توقف عرضه بنزین ۱۰۰ تومانی، مرحله به مرحله یا یک‌باره؟

طرح هدفمند کردن یارانه‌ها سرانجام پس از کشمکش‌های فراوان و علیرغم اعتراضات بسیار، هفته گذشته توسط دولت به مجلس ارائه شد و نمایندگان، قید یک فوریت رسیدگی به آن را تایید کردند.

یکی از مواد این طرح، برداشتن یارانه از حامل‌های انرژی و عرضه آن به قیمت بازارهای جهانی است.

به گفته‌ی اکبر ترکان، معاون وزیر نفت در صورت تصویب این طرح توسط نمایندگان مجلس، از سال آینده بنزین ۱۰۰ تومانی و ۴۰۰ تومانی وجود نخواهد داشت و قیمت بنزین به تدریج به قیمت‌های فوب خلیج فارس - يعنی قيمتی که زمان تحويل به کشتی در اين منطقه پرداخت می شود - نزدیک خواهدشد.

دکتر پوریان، سردبیر ماهنامه اقتصاد ایران، معتقد است اگر بنزین بر اساس قیمت‌های جهانی عرضه شود شاید هرگز به لیتری ۴۰۰ تومان نرسد چرا که قیمت آن در حال حاضر رو به کاهش است.

دویچه‌وله: آقای دکتر پوریان در صورت تصویب طرح هدفمند کردن یارانه‌ها توسط مجلس، این طور که معاون وزیر نفت گفته است از سال آینده عرضه‌ی بنزین ۱۰۰ تومانی متوقف می‌شود و بنزین با نرخ جهانی به مردم ارائه می‌شود که چیزی حدود لیتری ۴۰۰ تومان است. اگر چنین اتفاقی بیفتد، فکر می‌کنید چقدر روی تورم تاثیر خواهد گذاشت؟

دکتر حیدر پوریان: البته لایحه جدید که دولت به مجلس داده است، دولت را ملزم می‌کند که نهایت در حدود سه سال به طور تدریجی این برنامه را اجرا کند. بنابراین با این که معاون وزیر نفت از نبودن بنزین ۱۰۰ تومانی در سال آینده خبر می‌دهد، من فکر می‌کنم که مجلس و دولت باید مواردی را پیش‌بینی کنند که این سه سال چگونه قیمت به قیمت فوب خلیج فارس برسد. ممکن است ما حالا بنزین ۱۰۰ تومانی نداشته باشیم، ولی طبیعتا برای آنهایی که احتمالا کارت خواهند داشت، ۴۰۰ تومانی هم نخواهد بود. ممکن است مثلا ۱۵۰ تومان بشود. برای این که لایحه دولت صحبت سه سال را می‌کند که به تدریج به قیمت‌های بین‌المللی که فعلا قیمت‌های خلیج فارس مدنظر است نزدیک بشود.

ولی نمایندگان مجلس که مخالف این طرح هستند این موضوع را مطرح کرده‌اند که دولت در آخرین پیشنهادش برای آزادسازی قیمت حامل‌های انرژی اعلام کرده که بنزین لیتری ۴۰۰ تومان، نفت سفید لیتری۲۷۵ تومان، گازوییل لیتری ۲۷۰ تومان و غیره. به نظر می‌رسد که دولت نمی‌خواهد قیمت‌ها به شکل تدریجی بالا برود، بلکه به خاطر تامین کسری بودجه قصد دارد که یکباره قیمت‌ها را بالا ببرد. اگر چنین اتفاقی بیفتد، من سوالم را تکرار می‌کنم، آن‌وقت فکر می‌کنید چه قدر روی تورم تاثیر خواهد داشت؟

از زمان آقای هاشمی رفسنجانی و همین طور در دوران آقای خاتمی، بحث حامل‌های انرژی همیشه مدنظر بوده است. در مطالعاتی که بعد از جنگ صورت گرفت در ایران صحبت این بود که آیا قیمت یکباره افزایش پیدا کند یا به تدریج و غالباً صحبت این بود که اگر بتدریج افزایش پیدا بکند، ممکن است مصرف را به اندازه‌ی کافی کاهش ندهد، بلکه بهتر است آنطور که برخی از مطالعات نشان می‌داد با وارد آوردن یک شوک قیمتی به اصطلاح، دولت قیمت را به شدت افزایش بدهد و در نتیجه مصرف کاهش بیابد. منتها تا آنجایی که من خبر از دولت نهم دارم این طور نیست که سال آینده بخواهد به یکباره قیمت را به قیمت‌های جهانی که حالا تا حدی نسبت به مثلا ژوییه سال گذشته کاهش هم پیدا کرده‌اند، برساند. دولت مصمم است که در عرض سه سال این کار را بکند و احتمال دارد در سه سال ما حتا به قیمت چهارصدتومان هم نرسیم، چون قیمت‌های بنزین کاهش پیدا خواهد کرد. الان در فوب خلیج فارس حدود ۲۵۰ تومان است و شاید سال آینده به آن نزدیک بشویم. این برداشت من از لایحه جدید دولت است.

یعنی قرار است قیمت بنزین در آینده براساس قیمت‌های جهانی نفت تعیین بشود، یا براساس فوب خلیج فارس؟

قیمت‌‌های خلیج فارس هم تابع قیمت‌های بین‌المللی هستند، ولی صحبت همیشه این بوده که کشورمان که بسیار از منابع نفتی غنی است و پالایشگاههای زیادی هم دارد، چه قیمتی را باید برای بنزین مدنظر قرار بدهد؟ من معتقدم که باید در کشورمان حتا از قیمت‌های خلیج فارس هم پایین‌تر داشته باشیم که مزیت‌های ما را در تولید متبلور کند. ولی چون پالایشگاه‌های ما آن قدر کارآمد نیستند و هزینه‌ی تمام‌شده‌شان مشخص نیست، دولت فوب خلیج فارس را انتخاب کرده‌است.

بیش از یکسال و نیم است که از اجرای طرح سهمیه بندی بنزین می‌گذرد و ظواهر امر نشان می‌دهد که حتا سهمیه‌بندی بنزین نتوانسته است خیلی تاثیری بر کاهش مصرف داشته باشد. آیا فکر می‌کنید طرح جدید دولت، یعنی برداشتن سهمیه و عرضه‌ی بنزین به قیمت‌های جهانی، می‌تواند تاثیری بر کاهش مصرف بگذارد یا خیر؟

درست می‌فرمایید. منتها درمورد سهمیه بندی بنزین باید ببینیم که آیا موفق بوده است یا نه؟ به نظر من دو گونه می‌شود به این موضوع نگاه کرد. از یکطرف مصرف را آن طور که باید کاهش نداده است. ولی از طرف دیگر اگر منوال به صورت گذشته بود، ما الان شاید روزی بیشتر از ۹۰ـ ۸۰ میلیون لیتر باید مصرف می‌کردیم. ولی این را کاهش داده است. یعنی اگر با یک روند بلندمدت به مصرف بنزین نگاه می‌کردیم، سقفی را که باید الان بریا مصرف داشتیم، به نظر من آن را کاهش داده است. بنابراین تا حدی موفقیت نسبی داشته است، منتها خب نظرات مختلف هستند.