بازتاب مذاکرات ژنو در تهران: خشنودی، نگرانی، ابهام
۱۳۸۸ مهر ۱۵, چهارشنبه
گمانه‌زنی درباره‌ی مضمون مذاکرات اتمی ژنو به موضوعی برای چالش سیاسی و رسانه‌ای در ایران بدل شده است. در حالی که در مجلس بر لزوم رفع ابهام از سوی دولت تأکید شده است، در رسانه‌ها نیز بحث و جدل در باره‌ی مضمون مذاکرات در جریان است.
چند وچون مذاکرات اول اکتبر، میان ایران و گروه ۵+۱ در ژنو و مضمون مذاکرات منوچهر متکی در واشنگتن به موضوع حدس و گمان‌ها و کشاکش‌ها در صحنه‌ی سیاسی و رسانه‌ای ایران بدل شده است. در ژنو برای اولین بار بین مقامات ارشد ایران و آمریکا تماس مستقیم صورت گرفت و سعید جلیلی دبیر شورایعالی امنیت ملی با ویلیام برنز معاون وزارت خارجه آمریکا ۴۵ دقیقه مذاکره خصوصی داشتند. همزمان منوچهر متکی وزیر خارجه ایران در سفری بی‌سابقه با اعضای شورای روابط خارجی آمریکا دیدار و گفت‌وگو کرد.
هواداران دولت احمدی‌نژاد این مذاکرات را پیروزی بزرگ جمهوری اسلامی و نشانه‌ی تمکین غرب به خواست‌های آن و نیاز غرب به مصالحه معرفی می‌کنند. همزمان شماری از تحلیل‌گران با شگفتی منتظر کسب اطلاعات بیشتر برای ارزیابی سمت و سوی مذاکرات یادشده هستند. برخی از رسانه‌ها و محافل سیاسی نیز ضمن تایید پیشرفت مذاکرات، آن را نشانه‌ی انعطاف بیش از اندازه و قابل انتقاد جمهوری اسلامی در این مذاکرات می‌دانند.
احمدی‌نژاد: مذاکرات خوبی بود
محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور اسلامی ایران روز چهارشنبه (۷ اکتبر/ ۱۵ مهر) در مصاحبه با خبرنگاران مذاکرات ایران و آمریکا در ژنو را دارای چارچوبی منطقی و روشن توصیف کرد. او گفت: « مذاکرات خوبی بود و یک چارچوب منطقی و روشنی داشت که آن چارچوب مورد قبول ماست و همان احترام و عدالت و پیگیری بحثهایی است که در بسته پیشنهادی قید شده که نمونه آن موضوع خلع‌سلاح جهانی و بهره‌مندی همه کشورها از فناوری هسته‌ای و فناوریهای پیشرفته است.»
خشنودی احمدی‌نژاد از مذاکرات ژنو در حالی است که نمایندگان مجلس نسبت به مضمون این مذاکرات ابراز بی‌اطلاعی و نگرانی کرده‌اند. حسن سبحانی، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته است که او و همکارانش از محتوای مذاکرات برنز و جلیلی بی‌اطلاع‌اند. در اظهارنظری صریح‌تر، داریوش قنبری، نماینده‌ی اصلاح‌طلب مجلس «عدم اطلاع رسانی مذاکره کنندگان ایرانی با نمایندگان آمریکایی و گروه ۵+۱ به مجلس در خصوص پرونده هسته‌ای را به باد انتقاد گرفته است. او روز دوشنبه در صحن مجلس، در تذکری آیین نامه‌ای، گفت: «در روزهای گذشته مذاکره کنندگان کشورمان مذاکرات مهمی را در ارتباط با پرونده هسته‌ای ایران با نمایندگان کشورهای گروه موسوم به ۱+۵ داشتند، اما در خصوص نتایج این مذاکرات اخبار متناقضی به گوش ما می‌رسد.» نماینده‌ی ایلام سپس تقاضا کرد که «برای مشخص‌شدن حقایق مربوط به مذاکرات» از مسئولین مربوطه خواسته شود در جلسه‌ای در مجلس، «گزارشی رسمی در ارتباط با این مذاکرات ارائه شود.»
