تهران در انتظار رفتن جرج بوش
۱۳۸۷ تیر ۷, جمعهکمتر از پنج ماه دیگر، چهارم نوامبر، مردم آمریکا چهل و چهارمین رئیس جمهور خود را انتخاب میکنند؛ انتخاباتی که ورج دبلیو بوش پس از دو دوره ریاست جمهوری دیگر کاندیدای آن نیست. دوران جرج بوش، که جمهوری اسلامی را یکی از حامیان اصلی تروریسم و از محورهای شرارت میخواند، به ویژه در سه سال اخیر، یکی از پرتنشترین دوران روابط ایران و آمریکا بوده است. با نزدیک شدن انتخابات در آمریکا، مسئولان جمهوری اسلامی صرفنظر از این که کدام کاندیدا را ترجیح میدهند، بیصبرانه در انتظار رفتن ورج بوش هستند و ابراز امیدواری میکنند این تغییر، سیاستخارجی واشینگتن را نیز تغییر دهد.
توجهی که ایرانیان به این دوره از انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده نشان میدهند تقریبا با هیچ دورهی دیگری قابل قیاس نیست. این توجه میتواند متاثر از بحرانی باشد که از حدود سی سال پیش میان دو کشور به وجود آمده و در سه سال گذشته به اوج رسیده است. گرچه برخی از تحلیگران بر این اعتقادند، در تهران و واشنگتن کم نیستند کسانی که منافعشان با ادامهی تشنج و تقابل موجود بهتر تامین میشود. با این همه، سیاستمداران جمهوری اسلامی در موضعگیریهای رسمی و علنی، حضور جورج دبلیو بوش در کاخ سفید را از موانع اصلی سازش و تفاهم عنوان میکنند و در انتظار انتخاب جانشین او هستند.
ظاهرا پیروزی احتمالی باراک اوباما نامزد دموکراتها، بر جان مک کین که مانند جرج بوش به جمهوریخواهان تعلق دارد، میتواند به تغییراتی در سیاست خارجی آمریکا بینانجامد. اعلام آمادگی اوباما برای گفتگوی بدون پیش شرط با ایران که بعدا پس گرفته شد، در کنار سیاهپوست بودن و سابقهی مسلمانی در میان پیشینیان کنیاییاش لااقل تا مدتی قبل او را به گزینهی ترجیحی تهران تبدیل کرده بود. اظهارت بعدی او نشان داد انتقاد از سیاست خارجی کشورش بیش از آنکه به منظور جلب رضایت ایرانیان باشد برای کسب آرای کسانی بوده که از ادامهی جنگ و بحرانهایی که دولت بوش، آمریکا را در آن درگیر کرده ناراضیاند. اما با توجه به تبلیغات روزافزون جمهوری اسلامی که سیاست خارجی ایالات متحده را سیاستهای نادرست شخص رئیس جمهور عنوان میکند، نفس تغییر بوش به تهران نیز فرصت دهد راه سازش و انعطاف در پیش گیرد.
اسفند ماه سال پیش بخشی از سخنان محمود احمدینژاد در گفتگو با یک نشریهی اسپانیایی که به حمایت از اوباما تعبیر شد واکنشهای تندی را در آمریکا به دنبال داشت. احمدینژاد در این گفتگو اظهار داشت «بعید میدانم اجازه دهند اوباما رئیس جمهور شود.» او به بیان این که «غیرآزادانهترین انتخابات دنیا در آمریكا انجام میشود» در بخش دیگری از سخنانش مدعی است «هر جا انتخابات آزاد باشد مردم مخالفان آمریكا را انتخاب میكنند.» به گزارش رسانههای آمریکایی این سخنان و تبلیغات رقیبان اوباما در مورد آن باعث شد نامزد حزب دموکرات در کمتر از دو روز لااقل سه و نیم درصد آرا را از دست بدهد. در پی این ماجرا اوباما اعلام کرد منظورش از مذاکره با ایران الزاما گفتگو با احمدینژاد نبوده است. او در سخنانی متناقض از سویی رئیس جمهور را قدرتمندترین فرد و تعیین کننده سیاست خارجی ایران ندانسته، از سوی دیگر هر اقدامی در جهت مذاکره را به پس از انتخابات ریاست جمهوری سال آینده موکول کرده است.
به رغم اظهاراتی که به معنای جانبداری از انتخاب اوباما تلقی شده، در روزهای گذشته مقامهای ایرانی ترجیح میدهند از موضعگیری صریح بر له یا علیه یکی از کاندیداها خودداری کنند. محمود احمدینژاد پانزدهم خرداد ضمن اعلام آمادگی برای مناظره با هر دو کاندیدا اظهار داشت «فرقي نميكند چه كسي راي بياورد، مهم جهتگيري و رويكردهاست.» منوچهر متکی وزیر امور خارجه نیز اخیرا ابراز امیدواری میکند، ساکن بعدی کاخ سفید «سیاست غلط و شکست خورده دولت بوش» در قبال کشورهای منطقه را کنار بگذارد. به گفتهی متکی «این انتخابات یکی از معدود انتخابات ریاست جمهوری آمریکاست که در آن سیاست خارجی نقش کلیدی را ایفا میکند.»
به نظر میرسد این امیدواری که رفتن بوش فرصتی برای تغییر سیاست خارجی و مصالحه در اختیار دو کشور قرار دهد در میان جناحهای مختلف سیاسی در ایران یکسان باشد. محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، معتقد است «شرایط ایران در دو سه سال اخیر شرایط حساسی بوده و تا زمانی که بوش بر سر کار باشد این حساسیت ادامه پیدا خواهد کرد.» رئیس جمهور سابق محمد خاتمی نیز گرچه بر خلاف احمدینژاد اعتقاد دارد «انتخابات امريکا مربوط به مردم امريکا است» میافزاید «لزوماً روي کار آمدن رئيس جمهوري جديد مسائل را حل نخواهد کرد.» خاتمی در یک نشست خبری که پنجم تیرماه در اسلو پایتخت نروژ برگزار شد تاکید میکند «آنچه لازم است تغييري اساسي کند سياستها و استراتژيها است.»