بنیانگذار نقد تحلیلی فیلم در ایران

پدر امیرهوشنگ کاووسی افسر ارتش بود.

او از کودکی شیفته سینما بود و ۱۱ ساله بود که نخستین فیلم ناطق فارسی "دختر لر" را دید و از همان زمان تصمیم گرفت وارد این رشته شود.

دبستان و دبیرستان را در مدارس وابسته به ارتش گذراند.

۲۴ ساله بود که به اصرار پدرش به فرانسه رفت تا حقوق و علوم سیاسی بخواند: «بعد از دو سال تحصیل حقوق به پدر فهماندم که پس از تحصیل رشته سینما به ادبیات فرانسه خواهم پرداخت و چنین هم کردم.»

۳۰ ساله بود که پس از کارآموزی در استودیوهای فیلم‌برداری پاریس، بنیان بخش فارسی رادیو فرانسه و گرفتن دکترای ادبیات از دانشگاه بنام سوربن در شاخه فیلم‌شناسی به ایران بازگشت: «به ایران که بازگشتم تک و تنها تلاش کردم مدرسه‌ای برای آموزش سینما باز و سلسله کنفرانس‌هایی ترتیب داده شود. یک دانشگاهی به من گفت: آقا، سینما که تحصیل نمی‌خواهد، در یکسو بازیگر هست که داریم و از سوی دیگر آپاراتچی است که فیلم هم می‌تواند بردارد. ناچار شدم برای مطلع ساختن عموم به مطبوعات روی آورم و امروز بر خویش می‌بالم که بنیانگذار نقد تحلیلی سینما در ایران شناخته شده‌ام.»

۳۱ ساله بود که نخستین نقد تحلیلی یک فیلم فارسی به نام "لغزش" به نویسندگی و کارگردانی مهدی رئیس‌فیروز را در مجله روشنفکر نوشت. بعد کوشید دو فیلم بسازد ولی چون دستبردهای همکارانش با تصور او از یک فیلم خوب جور درنمی‌آمد، آنها را ناتمام رها کرد.

۳۴ ساله بود که نخستین فیلم "پلیسی واقعی" در ایران "هفده روز به اعدام" را ساخت و کارگردانی کرد. می‌گفت: «پیشتر فیلم‌های ما با پلیس بود نه پلیسی.»

او در دهه‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ در دانشکده هنرهای دراماتیک به تدریس پرداخت، مجله "هنر و سینما" را بنیان نهاد و چند مستند ماندگار مانند "سوختگیری هواپیما" و "آتش و سنگ" ساخت که آخری درباره خط لوله گاز از خوزستان به آستارا و از آنجا به شوروی پیشین است.

۴۰ ساله بود که در گرماگرم نقدهایی که در مجله فردوسی می‌نوشت واژه "فیلم‌فارسی" را پیش نهاد و جا انداخت و منظورش داستان‌پردازی بی‌تأمل، قهرمان‌سازی بیجا، رقص و آواز کاباره‌ای بی‌پیوند با داستان، عشق‌های غیر واقعی و حادثه‌پردازی بی‌مورد بود.

او پس از انقلاب بیشتر خانه‌نشین و به نقد فیلم مشغول بود.

امیرهوشنگ کاووسی در ۹۰ سالگی در زادگاهش درگذشت.