«برگ برنده از دست ایران خارج شد»
در همین حال، مضمون مذاکرات ژنو به موضوعی برای کشاکش رسانه‌ای میان نشریات نزدیک به دولت و منتقدان آن در داخل بدل شده است. سایت آینده که گفته می‌شود به اصول‌گرایان معتدل نزدیک است، پیشرفت در مذاکرات ژنو را ناشی از عقب‌نشینی دولت در این مذاکرات دانسته است. این سایت نوشته است: «با گذشت یک هفته از این توافقات که گفته شد مبنای آن بسته ایران است، اکنون از چند توافقی که به بیرون درز کرده، نه توافقی در زمینه تغییر ساختار سازمان ملل دیده شده، نه قرار است در این زمینه گروه‌های کارشناسی و مدیران کل به مذاکره بنشینند، بلکه آنچه اعلام شده، تحویل ۸۰ درصد اورانیوم ایران و سفر بدون برنامه ریزی و ضرب‌الاجل البرادعی به ایران و بازدید سرزده از تجهیزات کارخانه غنی‌سازی فردو ایران در قم.»
آینده در تلاش برای مستدل‌کردن "نگرانی" خود از عقب‌نشینی دولت احمدی‌نژاد به این جمله‌ی اوباما در ارزیابی مذاکرات ژنو استناد کرده است که «اعتماد سازی با ایران به شرطی است که اورانیومی که ایران با درجه غنای پایین در اختیار دارد، برای تبدیل به سوخت به یک کشور ثالث منتقل شود. همانطور که من پیش از این هم گفته‌ام، ایران از حق بهره‌گیری از نیروی مسالمت‌آمیز هسته ای برخوردار است. اقدام ایران برای انتقال اورانیوم با درجه غنای پایین خود به یک کشور ثالث، گامی در جهت ایجاد اعتماد به این موضوع خواهد بود که برنامه هسته‌ای آن کشور در واقع مسالمت آمیز است.»
آینده سپس نتیجه گرفته است: «مجموع هزار کیلوگرم اورانیوم غنی شده، ۵ / ۳ تا ۵ درصد که حاصل کار حدود سه سال سانتریفیوژهای ایران است، عملاً برگ برنده ایران در برابر غرب بود که با تحویل این اورانیوم بدون آن که تغییر در تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی حاصل شود عملاً برگ برنده از دست ایران خارج می‌شود.
یک اقدام تاکتیکی
؟این ارزیابی آینده با انتقاد مهدی محمدی، دبیر سیاسی روزنامه کیهان، روزنامه‌ی هوادار دولت روبرو شد. سایت "شبکه ایران" ضمن پیونددادن سایت آینده به "افراد تیم سابق هسته‌ای" (حسن روحانی و ...) از قول محمدی نوشت: «غرب در مذاکرات ژنو پذیرفته است که غنی‌سازی اورانیوم تا ۵ درصد در خاک ایران صورت گیرد که این موضوع طی ۶ سال گذشته بی‌سابقه بوده است». دبیر کیهان ارسال اورانیوم با درجه غنای ۵ درصد به کشور دیگر برای غنا تا ۱۹ درصد را نیز تابع پذیرش ایران دانسته است.
در کشاکش این بحث سیاسی و رسانه‌ای، هستند کارشناسانی که ارائه‌ی ارزیابی دقیق‌تر از روند مناقشه هسته‌ای ایران را به محتوای مذاکرات مسکو در روز ۱۹ اکتبر و حد همکاری ایران با آژانس منوط می‌دانند. قرار است در مذاکرات مسکو در باره‌ی توافق‌های اولیه در ژنو تدقیق و رایزنی شود.
نظرات بدبینانه‌تری هم وجود دارد که ضمن تأیید انعطاف ایران در مذاکرات ژنو، بعید می‌دانند که این انعطاف فراتر از یک اقدام تاکتیکی باشد.
FW/MM