تلفات "جمعه خشم" مصر به ۷۰ تن رسید

خبرگزاری رویترز غروب جمعه (۱۶ اوت، ۲۵ مرداد) به‌استناد گزارش‌های رسمی اعلام کرد که تاکنون تنها در قاهره ۵۰ تن قربانی ناآرامی‌های پس از برگزاری نماز جمعه شده‌اند. ساعاتی پیش همین خبرگزاری اعلام کرده بود که اجساد ۱۳ نفر به مساجد قاهره حمل شده است.

برپایه همین گزارش، در سایر شهرهای مصر نیز دست کم ۲۰ نفر جان باخته‌اند. علاوه بر این، افراد زیادی‌ نیز در درگیری میان نیروهای امنیتی و هواداران محمد مرسی زخمی شده‌اند. هنوز روشن‌ نیست که چه تعداد از کشته‌شدگان و زخمی‌ها را هواداران اخوان‌المسلمین و چه تعداد از آن‌ها را نیروهای دولتی تشکیل می‌دهند.

شاهدان عینی به خبرگزاری‌های خارجی گفته‌اند که پلیس برای متفرق کردن تظاهرکنندگان به‌سوی آنان شلیک کرده است. تظاهرکنندگان یکی از مراکز پلیس را به آتش‌ کشیده‌اند. یکان‌های ارتش، در برابر ساختمان‌های دولتی و مهم شهر مستقر شده‌اند و به دور پایگاه‌های خود در داخل شهر سیم خاردار کشیده اند.

جهاد الحداد سخنگوی اخوان‌المسلمین گفته است: «پس از دستگیری‌ها و قتل‌های اخیر، احساسات چنان تحریک شده است که نمی‌توان کاری کرد. به‌رغم درد و سوگواری، خواست مهار ارتش اکنون قوی‌تر شده است.»

اخوان‌المسلمین در تازه‌ترین موضع‌گیری‌های خود خواستار برکناری عبدالفتاح السیسی فرمانده‌کل ارتش و وزیر دفاع شده است. اما بیشتر ناظران معتقدند ارتش مصمم به مقاومت در برابر اخوان‌المسلمین است. شماری از ناظران امور مصر می‌گویند به‌رغم انتقادهای شدیدی که متوجه ارتش شده است، اکثریت مردم مصر هنوز از آن پشتیبانی می‌کنند. تنها ۱۹ درصد از شرکت‌کنندگان در یک نظرسنجی موسسه گالوپ گفته‌اند که در انتخابات پیش‌رس مجلس ملی به اخوان‌المسلمین رای‌خواهند داد. در همین حال انتقادهای بین‌المللی به رویکرد ارتش و بالاگرفتن خشونت در مصر رو به افزایش است.

اخوان‌المسلمین در پی اقدام پلیس برای تخلیه دو میدان مرکزی قاهره، روز جمعه این هفته را "جمعه خشم" نامیده و از هواداران خود خواسته بود پس از نماز جمعه علیه ارتش دست به تظاهرات بزنند.

رهبر کاتولیک‌ها و رهبران سیاسی جهان طی روزهای گذشته ضمن ابراز تاسف نسبت به کشته شدن بیش از ۶۰۰ مصری و در مواردی محکوم کردن خشونت پلیس و ارتش، دو طرف را به مدارا و جست‌وجوی راه‌حل سیاسی برای بحران فراخواندند. اما این فراخوان‌ها بی تاثیر ماند.

افزایش بهای نفت در بازارهای جهانی و تعطیل تورهای مسافرتی به مصر از نخستین تاثیرات اقتصادی ناآرامی‌ها بود. امروز (جمعه ۱۶ اوت، ۲۵ مرداد) بهای نفت شمال نسبت به روز قبل ۱۸ سنت افزایش یافت و به ۱۰۹ دلار و ۷۸ سنت رسید. چند شرکت بین‌المللی گردشگری نیز اعلام کردند که تورهایی را که برای سفر به مصر ترتیب داده بودند، تعطیل کرده‌اند.

تلفات و خسارات دو روز گذشته

دولت موقت مصر می‌گوید در نا آرامی‌های دو روز گذشته (چهارشنبه و پنج‌شنبه، ۱۴ و ۱۵ اوت ۲۰۱۳) ۶۳۸ نفر جان خود را از دست داده‌اند و دست‌کم ۴۲۰۰ نفر مجروح شده‌اند.

اما اخوان‌المسلمین شمار قربانیان را تا ۲۰۰۰ نفر اعلام کرد‌ و از هواداران خود خواست که روز جمعه، شانزدهم اوت (۲۵ مرداد) را به "َجمعه‌ی خشم"َ تبدیل کنند و تا سقوط "کودتاگران ارتش" به حرکت‌های اعتراضی خود ادامه دهند.

در دوروز گذشته هواداران اخوان‌المسلمین به ۱۲ کلیسای متعلق به مسیحیان قبطی در سراسر مصر و بسیاری از ساختمان‌های دولتی حمله کردند و خسارات سنگینی به‌بار آوردند. آن‌ها می‌خواستند به کتابخانه اسکندریه نیز که یکی از مدرن‌ترین و عظیم‌ترین کتابخانه‌های جهان است حمله کنند، اما نیروهای امنیتی موفق به جلوگیری از این حمله شدند.

