اهمیت مذاکرات آمریکا و ایران برای عراق
۱۳۸۷ آذر ۲۲, جمعه
علی الدباغ، سخنگوی دولت عراق، روز پنج‌شنبه ۱۱ دسامبر، از بارک اوباما رییس جمهور منتخب آمریکا و دولت آینده‌ی این کشور خواست تا با گشایش گفت‌وگوهای مستقیم با ایران مسیر حل مشکلات منطقه را هموار کند.
سخنگوی دولت عراق گفت، زمان برای سیاستی جدید که مورد احترام همه کشورها و بر مبنای عدم مداخله در امور داخلی کشورها باشد فرارسیده است. سخنگوی دولت عراق که در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی واشنگتن سخنرانی می‌کرد، احترام به حقوق ملت‌ها را پایه‌ی این سیاست جدید دانست و پرهیز از توسل به خشونت و تهدید میان دولت‌ها را توصیه کرد.
آقای دباغ همچنین گفت، ایران دریافته است که قرارداد امنیتی عراق و آمریکا تهدیدی برای جمهوری اسلامی نیست. دکتر حسن هاشمیان، کارشناس مسایل عراق و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با دویچه وله، اظهارات سخنگوی دولت عراق را تایید می‌کند و می‌گوید: «آن حملاتی که ابتدا به پیمان‌نامه صورت می‌گرفت، الان در ایران وجود ندارد. دولت ایران، الان دارد برآورد می‌کند که چه سودی از این پیمان‌نامه ممکن است عایدش شود و ضررها کجا هستند. بحثی که اکنون در داخل ایران وجود دارد این است که آمریکا نتوانسته است امیدها و آرمان‌هایی را که در عراق داشت، اجرا کند. پیمان‌نامه‌ای هم که امضا شده، به شکلی کمک می‌کند که عراقی‌ها خود امور را به‌دست بگیرند و نیروهای آمریکایی از این کشور خارج شوند. بنابراین، برآوردهایی که صورت می‌گیرد مثبت است و الان اصلا در ایران بحث رویارویی با پیمان‌نامه، آنگونه که در دو سه هفته‌ی گذشته وجود داشت، وجود ندارد.»
سخنگوی دولت عراق همچنین تاکید کرده است که حل مشکلات دیرینه‌ی منطقه، مشروط به گفت‌وگو میان آمریکا با کشورهای منطقه، از جمله با ایران و سوریه است.
دولت عراق همیشه خواهان گفت‌وگوی آمریکا و ایران بر سر برقراری امنیت و ثبات در این کشور بوده است، اما اظهارات اخیر علی الدباغ نشان می‌دهد که اینک بغداد بیش از پیش خواستار گسترده‌تر شدن این مذاکرات است. دکتر هاشمیان در مورد دلیل این امر می‌گوید: «درگیری میان آمریکا و ایران، همیشه به ضرر عراق تمام می‌شود. در حال حاضر، به‌خصوص پس از آن پیمان‌نامه‌ی امنیتی، وضعیت جدیدی در عراق شکل گرفته است. حال مذاکرات ایران و آمریکا بخشی از استراتژی دولت عراق است، بخصوص در رابطه با اوضاع داخلی و آنچه در شمال عراق اتفاق می‌افتد و آنچه به کردها مربوط می‌شود. اختلافاتی که میان کردها و دولت مالکی از یک‌طرف و همین‌طور دولت مالکی و مجلس اعلای عراق از سوی دیگر وجود دارد، نیاز به یک همکاری منطقه‌ای دارد و ایران یکی از بارزترین بازیگران منطقه است. به همین خاطر دولت عراق اگر بخواهد برنامه‌ی خود را در رابطه با کل کشور، تغییر قانون اساسی و شیوه‌ی برخورد با کردها به اجرا درآورد، به شدت به ایران نیاز دارد و هرگونه درگیری میان ایران و آمریکا به این برنامه ضرر می‌رساند.»
هم‌زمان با اظهارات سخنگوی دولت عراق، ژنرال تامس متز، از مقامات بلندپایه‌ی وزارت دفاع آمریکا نیز اعلام کرد که نقش ایران در تلفات نیروهای نظامی آمریکایی کاهش یافته است.
کمک ایران به کاهش عملیات
به‌گفته‌ی این ژنرال ارتش آمریکا، طی ماه‌های گذشته استفاده‌ی گروه‌های شبه‌نظامی شیعه‌ی عراق از بمبهای موسوم به کنار جاده‌ای کاهش چشمگیری یافته است. ارتش آمریکا پیشتر اعلام کرده بود که بمبهای کنار جاده‌ای ساخت ایران هستند. حسن هاشمیان میان اظهارات ژنرال متز و خواست دولت عراق مبنی بر مذاکره‌ی آمریکا و ایران ارتباطی تنگاتنگ می‌بیند: «طبق آماری موجود، در گذشته هر ماه ۸۰ نوع از این‌گونه عملیات داشته‌اند که الان به ۲۰ عملیات رسیده است. آمریکایی‌ها معتقدند که کمک ایران باعث کاسته شدن حملات شبه نظامیان شیعه شده است. این نشانه‌ی مثبتی است و بایستی به آن مثبت برخورد کنند و از آن استقبال کنند».
