹ خرداد ۱۲, چهارشنبه
حداقل سازی واردات با کاهش مصرف
دولت ایران اعلام کرده که سیاست حداقل‌سازی واردات بنزین را در پیش گرفته. در پی این سیاست جدید، سهمیه تابستانی بنزین خودروهای شخصی نیز نسبت به سه ماهه گذشته پیش از آن ۸۰ لیتر کاهش یافته است.
محمد رویانیان، رییس ستاد حمل و نقل و سوخت کشور این کاهش را ناشی از حذف سهمیه نوروزی می‌داند. اما منابع خبری سهمیه نوروزی را تنها ۲۰ لیتر اعلام کرده بودند.
به نظر می‌رسد ترس از آثار روانی کاهش سهمیه بنزین و احتمال افزایش نارضایتی عمومی و همچنین تبعات اقتصادی احتمالی این تصمیم موجب شده است دولت کاهش سهمیه بنزین یارانه‌ای را در قالب حذف سهمیه نوروزی اعمال کند.
بدین ترتیب سهمیه تابستانی خودروهای شخصی برای فصل تابستان را ۱۸۰ لیتر یا به عبارتی برای هر ماه ۶۰ لیتر، برای موتورسیکلت‌ها۷۵ لیتر (ماهانه۲۵ لیتر) در نظر گرفته شده است. این سهمیه در بهار برای خودروهای شخصی ۲۶۰ لیتر بود.
طبق آمار دولتی در پی اجرای سیاست سهمیه بندی در سال گذشته، ۱۳ میلیون لیتر از مصرف بنزین کاهش یافته است. مصرف روزانه بنزین در ایران بیش از ۶۰ میلیون لیتر می‌باشد.
خودکفایی بنزین؛ شعار سیاسی یا برنامه اقتصادی
مسوولان دولتی ایران می‌گویند ایران می‌تواند ظرفیت تولید بنزین را تا ۱۰ میلیون لیتر افزایش دهد. همچنین وعده می‌دهند که تا سه سال آینده کشور از این لحاظ خودکفا خواهد شد.
سردار رویانیان با استناد به این آمارها مدعی شد: «آقایان دیگر زحمت نکشند؛ چرا که دیگر تمامی بحث‌های مطرح شده در مورد تحریم بنزین بی‌اساس است و اگر فردا هم تحریم شویم نیاز مردم را تامین خواهیم کرد.»
البته به باور کارشناسان این سخنان بیشتر جنبه سیاسی داشته و در عمل تاثیر تحریم بنزین بر اقتصاد و شرایط زندگی مردم ایران ویران‌گر خواهد بود. این کارشناسان آثار روانی این اتفاق را بسیار بیشتر از تاثیرات مستقیم اقتصادی آن می‌دانند.
در همین حال بحث خودکفایی در تولید بنزین در کوتاه مدت نیز با تردیدهایی روبروست. با توجه به تحریم‌های اقتصادی فعلی و افزایش «دوره اجرایی طرح‌ها» در ایران و همچینین عدم مشارکت شرکت‌های خارجی و ناتوانی‌های فنی شرکت‌های ایرانی به نظر نمی‌رسد وعده‌ی احداث پالایشگاه‌های جدید به این سادگی‌ها عملی باشد. ضمن آنکه با روند نزولی تولید نفت ایران که آن هم به استناد نظر کارشناسان صنعت نفت تاثیر گرفته از تحریم‌های بین‌المللی است و افزایش روزافزون مصرف انرژی در داخل، تولید بنزین می‌تواند تحت شعاع قرار گیرد.
به سوی جیره‌بندی؛ سهمیه‌بندی بنزین آزاد
کاهش سهمیه بنزین یارانه‌ای، افزایش مصرف بنزین آزاد را در پی داشت. این رقم امسال به نسبت سال گذشته از یک‌و‌نیم میلیون لیتر در روز به ۹ میلیون لیتر افزایش داشته است.
گرچه آقای رویانیان این افزایش را نشانه مدیریت مصرف توسط مردم می‌داند اما تعیین سقف ۵۰۰ لیتر بنزین آزاد برای هر مصرف کننده و جمع‌آوری کارت‌هوشمند سوخت جایگاه‌داران از تلاش دولت برای کنترل مصرف بنزین آزاد حکایت دارد.
منابع دولتی مدعی هستند تنها نیم درصد از مصرف‌کنندگان بیش از ۵۰۰ لیتر بنزین آزاد استفاده می‌کنند، آماری که می‌تواند با کاهش سهمیه ماهانه بیشتر هم شود.
راه حل نهایی؛ تغییر سیاست‌های فرهنگی و بین‌المللی
کارشناسان معتقدند در کنار تغییر برخی سیاست‌های بین‌المللی ایران که می‌تواند منجر به بهبود شرایط تولید در داخل گردد تغییر الگوی مصرف و همچنین افزایش بهره‌وری نیز باید در دستور کار دولت قرار گیرد.
استفاده بیش از حد از خودروی شخصی بجای ناوگان حمل و نقل عمومی و یا دوچرخه، مصرف بالای ماشین‌های ساخت داخل و وجود تعداد بالای خودروهای فرسوده از عوامل هدردهنده این سوخت فسیلی گران قیمت است.
همچنین ضعف سیستم حمل و نقل عمومی و غیر استاندار بودن شریان‌های ارتباطی و دلایل فرهنگی استفاده بیش از حد از خودرو نیز از دیگر عوامل تشدید کننده مصرف قلمداد می‌گردد. کارشناسان تاکید می‌کنند برای بهبود شرایط توجه به همه این عوامل لازم و ضروری است.
مهدی محسنی
تحریریه: عباس کوشک جلالی