حسین علیزاده جایزه شوالیه را نپذیرفت

حسین علیزاده، تارنواز و آهنگساز نامدار ایران از پذیرفتن جایزه شوالیه فرهنگ فرانسه امتناع کرد. او در نامه‌ای سرگشاده در توضیح این امتناع، می‌گوید که "اقدام سفیر سیاسی و فرهنگی فرانسه، که هدیه ملت با فرهنگ فرانسه را به سینه هنرمندان بزرگ ما نصب می‌کند" شایسته ارج‌گذاری است و "ما نیز ستایش می‌کنیم ستارگان پر افتخار تاریخ خود را". با این همه، او در اشاره‌ای انتقادآمیز به پررنگ‌شدن نام این جایزه در فضای فرهنگی ایران در دو سه سال گذشته، آن را "چراغی کوچک" می‌داند که "چون در فضای هنری ایران" نور کافی نیست به "خورشید" بدل شده.

علیزاده در ادامه نامه خود می‌نویسد: «ضمن قدردانی از مسئولین کشور و سفارت فرانسه، به احترام مردم هنرپرور و هنردوست ایران، به نام حسین علیزاده قناعت کرده، تا آخر عمر به آن پیشوند یا پسوندی نخواهم افزود».

انتقادها و توصیه‌ها از منظرها و مواضع متفاوت

یک هفته پیش از انتشار نامه علیزاده، علی رهبری، آهنگساز و رهبر ارکستر در نامه‌ای سرگشاده به او، خواسته بود جایزه شوالیه را نپذیرد. رهبری در این نامه نوشته بود: «از آنجایی که سفارت فرانسه این نشان را به‌سرعت کم‌نظیری بین ایرانیان پخش می‌کند و احتمال این می‌رود که این نشان از بزرگی اسم حسین علیزاده به مرور زمان به مراتب کوچک‌تر جلوه کند٬ ایشان می‌توانند مانند ده‌ها شخصیت بزرگ فرانسوی از جمله بزرگ‌ترین آهنگساز فرانسوی قرن بیستم "موریس راول" یا دو نویسنده و فیلسوف بزرگ فرانسوی، "ژان پل سارتر" و "آلبرت کامو" (برنده جایزه نوبل) یا هنرپیشه معروف خانم "کاترین دونو" از دریافت این نشان صرف نظر کنند».

نشان ملی لیاقت (Ordre national du Mérite) یا نشان شوالیه از جمله نشان‌ها و مدال‌هایی هستند که دولت فرانسه در مقاطع مختلف زمانی به اهالی فرهنگ و هنر یا فعالان سیاسی اهدا می‌‌کند. چهره‌های ورزشی و هنری مانند زین‌الدین زیدان، مارلنه دیتریش ،سلین دیون، خولیو ایگله سیاس و تئودوراکیس هم از جمله دریافت‌کننده این جایزه هستند.

در ایران نیز نویسندگان و هنرمندانی مانند محمود دولت‌آبادی، شهرام ناظری، محمدرضا شجریان، رضا سیدحسینی، محمدعلی سپانلو، عباس کیارستمی، لیلا حاتمی، پری صابری، لیلی گلستان، جلال ستاری، داریوش مهرجویی و کامبیز درمبخش نیز این جایزه را دریافت کرده‌اند.

محافظه‌کاران در ایران، از جنبه‌ای متفاوت از علی رهبری بعضا به انتقاد از دولت فرانسه و دریافت‌کنندگان ایرانی این جایزه پرداخته‌اند. روزنامه کیهان هنگامی که جایزه شوالیه به محمدرضا شجریان اعطا شد، آن را نمادی از "تهاجم فرهنگی ناتو" توصیف کرد و دریافت‌کنندگان ایرانی آن را هم کسانی دانست که به کار "قلع و قمع کردن فرهنگ اسلامی-ایرانی" مشغولند.

خبرگزاری فارس هم، دو هفته پیش در واکنش به اعطای این جایزه به محمود دولت‌آبادی، نوشت: «در هفته‌های اخیر فعالیت سفارت فرانسه در تهران ابعاد جدیدی به خود گرفته است و با رویکردی ظاهرا فرهنگی با اعطای متوالی نشان‌های شوالیه به اهالی فرهنگ و ادب ایران، سعی در جذب هنرمندان و فرهیختگان ایرانی دارد. این در شرایطی است که هیچ واکنشی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت امور خارجه درباره این نوع فعالیت دیده نمی‌شود که اصولا چرا دولت فرانسه در ماه‌های اخیر علاقه‌مند به شوالیه‌سازی از برخی هنرمندان خاص ایرانی است.»

انتقاد از سیاست‌های فرهنگی حاکم

حسین علیزاده در نامه خود ظاهرا برای آن که فاصله خود را با گرایش‌های یادشده حفظ کند و جایی برای مصادره به مطلوب مواضع خود از سوی نیروها و گرایش‌های نگذارد، به صراحت تاکید کرده است: «شاید اگر در دیار ما توجه و درک از هنر والای موسیقی همان طور که نزد مردم است، نزد مسئولان ـ که باید خدمتگزاران تاریخ و فرهنگ و هنر باشند ـ می‌بود، یک هدیه و عنوان غیر خودی این همه انعکاس نداشت. وقتی در فضای هنری نور کافی نباشد، چراغی کوچک خورشید می‌شود.»

اعلام نام حسین علیزاده به عنوان برنده مدال شوالیه و تعیین تاریخ اعطای این جایزه به او (۶ آذر) واکنش‌ها و توصیه‌های متفاوتی را برانگیخت، از آن جمله سایت تابناک این توصیه‌ها را محملی برای انتقاد از مسئولان فرهنگی کرد: «اگر حقیقتاً نگران توسعه فرهنگی دیگر کشور‌ها در قلمرو جغرافی کشورمان هستیم و اقدام مقابل نیز انجام نمی‌دهیم، چرا دست‌کم پیش از دیگر کشور‌ها، قدردان برخی از دریافت کنندگان نشان شوالیه و نشان‌های دیگر نبوده‌ایم؟ حقیقتاً برای حسین علیزاده چه کرده‌ایم که امروز توقع داریم شوالیه نشود و از دریافت این نشان که انگیزه‌های مالی نیز ندارد، صرف‌نظر کند؟»