با هم و بی‌هم؛ اولین چله مجازی

شب یلدا یک مراسم خانوادگی است و مناسبتی برای همنشینی و تجدید دیدار با بزرگ‌ترها و سالخوردگان فامیل. حالا هشدار داده می‌شود که همه از هم دوری کنند و به خصوص خطر ابتلای سالمندان را در نظر داشته باشند. چند درصد بزرگان خانواده با واتس‌اپ و اینستاگرام سر و کار دارند و مهمانی مجازی رفته‌اند؟

شعار سال‌های گدشته خاموش کردن موبایل‌ها و روشن کردن چراغ مهمانخانه بود. حالا علاوه بر وارونه شدن این رهنمود، قیمت‌ها هم به سبد خاطرات و به تاریخ پیوسته‌اند. برای به روز شدن مبلغ، مغز گردو را کسر و یک صفر به رقم آگهی اضافه کنید. تصویر به روزگار سپری‌شده چهار سال قبل تعلق دارد.

هرگونه استقبال از آخرین شب چله قرن با کلماتی چون هولناک، ترسناک و خطرناک توصیف می‌شود و هشدارها شبیه اخطارهای شب چهارشنبه‌سوری شده‌‌اند. ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت، گفته است: «از شب یلدا خیلی هراس داریم.»

ولی انگار مردم از هیچ چیز و علی‌الخصوص یلدا هراسی ندارند. بازارها و میدان‌ها کماکان مملو از جمعیت هستند. مردم نمی‌توانند سنت‌ها و عادت‌های فرهنگی را یک‌شبه ترک کنند. کسب و کار را هم نمی‌‌شود تعطیل کرد. فروشنده‌ها باید نان بخورند.

در این میان پلیس فتا به مردم توصیه می‌کند که مراقب کلاهبرداری در قرعه‌‌کشی‌های اینترنتی، تحفیف‌ها یا حراج‌های مجازی شب یلدا باشند و از بازکردن پیام‌ها و لینک‌های ناشناس خودداری کنند. یک نمونه از پیام‌های سالم و بهداشتی: من دارم یکشنبه می‌رم، فکر نکنم دیگه همدیگه رو ببینیم. منو فراموش نکن و به خاطر تمام بدی‌هام منو ببخش. از طرف پاییز – یلدا مبارک!

آجیل شیرین در سال ۹۸ کیلویی ۱۳۰ هزار تومان بود و امسال بسته به ترکیب و کیفیت آن ۲۴۰ تا ۴۰۰ هزار تومان. قیمت کمتر یعنی نخودچی بیشتر یا کهنگی و بوی نا. قبلا قیمت‌ها را به ریال می‌نوشتند، الان به تومان؛ بلکه دود از سر مشتری برنخیزد.

مردم بیشتر تماشاچی هستد و گندم شاهدانه و برنجک، تخمه و چس فیل می‌خرند. بعضی جاها قیمت را بر حسب نیم کیلو می‌نویسند تا دل خریدار کمتر بشکند. همزمان فروشگاه‌های نوظهور اینترنتی آجیل‌های عجیبی عرضه کرده‌اند. مثل آجیل اقیانوسیه که کیلویی نیم‌میلیون تومان است؛ شامل بلوبری، گیلاس، انجیر، پاملو، سویا و پاپایا. خیلی‌ها حتی اسم این میوه‌ها را نشنیده‌اند.

آجیل‌های بازاری ارزان‌تر هستند اما در گونی و سینی روباز عرضه می‌شوند و در معرض انواع ناخنک و دستمالی قرار دارند. یک تولیدکننده خشکبار از مردم خواسته که آجیل مصرفی را روی گاز یا توی فر حرارت دهند تا ضدعفونی شود. ایده بدی نیست و چه بسا تفت دادن آجیل شیرین، به کشف باسلق بوداده منجر شود.

بشقاب و لیوان یک بار مصرف، ژله و پاستیل یلدایی، بادکنک و شمع طرح هندوانه یا انار، کارت پستال، توپ، کوسن، گوشواره، روسری، شال و... محصولاتی هستند که بازارشان به دلیل کرونا و گرانی کساد شده است. با این همه کسب و کارهای اینترنتی برای ارائه استایل و آرایش یلدایی از پا ننشسته‌اند.

هندوانه مهم‌ترین میوه سفره چله و یادآور گرمای تابستان است. این نماد کروی سبز و قرمز از معدود اقلامی است که قیمت قابل تحملی دارد. آن را با کیلویی ۴ الی ۵ هزار تومان می‌توان خرید و صورت را سرخ نگاه داشت.

آجیل هم آجیل قدیم. الآن هر کسی نمی‌تواند که آجیل آمریکایی، آفریقایی یا آجیل خاورمیانه بخرد. بادام زمینی کیلویی ۹۰ هزار تومان - تخمه کیلویی ۱۰۰ هزار تومان. شب‌چره حتی اگر نخودچی کشمکش باشد یک کیلوی آن ۱۰۰ هزار تومان آب می‌خورد؛ آن هم به این شرط که از میدان‌های شهرداری تهیه شود که ارزان‌تر از مغازه‌ها هستند.

بسیاری از دهک‌های جامعه قدرت خرید شب‌چره را ندارند و به نظاره بساط خوراکی‌ها اکتفا می‌کنند. همزمان آگهی‌هایی در فضای مجازی وجود دارند که برای تحویل پکیج‌ غذا و دسر و هدایای یلدایی در خانه تبلیغ می‌کنند و قیمت‌هایشان از نفری ۳۰۰ هزار تومان شروع می‌شود. گویا رستوران‌ها و باغ‌هایی هم به صورت زیرزمینی و خصوصی مشتری گرفته‌اند. این‌ تنها گوشه‌هایی از پشت و روی واقعیت‌ها در زیر یک آسمان است.