ایران و مصر؛ یک گام تا برقراری رابطه؟
۱۳۸۶ بهمن ۱۰, چهارشنبه
با سرنگونی حکومت پادشاهی و رفتن محمد رضا پهلوی از ایران، کشورهای زیادی میزبانی او را با رغبت نپذیرفتند. در میان سران کشورهایی که از دوستان نزدیک یا حامیان پر و پا قرص حکومت پهلوی محسوب می‌شدند مصر و رئیس جمهور وقت آن انورالسادات، بیش از دیگران از شاه حمایت کردند؛ حمایتی که پس از انقلاب به قطع روابط دیپلماتیک ایران و مصر انجامید.
در ماه‌های گذشته تلاش‌های گسترده‌ای انجام شده تا رابطه میان دو کشور، پس از حدود سه دهه، دوباره برقرار شود.
سفر کنونی غلامعلی حداد عادل، رئیس مجلس، به منظور شرکت در نشست رئیسان مجلس‌های کشورهای اسلامی انجام شده، اما از سر گیری رابطه‌ی دیپلماتیک میان تهران و قاهره یکی از محورهای اصلی مذاکرات او با مقامات مصری خواهد بود.
عبدالعزیز مصطفی، رئیس مجلس مصر حضور هیات ایرانی را نشانه‌ی حمایت ایران از این نشست عنوان کرده است. او ابراز امیدواری می‌کند که در این کنفرانس قطعنامه‌هایی بر سر مسائل مهم، به‌ویژه مناقشه میان فلسطین و اسرائیل، موقعیت عراق و برنامه هسته‌ای ایران صادر شود. انتظار می‌رود مذاکرات حداد عادل با مقامات مصری که در حاشیه‌ی اجلاس رسمی انجام می‌شود، از سرگیری رابطه‌ی سیاسی میان دو کشور را گام دیگری به جلو ببرد.
منوچهر متکی وزیر امور خارجه به اشاره به گفت‌وگوهایی که تا کنون صورت گرفته، می‌گوید: «در حال حاضر، دو کشور در آستانه‌ی ازسرگیری روابط دیپلماتیک هستند.»
در تهران خیابانی به نام قاتل انورالسادات، خالد اسلامبولی، و در قاهره خیابانی به نام پهلوی نامگذاری شده که همواره یکی از موضوع‌های مورد مناقشه‌ی دو طرف عنوان می‌شود. با این همه، کارشناسان، نزدیکی مصر و ایالات متحده و رابطه‌ی دوستانه با اسرائیل را مهم‌ترین مانع برقراری روابط سیاسی میان دو کشور تلقی می‌کنند. با توجه به نقش و نفوذ این کشور در منطقه، جمهوری اسلامی مدتهاست بهبود رابطه با این کشور را پی می‌گیرد و از سرگیری روابط کامل دیپلماتیک با مصر را در دستور کار خود قرار داده است. طی سال‌های گذشته مذاکرات رسمی و غیر رسمی‌ای در سطوح مختلف میان دو کشور انجام شده که همیشه با موافقت همه‌ی جناح‌ها در ایران روبرو نبوده است. در دوران رئیس جمهور پیشین، محمد خاتمی، از برقراری روابط رسمی در آینده‌ای نزدیک سخن می‌رفت که ظاهرا به دلیل مخالفت‌هایی تحقق نیافت.
به نظر می‌رسد تلاش برای برقراری رابطه‌ی دیپلماتیک با قاهره در دولت اصول‌گرای محمود احمدی‌نژاد گسترش بیشتری یافته است. علیرضا شیخ عطار، قائم مقام وزیر خارجه، نوزدهم دیماه از مذاکراتی سخن گفت که در سطح معاونان دو وزیر آغاز شده و در حال پی‌گیری است. دوم بهمن ماه نیز احمدی‌نژاد به عنوان نخستین رئیس دولت جمهوری اسلامی پس از سی سال با حسنی مبارک همتای مصری خود تلفنی گفت‌وگو کرده است. به گزارش پایگاه اصلاع‌رسانی دولت، این تماس تلفنی برای تبادل نظر در مورد مناقشه میان فلسطین و اسرائیل و به ویژه وضعیت نوار غزه انجام شده است. نوار غزه توسط جناح حماس کنترل می‌شود و در محاصره‌ی نیروهای نظامی اسرائیل قرار دارد. حماس که هر گونه مذاکره با اسرائیل را محکوم می‌کند از حمایت جمهوری اسلامی برخوردار است.
اواخر دیماه تعدادی از نمایندگان مجلس مصر دور کردن کشورهای عربی از ایران را سیاستی آمریکایی خوانده و خواستار از سرگیری روابط دو کشور در نزدیک‌ترین وقت ممکن شده‌اند. خبرگزاری فارس از قول روزنامه اماراتی الخلیج گزارش می‌دهد، این نمایندگان خواهان گفت‌وگوهای جدی و شفاف میان دو کشور به منظور هموار کردن راه برقراری رابطه‌ی دیپلماتیک هستند. ظاهرا برقراری رابطه با مصر سیاستی است که از سوی مقامات ارشد نظام مورد تایید قرار دارد و دنبال می‌شود.
علی لاریجانی دبیر سابق شورای عالی امنیت ملی که پس از کناره‌گیری از سمت خود، همچنان به عنوان نماینده‌ی رهبر جمهوری اسلامی در این نهاد فعالیت می‌کند اوایل دیماه چند روزی را در مصر گذراند. او در این سفر که غیر رسمی عنوان شده، پس از مذاکره با وزیر امور خارجه‌ی این کشور اعلام کرد، تلاش دیپلماتیک ادامه می‌یابد و مانعی برای برقراری رابطه با مصر وجود ندارد.
علی لاریجانی در سفر به مصر نه تنها با عالی‌ترین مقامات این کشور دیدار و مذاکره کرد، که از آمادگی تهران برای همکاری‌های هسته‌ای با قاهره و گفت‌وگو بر سر مسائلی که از "تغییر نام یک خیابان مهم‌تر هستند" نیز سخن گفته است. با این همه وزارت امور خارجه این سفر را شخصی و بی‌ارتباط با این وزارتخانه خوانده و محمود احمدی‌نژاد از رسانه‌ها می‌خواهد آن را "پیچیده" نکنند. وی، دوازدهم دیماه در جمع خبرنگاران اظهار داشت: «دولت چیزی را پی‌گیری می‌کند که در چارچوب مصوبات و سیاست‌هایش باشد.»
محمود احمدی‌نژاد اردیبهشت ماه امسال گفت: «اگر دولت مصر اعلام آمادگی کند تا پایان وقت اداری همین امروز سفارت جمهوری اسلامی ایران را در قاهره برپا می‌کنیم.»
منتقدان برقراری رابطه با مصر، سران این کشور را از جمله به دلیل پیمان صلحی که با اسرائیل منعقد کرده‌اند نامشروع می‌دانند.
بهزاد کشمیری‌پور