توسعه پایدار و نقش تحریم در فعالیتهای عمرانی
۱۳۸۶ تیر ۷, پنجشنبه
در تعریف توسعه می‌توان گفت توسعه یعنی گسترش. گسترش مفید و سازنده، درعین حال پایدار. یکی از موفق‌ترین نمونه‌های توسعه پایدار در اقتصاد تربیت نیروی متخصص است.
مارتین کال‌هوفر Martin Kalhöfer از مرکز اطلاعات تجارت خارجی آلمان (bfai) پرورش نیروی انسانی متخصص را مهمترین عامل رشد و توسعه پایدار اقتصادی می‌داند: «توسعه تنها به مفهوم پشتیبانی مالی نیست، بلکه در توسعه اقتصادی و عمرانی، پشتیبانی حرفه‌ای مهمترین نقش را بازی می‌کند. برای توسعه پایدار، باید با برگزاری دوره‌های کار عملی و ایجاد رشته‌های تحصیلی مرتبط ، نیروی متخصص تربیت کرد. در خاورمیانه، در کشورهای عربی و بخصوص در ایران که در حال حاضر جمعیت بسیار جوانی دارند، پرورش حرفه‌ای افراد نقش کلیدی بازی می‌کند. به همین جهت بهترین کمک عمرانی به این کشورها کمک به تربیت نیروی متخصص است.»
تربیت نیروی متخصص نیازمند برنامه جامع و در عین حال دراز مدتی است که با در نظر گرفتن شرایط جغرافیایی و اقتصادی قابل اجرا باشد. در آلمان سازمان‌های مختلفی در این زمینه فعالند. این سازما‌ن‌ها در اغلب کشورهای در حال توسعه به کارگاهها و شرکت‌های صنعتی کوچک خدمات آموزشی ارائه می‌دهند.
سازمان توسعه و آموزش بین‌المللی inWEent که بودجه طرح‌های اجرای آن توسط وزارت اقتصاد آلمان پرداخت می‌شود یکی از سازمان‌هایی است که تقریبا در تمامی کشورهای خاورمیانه، غیر از ایران شعبه دارد. این سازمان علاوه بر ارائه دوره‌های آموزش حرفه‌ای، و آموزش زبان آلمانی به متقاضیان، در طول سال همایش‌های مختلفی برگزار می‌کند. در این همایش‌ها نمایندگان کارگاه‌های صنعتی کوچک و بزرگ کشورهای عضو سازمان دعوت می‌شوند و به معرفی برنامه‌هایشان می‌پردازند. پروژههای مختلف این صنعتگران کوچک در شبکه جهانی سازمان به سرمایه‌گذاران بخش دولتی و خصوصی معرفی می‌شوند.
کال‌هوفر ازمرکز اطلاعات تجارت خارجی آلمان به نقش سرمایه‌گذارن بخش خصوصی در برنامه‌های عمرانی اشاره می‌کند. می‌گوید: «پروژه خوب پروژهای است که سرمایه‌گذار بخش خصوصی را جذب کند. با کمک صندوق بین‌المللی پول نمی‌شود تمامی برنامه‌های عمرانی را پشتیبانی کرد. سرمایه‌گذارن بخش خصوصی هم جذب مناطق و پروژهای می‌شوند که ارزش سرمایه‌گذاری را داشته باشد. برنامه‌های که مهمتر از همه جای رشد داشته باشند. پروژههای درازمدتی که بتوان روی سودهی‌شان حساب کرد. مشکل اینجاست که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه به دلیل پایدار نبودن شرایط نمی‌شود روی برنامه‌ها حساب کرد.»
جذب سرمایه‌گذاران خارجی
یکی از بزرگترین مشکلاتی که مانع جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌شوند. موانع حقوقی هستند. در ایران برای برطرف کردن این موانع حقوقی، در مجلس ششم قانونی تصویب شد به نام قانون جذب و حمایت سرمایه‌گذار خارجی. قانونی که مسیر حقوقی سرمایه‌گذاری در ایران را بسیار ساد‌ه کرد. بر اساس این قانون تنها نهادی که سرمایه‌گذار خارجی، برای گرفتن مجوز باید به آن مراجعه کند معاونت سازمان توسعه تجارت ایران در وزارت امور اقتصاد و دارایی است.
رجبعلی مزروعی در مورد شرایط سرمایه‌گذاری در ایران، پس از تصویب این قانون می‌گوید:« در سال ۸۲-۸۳ جریان سرمایه گذاری به ایران خیلی روان شد. در سال اول حدود یک وهفت دهم میلیارد و در سال بعد دو و هفت دهم میلیار دلار در واقع سرمایه خارجی وارد کشور شد. ولی از سال ۸۴ با تغییر دولت، سیاست‌های که دولت جدید در پیش گرفت و فضای سیاسی جدید ، بیشترین تاثیر گذاری را در رابطه با سرمایه گذاری خارجی داشت. الان فکر می‌کنم که سرمایه‌گذاران خارجی هیچ میل و گرایشی به سرمایه گذاری در ایران ندارند تا اطلاع ثانوی که فضای سیاسی تغییر کند.»
