ایده تشکیل کارتل گاز طبیعی و موانع تحقق آن

دویچه‌وله: آقای دکتر عبقری، نشست دوحه که گفته شد از اهداف اصلی‌اش تشکیل یک کارتل گاز طبیعی ا‌ست نتوانست تصمیم مشخصی در این باره بگیرد. خواهش می‌کنم نخست برای ما توضیح بدهید که اصولا ایده‌ی تشکیل چنین کارتلی از کجا می‌آید؟

سیاوش عبقری: تمام کشورهایی که تولیدکننده‌ی کالاهایی‌ هستند که مهم است از نظر تجاری در سطح بین‌المللی مانند نفت و گاز و غیره، برای اینکه بتوانند کنترلی روی بازار داشته باشند و در حقیقت بتوانند سهم بیشتری از درآمد به جیب مملکت که صاحب اصلی آن است برود تا جیب کمپانی‌های واسطه، سعی می‌کنند با همدیگر هماهنگی داشته باشند برای تولید و همچنین برای این که بتوانند تاثیرگذار باشند روی قیمت آن در بازار جهانی. اگر این هماهنگی وجود نداشته باشد، یک‌مقدار رقابت خواهد بود و این رقابتها باعث می‌شود که قیمت بسیار پایین نگهداشته بشود و کشورهای صادرکننده نتوانند آن بهره درآمدی را که می‌خواهند، حاصل کنند. به این دلیل این است که سعی می‌کنند چنین کارتل‌هایی را بوجود بیاورند.

اما دیدیم که در نشست دوحه این کشورها نتوانستند به تصمیم مشخصی برسند. چه مشکلاتی وجود داشته است؟

سیاوش عبقری: البته برای تشکیل یک کارتل گازی باید ببینیم چه امکاناتی لازم است: یکی از نظر وضعیت بازار جهانی گاز طبیعی و یکی هم از نظر وضعیت تولیدکنند‌گان که می‌خواهند این هماهنگی را و این کارتل را بوجود بیاورند، و باید ببینیم که زمینه‌های ایجاد هست یا نیست. اگر توجه داشته باشیم به بازار جهانی گاز، می‌بینیم که برعکس بازار نفت، بازار بسیار تکه تکه‌ای است. این عاملی‌ است که این همکاری را مشکل می‌کند. عامل دیگر این است که کالاهای جانشین برای گاز طبیعی زیاد اند. گاز عمدتا برای تولید گرما و برق استفاده میشود. اگر قیمت آن بالا برود، می‌توانند کشورها از ذغال سنگ استفاده بکنند، از انرژی اتمی استفاده بکنند و همچنین تولید انرژی بوسیله‌ی نیروی آب و باد و خورشید و غیره که اگر قیمت گاز بالا برود خواه ناخواه مصرف‌کنندگان از این کالاهای جانشینی استفاده خواهند کرد. مسئله‌ی دیگری که در بازار گاز وجود دارد یکی این است که نیاز به سرمایه‌های بسیار بالا دارد، برای لوله‌های گازی که باید تاسیس بشود و معمولا بخاطر همین قراردادهای گازی بسیار طولانی و ۳۰­ ۲۰ ساله است. عامل دیگری که بسیار مهم است این است که قیمت گاز طبیعی مثل قیمت نفت در بازار بوسیله‌ی عرضه و تقاضا تعیین نمی‌شود. قیمت گاز طبیعی هم وابسته است به قیمت نفت در بازار نفت و این یک عامل دیگری ا‌ست که این همکاری‌ها را مشکل می‌کند. این در زمینه‌ی بازار خود گاز است. در مورد کشورهایی هم که باید بخواهند این کار را بکنند، در میان این کشورها باید یک کشور قدرتمند از نظر سیاسی وجود داشته باشد و همچنین از نظر تولید گاز طبیعی دست بالا را داشته باشند که بتوانند دیگران را که در این کارتل می‌خواهند حضور داشته باشند، برای کنترل قیمت تحت سیاستهای خودش داشته باشد. بدین معنا که اگر بخواهد تولید را پایین بیاورد که قیمت را بالا ببرد، بتواند، و نیز بتواند تولید را بالا ببرد تا قیمت در سطح بازار پایین بیاید و کنترل‌شده باشد. در میان تولیدکنندگان گاز طبیعی، کشوری را نداریم که آن نقشی را که الان مثلا عربستان سعودی در اوپک بازی می‌کند، ایفا کند. کشورهایی که خواستار این شدند یکی روسیه بوده است. ۴۴درصد گاز طبیعی، که در اروپا مصرف می‌شود، از طریق روسیه است. روسیه نسبت به واکنش کشورهای اروپایی بسیار حساس است. از کشورهای دیگری که مطرح کردم یکی از ونزوئلاست و دیگری ایران است. این دو کشور هم بهیچ‌وجه در شرایطی نیستند که بتوانند نقش اساسی داشته باشند، به این دلیل که جمهوری اسلامی کشور ایزوله‌شده‌ای است در سطح بین‌المللی، و از نظر سیاسی بسیار ضعیف است و نمی‌تواند نقشی بازی بکند؛ ونزوئلا هم به همین نحو.

با وجود این توضیحاتی که شما می‌دهید، می‌بینیم که در دل غرب ترس به‌وجود آمده از شنیدن اینکه یک کارتل گاز طبیعی بخواهد ایجاد بشود. فکر می‌کنید این ترس پس نابجاست؟

بله. من در پروسه‌ی تشکیل کارتل گاز طبیعی را یک پروسه‌ی بسیار طولانی می‌بینم و فکر نمی‌کنم حتا در ظرف ۱۰ سال آینده هم این اتفاق بیفتد، به‌خاطر مسایل و مشکلاتی که به آن اشاره کردم. ولی خُب در عین‌حال کشورهای اروپایی واکنش سیاسی خودشان را نشان خواهند داد که حتا آن را بیشتر به تاخیر بیندازند.

چه واکنشی مثلا؟

آن واکنش سیاسی که باعث می‌شود این کار عملی نشود و کشورهای صادرکننده‌‌ی گاز دنبال موضوع را زیاد جدی نگیرند. با نفوذی که در میان این کشورها دارند و با تبلیغات بین‌المللی می‌کوشند از تشکیل چنین کارتلی جلوگیری بکنند.