چالش بزرگ آمریکا

ادامه‌ی اعتراض اسلام‌گرایان به برکناری محمد مرسی توسط ارتش، و سرکوب خونین معترضان در روزهای اخیر به‌ویژه سیاست خارجی دولت باراک اوباما را با چالشی‌ تازه روبرو کرده است.

ایالات متحده آمریکا همچنان از "کودتا" نامیدن اقدام ارتش خودداری می‌کند و کمک مالی به نظامیان مصر را قطع نکرده است. اما اوباما روز پنج‌شنبه (۲۴ مرداد/ ۱۵ اوت) برخورد دولت موقت مصر و نیروهای انتطامی با معترضان را به شدت محکوم کرد و اعمال خشونت علیه غیرنظامیان را "منزجر کننده" خواند.

نشریه آلمانی "تاتس" در گزارشی که جمعه (۱۶ اوت) منتشر شد سخنان اوباما را ناکافی خواند و وقایع روز چهارشنبه را "اعلام رسمی ورشکستگی سیاست آمریکا در قبال مصر" توصیف کرد.

باراک اوباما در تازه‌ترین اظهارات خود اعلام کرد که مانور نظامی مشترک آمریکا و مصر که قرار بود حدود یک ماه دیگر در صحرای سینا برگزار شود لغو شده است.

"تاتس" این تصمیم را "نخستین و تاکنون جدی‌ترین تلاش آمریکا" برای فاصله گرفتن از ارتش مصر می‌خواند، اما آن را ناکافی ارزیابی می‌کند. این نشریه انتقاد می‌کند که اوباما هیچ اشاره‌ای به قطع کامل و حتا موقت کمک‌های مالی به ارتش مصر نکرده است.

ایالات متحده آمریکا سالانه یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار برای خرید جنگ‌افزار در اختیار ارتش مصر قرار می‌دهد. مطابق قوانین جاری این کشور، اگر برکناری مرسی کودتا ارزیابی شود کنگره این کمک را متوقف خواهد کرد.

جان کری، وزیر خارجه آمریکا چندی پیش با توجه به جنبش اعتراضی گسترده‌ی شهروندان مصر علیه محمد مرسی، برکناری او توسط ارتش را "برقراری مجدد دموکراسی" خواند.

سخنان کری در روزهایی بیان شد که شماری از حامیان معترض مرسی توسط نظامیان کشته شده بودند. نشریه "تاتس" موضع‌گیری جان کری را چراغ سبز به ارتش برای ادامه‌ی به کارگیری خشونت می‌خواند و نتیجه می‌گیرد دست وزیر خارجه آمریکا نیز به خون قربانیان روز چهارشنبه آلوده است.

مصر، معضل جدی آمریکا

انفعال آمریکا در برابر سرکوب خونین و کم‌سابقه معترضان در مصر با انتقادهای فراوانی در رسانه‌های غربی روبرو شده است.

روزنامه تایمز لندن نوشت این انفعال، در کشورهای اسلامی به "حمایت خاموش" آمریکا از خشونت نظامیان مصر تعبیر می‌شود. روزنامه نیویورک تایمز نیز خواستار قطع فوری کمک نظامی آمریکا به ارتش مصر شد.

یاول روبرت، از موسسه Oxford Research Group، از اتاق فکرهای معتبر بریتانیا، معتقد است که «اکنون دولت آمریکا در برابر یک معضل جدی قرار گرفته است.»

او در گفت‌وگو با دویچه‌وله خاطر نشان کرده که ایالات متحده ترجیح می‌داد در انتخابات سال گذشته مصر اسلام‌گرایان اخوان‌المسلمین به پیروزی نمی‌رسیدند و یک دولت متمایل به غرب، برسر کار می‌آمد، ‌«گرچه این به معنای قدرت‌گیری ارتش بود».

اهمیت ارتش مصر در منطقه

پاول رابرت اعتقاد دارد که پشتیبانی از نظامیان مصر می‌تواند در دراز مدت به ضرر منافع آمریکا باشد. به گفته‌ی او اگر ارتش مصر به کارگیری خشونت را مانند روزهای اخیر ادامه دهد، به احتمال زیاد به افراط‌‌گرایی دامن می‌زند که این وضع اصلا مطلوب آمریکا نیست.

تحلیل‌گران در مورد میزان نفوذ آمریکا بر ژنرال‌های مصر اختلاف دارند. برخی معتقدند اگر ایالات متحده هنگام برکناری مرسی توسط ارتش (سوم ژوئیه ۲۰۱۳) این اقدام را کودتا می‌نامید و کمک‌های نظامی خود را قطع می‌کرد، پیام هشدارآمیز و جدی‌تری به نظامیان می‌داد، اما با وقایعی که پیش آمده این فرصت از دست رفته است.

شمار دیگری از ناظران اعتقاد دارند اهمیت مصر، به عنوان مهمترین شریک آمریکا در منطقه و در ارتباط با تامین امنیت اسرائیل چنان تعین‌کننده است که قطع کامل کمک‌های نظامی را مخاطره‌آمیز می‌کند.

ایالات متحده به دلیل شرایط بحرانی منطقه همواره ثبات در کشورهایی چون مصر را به پیشرفت روند دموکراسی در این کشورها ترجیح داده و سالیان دراز حامی دیکتاتور سرنگون شده، حسنی مبارک بود.

باراک اوباما می‌گوید دولت آمریکا در امور داخلی مصر دخالت نمی‌کند و تنها بر رعایت اصول بنیادین حقوق بشر و دموکراسی تاکید دارد.