اوکراین، میان جاذبه اتحادیه اروپا و فشار روسیه
۱۳۹۲ آذر ۱, جمعه
اتحادیه اروپا یکی از شرط‌های امضای توافق‌نامه تجاری با اوکراین را که مقدمه پیوستن این کشور به اتحادیه است، آزادی نخست وزیر پیشین، یولیا تیموشنکو از زندان و سفر او به آلمان برای معالجه تعیین کرده بود.
روز پنج‌شنبه (۳۰ آبان ۹۲/ ۲۱ نوامبر) نمایندگان عضو حزب حاکم اوکراین مانع تصویب طرحی در پارلمان شدند که قرار بود زمینه آزادی تیموشنکو را فراهم کند. با این همه در توقف روند همگرایی اوکراین و اتحادیه اروپا عوامل دیگری دخالت داشته‌اند.
روز جمعه، اول آذر کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تصمیم اوکراین را ناامیدکننده خواند و ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه بریتانیا گفت که کی‌یف با این تصمیم فرصت مهمی را از دست داد.
پیروزی مضاعف مسکو
المار بروک (Elmar Brok)، عضو حزب دموکرات مسیحی آلمان و رئیس کمیسیون روابط خارجی پارلمان اروپا، رئیس جمهور اوکراین ویکتور یانوکوویچ را مسئول به تعلیق درآمدن امضای توافق‌نامه می‌خواند و می‌گوید این تصمیم "زیر فشار روسیه" گرفته شد.
بروک می‌افزاید که او با توجه به رفتار و سخنان اخیر یانوکوویچ به این نتیجه رسیده که رئیس جمهور اوکراین تمایلی به امضای این موافقت‌تانه ندارد.
به اعتقاد ناظران عدم تصویب طرح آزادی تیموشنکو و پیمان تجارت آزاد برای مسکو یک پیروزی مضاعف محسوب می‌شود. نخست وزیر پیشین اوکراین دو سال پیش به اتهام سوءاستفاده از مقام و قدرت دولتی به هفت سال زندان محکوم شد.
آلکسی پوشکوف، رئیس کمیته امور بین‌الملل دومای دولتی روسیه روز چهارشنبه، ۲۹ آبان اتحادیه اروپا را به تحت فشار قرار دادن اوکراین و برخوردی مانند یک "نیمه مستعمره" با این کشور متهم کرد.
پیشنهاد صرف‌نظر از آزادی تیموشنکو
روسیه شادمانی خود را از متوقف شدن روند نزدیکی کی‌یف و اتحادیه اروپا پنهان نمی‌کند. یکی از سخنگویان کاخ کرملین اعلام کرد، روسیه از تصمیم اوکراین برای توسعه همکاری‌های بازرگانی و اقتصادی و بهبود مناسبات دو کشور استقبال می‌کند. او اوکراین را "هم‌پیمان نزدیک" روسیه خواند.
دولت اوکراین، مهمترین علت به تعلیق درآوردن توافق‌نامه یاد شده را "بررسی همه جانبه پیامدهای آن بر همکاری‌های تجاری و اقتصادی با روسیه" عنوان کرده است.
قرار است نشست سران کشورهای عضو برنامه همکاری‌های شرقی اتحادیه اروپا ۲۸ نوامبر در ویلنیوس، پایتخت لیتوانی که ریاست دوره‌ای اتحادیه را بر عهده دارد برگزار شود.
برخی از کشورهای اروپای شرقی، از جمله جمهوری چک پیشنهاد کرده‌اند اتحادیه اروپا از شرط آزادی تیموشنکو برای امضای موافقتنامه با کی‌یف صرف‌نظر کند.
موقعیت دشوار اوکراین
مارتین شولتز، رئیس پارلمان اروپا معتقد است یانوکوویچ در یک "موقعیت دشوار" قرار گرفته زیرا و باید بین مسکو و بروکسل مانور دهد و نقش بسیار مهم هر دو طرف در کشورش را در محاسبات خود در نظر بگیرد.
شولتز در گفتگو با رادیو اروپای آزاد احتمال ادامه مذاکرات با اوکراین پس از نشست سران در ویلنیوس را منتفی ندانسته است.در هفته‌های گذشته ویکتور یانوکوویچ بارها با رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین دیدار و مذاکره کرده است. مسکو تمایل دارد اوکراین نیز به یک اتحادیه گمرکی با عضویت بلاروس و قزاقستان بپیوندد.
اوکراین به شدت به واردات گاز از روسیه وابسته است. مسکو گاهی کی‌یف را با وعده‌ی فروش گاز ارزان جذب می‌کند و گاهی با تهدید به قوانین جدید گمرکی یا افزایش قیمت گاز تحت فشار قرار می‌دهد.
مسکو تا کنون دوبار جریان صدور گاز به اوکراین را به علت‌ها و بهانه‌های مختلف قطع کرده است. روسیه از صادرات گاز و روابط تجاری به عنوان مهمترین اهرم‌های فشار علیه کشورهای همسایه استفاده می‌کند.
وظیفه شماره یک اوکراین
روز چهارشنبه، ۲۹ آبان نخست وزیر اوکراین نیکولای آزارف با همتای روسی خود دمیتری مدودف دیدار و گفتگو کرد. آزارف پس از این دیدار بهبود سریع روابط بازرگانی با روسیه را "وظیفه شماره یک" اوکراین توصیف کرد.
نخست وزیر اوکراین تاکید کرد که مسئله مهم در سال آینده برداشتن موانع روابط بازرگانی با روسیه است و او آمادگی دارد در صورت وجود چشم‌اندازی برای دست یافتن به تفاهم تا هر زمان لازم باشد به مذاکرات ادامه دهد.
ناظران پیش بینی می‌کنند که با تعلیق امضای موافقتنامه اوکراین و اتحادیه اروپا موقعیت این کشور در مذاکرات با روسیه ضعیف‌تر از قبل خواهد بود.
روسیه متهم می‌شود که با تحت فشار قراردادن جمهوری‌های سابق اتحاد شوروی و تحمیل موافقت‌نامه‌های بازرگانی، اقتصادی و نظامی به آنها رویای بازگشت به اقتدار دوران جنگ سرد را در سر می‌پروراند.
به گزارش خبرگزاری فرانسه شب گذشته صدها شهروند اوکراینی حامی پیوستن به اتحادیه اروپا در میدان مرکزی کی‌یف برای اعتراض به تصمیم دولت تجمع کردند. رهبران احزاب مخالف نیز از مردم دعوت کرده‌اند روز یکشنبه (۳ آذر/۲۴ نوامبر) دست به تظاهرات سراسری علیه این تصمیم بزنند.