ژنرال متز این احتمال را مطرح کرده است که ممانعت استفاده از بمبهای کنار جاده‌ای توسط شبه‌نظامیان شیعه در عراق، می‌تواند اقدامی آگاهانه از سوی لشگر قدس، بازوی برون‌مرزی سپاه پاسداران بوده باشد.
این مقام وزارت دفاع آمریکا همچنین از احتمال «تصمیم یک نفر» برای کاهش استفاده از بمبهای کنار جاده‌ای سخن گفت. دکتر هاشمیان در مورد فرد مورد نظر ژنرال متز می‌گوید: «در گذشته اتهامات آمریکا متوجه سپاه قدس ایران بوده است و بخصوص رابطه‌یی که فکر می‌کنند میان سپاه قدس و نیروهای مقتدا صدر وجود داشته است. الان احتمال داده می‌شود که تمرکز بیشتر روی مقتدا صدر است که الان تصمیم گرفته است تحصیلات خود را ادامه بدهد و به‌خصوص تصمیم اخیر وی که نیروهای جیش‌المهدی را تحت فرماندهی خود قرار دهد. الان این تغییر اساسی که شکل گرفته و آقای مقتدی صدر این نیروها را با دستورات خود هدایت می‌کند، به نظر می‌آید که آمریکایی‌ها این فرضیه را ساخته‌اند که با این تغییر، تلفات نظامیان آمریکایی کاهش یافته است».
به رغم بهبود چشمگیر وضعیت امنیتی عراق در سال گذشته، مقامات آمریکایی همواره ایران را متهم به حمایت مالی و نظامی از گروه‌های شبه‌نظامی شیعی در این کشور می‌کردند. اما مقامات جمهوری اسلامی ایران همواره تمام این اتهامات را رد کردهاند.
پس از سرنگونی صدام حسین در سال ۲۰۰۳ شیعیان که سهم اصلی را در دولت عراق داشته‌اند و دارای روابط دوستانه‌ای با ایران بوده‌اند، همواره برای ایجاد ثبات و امنیت در عراق، از گفت‌وگوی مستقیم میان ایران و آمریکا استقبال کردهاند.
سخنگوی دولت عراق در شرایطی خواستار گفت‌وگوی مستقیم آمریکا با ایران شد که روز یکشنبه ۷ دسامبر، باراک اوباما رییس‌جمهور منتخب آمریکا نیز، آمادگی خود را برای گفت‌وگو با ایران و رفع مشکلات سی‌ساله میان دو کشور اعلام کرد.
اوباما در مصاحبه با تلویزیون ABC خواستار دیپلماسی قوی و مستقیم با ایران شد. وی سیاست آمریکا در قبال ایران را ترکیبی از اقدامات تنبیهی و تشویقی دانست و بر اتخاذ دیپلماسی «هویج و چماق» تاکید ورزید.
واکنش ایران به دیپلماسی «هویج و چماق»
اظهارات باراک اوباما با واکنش تند مقام‌های ایرانی روبه‌رو شد. علی لاریجانی رییس مجلس شورای اسلامی، "بیان" رییس جمهور منتخب ایالات متحده را به "گاوچران‌های قدیم آمریکا" تشبیه کرد و اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس مجمع تشخیص مصلحت گفت که اوباما "همان ادبیات و سخنان بوش، رییس جمهور سابق آمریکا را با کمی تغییر در مورد ایران مطرح می‌کند".
با وجود موضع‌گیری‌های اخیر مقام‌های ایرانی در مورد اوباما، دکتر حسن هاشمیان معتقد است که جمهوری اسلامی ایران از مذاکره با آمریکا بر سر برقراری امنیت در عراق استقبال خواهد کرد: «نگاه ایران به عراق نگاهی مثبت است. یعنی فرق می‌گذارد بین آنچه آمریکایی‌ها از ایران درخواست می‌کنند و آنچه در عراق اتفاق می‌افتد و آنچه خودشان می‌توانند در عراق انجام دهند. سیاست ایران نسبت به مذاکره در مورد عراق مثبت خواهد بود و ایران آماده‌ی مذاکره خواهد بود. تنها تغییری که ممکن است در اینجا به‌وجود بیاید، نظر دولت عراق است که مایل است این مذاکره قبل از شروع دوره‌ی ریاست جمهوری آقای اوباما، در ۲۰ ژانویه، شروع شود. بنابراین فقط به زمان آن مربوط می‌شود. من معتقدم، ایرانی‌ها آمادگی لازم را برای مذاکره خواهند داشت».
نمایندگان ایران و آمریکا تاکنون چندین بار بر سر تامین امنیت و برقراری ثبات در عراق، با میانجی‌گری و میزبانی دولت عراق با یکدیگر گفت‌وگو کردهاند.