تشدید جنگ در افغانستان بعد از توافقنامه صلح
۱۳۹۵ مهر ۲۳, جمعه
هنوز جوهر امضای اشرف‌غنی رئیس‌جمهور افغانستان و حزب اسلامی گلبدین حکمتیار پای توافقنامه صلح خشک نشده که در ۱۰ ولایت افغانستان آتش جنگ شعله‌ور شده است. در مراسم امضای توافقنامه صلح، حکمتیار رهبر حزب اسلامی طالبان را هم به صلح فراخواند. وی گفت: «بیائید مذاکره کنید و اگر صلح جواب نداد، به کوهها برگردید». دولت افغانستان هم از طالبان خواست که مانند حزب اسلامی به روند صلح افغانستان بپیوندند.
بیشتر بخوانید: توافقنامه صلح میان دولت افغانستان و حزب اسلامی حکمتیار امضا شد
شورای عالی گروه انشعابی طالبان به رهبری ملا محمد رسول از توافقنامه حزب اسلامی با دولت افغانستان حمایت کرد اما مرکزیت طالبان به رهبری ملاهیبتالله توافقنامه صلح دولت افغانستان و حزب اسلامی را محکوم کرد. طالبان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «حکمتیار با پشت کردن به جهاد، مرتکب جرم بزرگی شده است».
جنگ و کشتار در ۱۰ ولایت افغانستان
ظریف‌نظر، تحلیلگر امور افغانستان و منطقه به دویچه وله میگوید بخش بزرگی از شهروندان افغان در مناطقی که آتش جنگ شعله‌ور شده مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شده‌اند و در شهر قندوز حتی آب آشامیدنی نیست.
به نظر این تحلیلگر دولتهای همسایه افغانستان هم باید از استقرار صلح در این کشور پشتیبانی کنند. وی تاکید میکند روشنفکران افغان از آمریکا درخواست میکنند که به پاکستان فشار بیاورد تا به روند صلح بپیوندد. به گفته او آمریکا سالانه میلیاردها دلار به پاکستان کمک میکند و اگر این کمکها قطع شود پاکستان با روند صلح در افغانستان موافقت خواهد کرد. وی درباره نقش ایران هم میگوید که جمهوری اسلامی هرگونه نقشی را انکار میکند، ولی رهبر سابق طالبان حین بازگشت از ایران کشته شده است.
بیشتر بخوانید: دولت افغانستان تنها دو سوم خاک این کشور را در دست دارد
احمد سعیدی، سفیر سابق افغانستان در پاکستان میگوید در استقرار صلح، دولت پاکستان حرف اول و آخر را نمیزند. به نظر او افغانستان قربانی رقابتهای هند و پاکستان، ایران و آمریکا و دیگر قدرتها شده است. سعیدی در گفت‌وگو با بخش فارسی دویچه وله تاکید میکند: «در افغانستان گروههای تروریستی جهانی زیادی وجود دارند. القاعده، داعش، طالبان، جیش محمد، حرکت المجاهدین، حزب اسلامی ازبکستان و احزاب اسلامی تاجیکستان فعال هستند. پاکستان روی همه این گروهها تاثیرگذار نیست و در آنجا نقش عمدهای ندارد.»
دورنمای تیره و تار افغانستان
این دیپلمات سابق اضافه میکند مردم افغانستان طرفدار جنگ نیستند و هر زمانی که حکومت ملی و مردمی برآمده از آرای مردم و قانون اساسی در افغانستان به وجود بیاید امکان صلح وجود دارد. اما دورنمای افغانستان به نظر این کارشناس نومیدکننده است و او درباره برقراری صلح تردید دارد.
احمد سعیدی از گلبدین حکمتیار هم انتقاد میکند و میگوید: «حکمتیار یک مهره سوخته است و اعضای حزبش ۱۰ سال است که در حکومت حضور دارند. در کابل مردم از او به عنوان "قصاب کابل" یاد میکنند. حکمتیار نه نیرویی دارد و نه از دستش کاری برمی‌آید. آن بخشی از طالبان که وابسته به ملامحمد رسول هستند هم عده کمی هستند که از دولت افغانستان پول میگیرند.»
آقای سعیدی از سیاستهای پاکستان در کشورش به شدت انتقاد میکند و میگوید: «فرقی نمیکند که ملامنصور یا ملا هیبتالله آخوندزاده رهبر طالبان باشد، در این کشمکش‌ها تصمیم‌گیرنده‌ی اصلی رهبری پاکستان است. پاکستان در رهبری جنگ در افغانستان نقش عمدهای دارد ولی در استقرار صلح مصمم نیست و صادقانه عمل نمیکند. صلحی که پاکستان میخواهد شرط و شروط زیادی برای افغانستان دارد: کشور ما باید روابطش را با هند قطع کند، ترانزیت کالاهای پاکستان آزاد باشد، آبها را مهار نکنیم، حکومتی در کابل باید باشد که دستپرورده‌ی پاکستان است. اگر ما به این چیزهایی که پاکستان میخواهد تن دهیم "صلح پاکستانی" برقرار خواهد شد.»
