برداشت‌ها از جابجایی دیپلمات‌های اتمی جمهوری اسلامی
۱۳۸۶ مهر ۳۰, دوشنبه
تحلیل‌های رایج در مورد علت استعفای لاریجانی
اکثر روزنامه‌های عمده‌ی بین‌المللی در روز دوشنبه حاوی گزارش‌هایی هستند در مورد استعفای علی لاریجانی و نشستن سعید جلیلی بر مسند او برای پی‌گرفتن مذاکرات اتمی.
خطوط مشترک تحلیل‌ها از این قرارند: لاریجانی جزو جناح اصول‌گرا بوده، اما در مذاکرات معقول عمل می‌کرده و مواظب بوده است که رشته‌ی گفت‌وگوها قطع نشود و کار به جایی نرسد که در شورای امنیت علیه ایران قطعنامه‌ی تازه‌ای صادر شود. رئیس جمهور احمدی‌نژاد با سبک کار او مخالفت می‌کرده و این اعتقاد را داشته که وی به مذاکرات بیش از حد لازم امید می‌بسته است. این امر در کنار رقابتی که به زمان انتخابات ریاست جمهوری برمی‌گردد، لاریجانی را بارها بر آن داشته که استعفا دهد، اما آیت‌الله خامنه‌ای رهبر حکومت اسلامی با استعفای او مخالفت می‌کرده است. لاریجانی با اتکا بر این که نماینده‌ی خامنه‌ای در شورای امنیت جمهوری اسلامی است، مذاکرات را پیش می‌برده و مخالفت‌خوانی‌های احمدی‌نژاد و دیگر رادیکالهای دستگاه را تحمل می‌کرده است. اما بالاخره کاسه‌ی صبرش لبریز می‌شود و این بار دیگر نمی‌گذارد که کار به تعارف بکشد.
آخرین بهانه چه بوده است؟
گفته می‌شود که پوتین در سفر هفته‌ی گذشته‌اش به تهران به مقامات ایرانی طرحی را برای خواباندن کشمکش اتمی پیشنهاد کرده است. لاریجانی طرح را قابل فکر می‌دانسته، اما احمدی‌نژاد چنان به آن با بی‌اعتنایی نگریسته، که حتا دستگاه وزارت خارجه‌اش منکر آن شده که چیزی در رابطه با کشمکش اتمی از جانب پوتین مطرح شده است.
جانشین لاریجانی
جانشین لاریجانی سعید جلیلی، معاون وزیر امور خارجه است. او نیز مثل دیگر معتمدان دستگاه مدتی سپاهی‌گری کرده و در دانشگاه "امام صادق"، که وظیفه‌اش تربیت کادرهای امنیتی و دیپلماتیک دستگاه است، علوم سیاسی آموخته است. نکته‌ی مهم در زندگی این کادر ۴۲ ساله‌ی حکومت خدمت در دفتر ولی فقیه است. او پس از آغاز ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد نخست در سمت مشاور او مشغول کار شد و سپس به وزارت خارجه منتقل گردید. روزنامه‌ی آلمانی زوددویچه‌تسایتونگ در مورد او از قول محافل دیپلماتیک می‌نویسد که «تخصص او بیشتر تکگویی است تا گفت‌وگو.»
تغییر مشی؟
این بار نخست نیست که حکومت اسلامی دیپلمات ارشد خود برای مذاکرات هسته‌ای را تعویض می‌کند. لاریجانی خود به جای حسن روحانی نشسته بود که مشی برقراری آرامش را پیش می‌برد. لاریجانی پیشنیان خود را متهم کرد که "دُرّ غلتان" دادند و "آب نبات" گرفتند. منظور او از "در غلتان" غنی‌سازی بود. خود او بر غنی‌سازی اورانیوم تأکیدی بی‌انعطاف داشت و با تعلیق آن به شدت مخالفت می‌کرد، امری که پیشینیانش در مورد آن نرمش نشان می‌دادند. بر این اساس، نشستن لاریجانی به جای روحانی به معنای یک تغییر مشی بود، اما در مورد نشستن جلیلی به جای لاریجانی نمی‌توان چنین تعبیری داشت.
روزنامه‌ی آلمانی "تاگس اشپیگل" چاپ برلین، معتقد است که تغییر جدید به معنای روشن‌تر شدن خطور است. این روزنامه می‌نویسد: «بدون لاریجانی دیگر در طرف ایرانی مذاکرات، مخاطبی وجود نخواهد داشت که نگرانی‌های غرب را جدی بگیرد و برای جلب اعتماد تلاش کند. به جای آن، ایران لجوجانه‌تر برحق خود پافشاری خواهد کرد تا در چارچوب پیمان منع گسترش جنگ‌افزار اتمی، یک برنامه‌ی اتمی غیرنظامی داشته باشد.» "تاگس‌اشپیگل" در ادامه، این تعبیر را از پیامد تغییر لاهیجانی به دست می‌دهد: ایران «سازش‌ناپذیرتر خواهد شد. اینکه این موضوع فرجام مذاکرات را واقعا تحت‌تاثیر قرار خواهد داد یا نه، معلوم نیست: غرب بطور نسبی روشن ساخته است که تنها ضمانت امنیتی قابل‌پذیرش، توقف غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران است. اما لاریجانی هم این خواسته را رد کرده بود. صدای تبلیغ او برای جلب اعتماد خاموش شد. شاید پس از کنارهگیری او، تنها جبهه‌ها مشخص‌تر شود».
جبهه‌ها مشخص‌تر می‌شوند
جبهه‌ها در کشمکش اتمی ایران دارند از هر دو سو خطوط مشخص‌تری می‌یابند. همزمان با اعلام خبر استعفای لاریجانی و نشستن فردی به جای او که بی‌انعطاف‌تر تصور می‌شود، ریچارد چینی معاون رئیس جمهور آمریکا در سخنرانی‌ای در "انستیتوی پژوهشی خاور نزدیک" در لانزداون (Lansdowne در ویرجینیا) به شکل روشنی گفته است که پاسخ انعطاف‌ناپذیری، انعطاف‌ناپذیری خواهد بود. او گفته است که اگر تهران به برنامه‌های اتمی خود ادامه دهد، با «پیامدهای سختی» مواجه خواهد شد. وی تأکید کرده است که «ما اجازه نخواهیم داد، که ایران به سلاح اتمی دست یابد.» در رسانه‌ها این گفته‌ی چینی هم‌سنخ با گفته‌های چند روز پیش جرج بوش، رئیس جمهور آمریکا دیده شده است. جرج بوش گفته بود: اگر کسی بخواهد مانع «جنگ جهانی سوم» شود، بایستی بکوشد جمهوری اسلامی ایران را از دستیابی به سلاح اتمی باز دارد.
در انتظار مذاکرات رم
در روز سه‌شنبه ۲۳ اکتبر سعید جلیلی به رم می‌رود تا با خاویر سولانا، پی‌گیرنده‌ی پرونده‌ی ایران در اتحادیه‌ی اروپا، مذاکره کند. در این سفر جلیلی کم‌تجریه را لاریجانی باتجربه همراهی می‌کند. انتظار می‌رود این مذاکرات روشن کند که آیا جمهوری اسلامی مشی تازه‌ای را پیش گرفته یا فقط مهره‌ای را به جای مهره‌ای دیگر نشانده است.
ر