دویچه وله: آقای مزروعی من امروز سعی کردم با روابط عمومی سازمان توسعه و تجارت تماس بگیرم که بعد پنج بار صحبت تلفنی با چند بخش مختلف جواب درستی ندارند. در صورتیکی که من فقط می‌خواستم بپرسم ایران در حال حاضر چه تسهیلاتی در اختیار سرمایه‌گذاران خارجی قرار می‌دهد. تغییر سیاستی که شما از آن صحبت می‌کنید شامل سیاست‌های بخش توسعه و عمران هم می‌شود یا اینکه برنامه‌های قبلی به روال سابق ادامه دارند؟
رجبعلی مزروعی: «ببینید، بحثی که رابطه با پرونده هسته‌ای ایران الان در دنیا مطرح است و به هر حال محدودیت‌های که در این رابطه روزه به روز بیشتر می‌شوند، فضای سیاسی را نسبت به ایران به هر حال غیر قابل پیش بینی کرده‌اند. طبیعی است که که در این فضا اصلا سرمایه گذار خارجی رغبتی به انجام این کار پیدا نمی‌کند و به نظر من به لحاظ مشکلات حقوقی تا حد زیادی این مشکلات برطرف شده بود اما این اتفاقی که الان افتاده به مانعی در این راه تبدیل شده.»
دویچه وله: فکر می‌کنید اگر تحریم‌ها جدی‌تر از این شوند برنامه توسعه و عمرانی ایران تا چه حد تحت تاثیر قرار می‌گیرند؟
رجبعلی مزروعی: «یکی از مهمترین بخش‌های که همیشه سرمایه‌گذار خارجی در آن بخش فعال بود، بخش نفت و گاز بود. بخشی که در حال حاضر در حال تعطیل شدن است. وقتی بخش نفت و گاز ما چنین وضعیتی پیدا کند فکر می‌کنم بقیه بخش‌ها تکلیف‌شان روشن است و طبیعی است که تا وقتی این وضعیت تغییر پیدا نکند نمی‌شود راجع به این بحث امیدوار بود.»
صنعتگران کوچک زیر بار تحریم‌ها
شرایط ناپایدار ایران در سطح بین‌المللی نه تنها مانع حضور سرمایه‌گذاران خارجی است بلکه روابط اقتصادی و صنعتی هم تحت تاثیر قرار داده است. محمد بیگی، صاحب یک کارگاه صنعتی کوچک در تهران در مورد تاثیر منفی شرایط موجود می‌گوید: « تمام دستگاه‌های ما از اروپا می‌آید. تمام لوازم یدکی‌مان هم همینطور. بعد از تحریم‌ها قیمت تمام این دستگاه‌ها چند برابر شده. اصلا در بازار دستگاه نو و یا حتی مستلهک نشده پیدا نمی‌کنید. شرکت‌های اروپایی به ما جنس نمی‌فروشند. ما فقط می‌توانیم از واسطه‌ها خرید کنیم که هیچ ضمانتی هم وجود ندارد.»
دویچه وله: پیش از این، دستگاه‌هایتان را با ضمانت می‌خریدید؟
محمد بیگی:« قبل از تحریم‌ها خیلی راحت‌تر می‌شد به کارخانه تولید کننده دستگاه مراجعه کرد. یا به نمایندگی‌هایشان در کشورهای اروپای شرقی، اما الان حتی قطعات کوچک را هم نمی‌شود سفارش داد. صنعت ما وابسته به اروپاست اگر اینطور پیش برود فلج می‌شویم.»
دویچه وله: برای تهیه قطعات یا خرید دستگاه‌ها ازچه کشورهایی می‌توانید خرید کنید؟
محمد بیگی: «تایوان. که البته تایوان هم دیگر به ما جنس نمی‌دهد. الان از دوبی یا چین خرید می‌کنیم. که واسطه هستند . قبلا می‌شد اعتباری خرید کرد ولی در حال حاضر باید نقد و گرانتر بپردازیم.»
تنها صنعتگران کوچک نیستند که در این شرایط آسیب می‌بینند. نقطه مقابل ایران که از برنامه‌های عمرانی بین‌المللی حذف شده کشورهای عربی هستند. کشورهای عربی رشد چشمگیری در جذب سرمایه گذاران خارجی و بخصوص آلمانی داشته‌اند.
دهمین نشست سرمایه‌گذارن آلمانی و نمایندگان کشورهای غربی
در میان برنامه‌های تجارتی دولت آلمان روابط تجارتی خارجی آلمان و کشورهای عربی جایگاه ویژه‌ای دارد. از یازدهم تا سیزدهم ماه جولای، دهمین نشست نمایندگان تجاری کشورهای عربی و سرمایه‌گذارن بخش خصوصی و دولتی آلمان در برلین برگزار می‌شود. مرکز اطلاعات تجارت خارجی آلمان پیش بینی می‌کند در نشست امسال ۸۰۰ نماینده تجاری از کشورهای عربی حضور خواهند داشت.
در این همایش غیر از ایران نمایندگان تمامی کشورهای حوزه خلیج فارس حضور دارند. کال‌هوفر از مرکز اطلاعات تجارت خارجی آلمان در این مورد می‌گوید: «ایران در حال حاضر استثناست. ببینید ایران سالهاست که شریک تجاری ماست ولی ما نمی‌توانیم شرایط سیاسی موجود را نادیده بگیریم. اگر طرف ایرانی ما در عرصه سیاسی کمی انعطاف پذیری نشان بدهد تصمیم گیری ساده‌تر می‌شود. امیدوارم روزی، نه درباره مشکلات بلکه در مورد روابط خوب تجاری‌مان گفتگو کنیم.»
شبنم نوریان