دولت و حکمتیار به صلح امید دارند
محمد امین کریم، رئیس هیئت مذاکره‌کننده‌ی حزب اسلامی با دولت افغانستان در کابل ولی ادعای منتقدان و "مخالفین صلح" را رد میکند. او در گفت‌وگو با "دویچه وله" تاکید کرد: «حدود ۱۰ سال است که حزب ما این پیشنهاد (صلح) را کرده است. روند صلح یک پدیده مربوط به خود افغانهاست و ما به دولت و گروه طالبان پیشنهاد کردیم که حزب ما در این راه میانجی‌گری کند. دولت افغانستان به این ابتکار حزب اسلامی پاسخ مثبت داده و از آن حمایت میکند. از میان گروه طالبان هم دومین گروه به رهبری رسولزاده از صلح در افغانستان حمایت کرده است. استقرار صلح در کشوری که دههها جنگ در آن جریان دارد به آسانی میسر نیست. ما به این امر واقف هستیم.»
عضو ارشد حزب اسلامی افغانستان در پاسخ به مخالفان و منتقدان میگوید: «دو دیدگاه در این رابطه وجود دارد یکی دیدگاه حزب اسلامی افغانستان است که میگوید حل مشکل صلح باید بین افغانها در افغانستان انجام بگیرد و با موفقیت تمام شود. دیدگاه دوم را طالبان دنبال میکند که مشکل افغانستان را از طریق مذاکره با خارجیان حل بکند. به نظر ما هر نوع مذاکره درباره سرنوشت افغانستان با خارجیان نهایتا یک نوع معامله بر سر ملت افغانستان است. برای رسیدن به یک صلح پایدار در وحله اول باید این مشکل بین خود افغانها حل شود. در مدار دوم صحبت با خارجیان هم امری مورد قبول است. اما ما تجربه کردیم که مذاکره با میانجی و حضور خارجیان هم تا به حال موفقیتی نداشته است.»
رئیس هیئت مذاکره‌کننده حزب اسلامی با دولت افغانستان در کابل به "دویچه وله" میگوید: «ما با نیروهای خارجی جنگ کردیم. حالا که حضور نیروهای خارجی به حداقل رسیده روند صلح را به میان کشاندیم. بعد از توافقنامه صلح میخواهند نشان دهند که با آغاز روند صلح جنگ تشدید شده است. بسیاری هم با سطحینگری این موضوع را پذیرفته‌اند. مذاکرات صلح زمان می‌برد. در همه جای دنیا مذاکرات صلح سالها طول کشیده است چه رسد به اینکه رنگ امضای توافقنامه ما هنوز خشک هم نشده است.»
پشتیبانی رهبران محلی طالبان از توافقنامه صلح
رئیس هیئت مذاکره‌کننده‌ی حزب اسلامی با دولت افغانستان به استقرار صلح در افغانستان خوش‌بین است. وی اضافه میکند که تعهد و تصمیم حزب اسلامی در جهت پیاده کردن صلح سراسری در افغانستان است و کاری که انجام گرفته مقدمه صلح و آشتی همه جانبه است.
محمد امین کریم ادامه میدهد: «ما در طول هفته گذشته با دو عکسالعمل مواجه شدیم. یکی اینکه طالبان در سطح رهبری سیاسی بنا به اقتضای زمان موضع منفی اتخاذ کرده است. چون نمیتوانستند بگویند که ما وارد صلح میشویم در حالی که جنگ میکنند. اما در سطوح بعدی و به خصوص از طرف قوماندانهای جنگی (رهبران محلی طالبان) عنایت خاصی نسبت به امر صلح مشاهده کردیم و ما با آنها در حال صحبت هستیم و آنها را به زمین گذاشتن اسلحه و آشتی با ملت تشویق کردیم تا به صلح بپیوندند.»
رئیس هیئت مذاکره‌کننده‌ی حزب اسلامی با دولت افغانستان در امر صلح معتقد است که در ماههای آینده توفیق بیشتری به دست می‌آید. او همچنین در این رابطه تاکید کرد دومین گروه در میان طالبان به رهبری مولوی رسول آمادگی خود را به پیوستن به جریان صلح اعلام کرده است.
طاهر شیرمحمدی