المپیک پکن: آغازی با شکوه، پایانی ناروشن
۱۳۸۷ مرداد ۱۸, جمعهنزدیک به ۹۰ هزار نفر با حضور خود در استادیوم جدید پکن که به "آشیانه پرنده" شهرت یافته است، شاهد این مراسم هستند. تخمین زده میشود که بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان از طریق پخش مستقیم تلویزیونی، شاهد این بزرگترین رویداد ورزشی سال جاری باشند.
بسیاری از سران و رهبران کشورهای مختلف نیز با سفر خود به چین در مراسم افتتاحیه بیست و نهمین دوره بازیهای المپیک شرکت دارند. از آن بین: جورج بوش، رییس جمهور آمریکا، نیکلای سارکوزی، رییس جمهور فرانسه، ولادیمیر پوتین، نخست وزیر روسیه، حامد کرزای، رییس جمهور افغانستان و گرهارد شرودر، صدراعظم پیشین آلمان.
در مراسم افتتاحیه این دوره از بازیهای المپیک ۱۵ هزار هنرمند حرفهای و دانشجو به همراه شماری از ارتشیان، نمایشی جالب و دیدنی بر پا میکنند. نمایشی سرشار از هنر، حرکات موزون و بازی با رنگ و نور. آتشبازی بینظیر در "آشیانه پرنده" و خارج از آن و هوا کردن نزدیک به ۳۰ هزار فشفشهی رنگی به رقص نور و رنگ جلوهای دیگر میبخشد.
آرزوی ۴۰ میلیارد دلاری
در سال ۲۰۰۱، یعنی هفت سال پیش قرعه به نام پایتخت چین افتاد. روز هفدهم ژوئیه سال ۲۰۰۱ شهر پکن رسما به عنوان محل برگزای بیست و نهمین دوره بازیهای المپیک انتخاب شد. شهرهای تورنتو، پاریس، استانبول و اوزاکا دیگر رقیبان پکن بودند. کمیته بینالمللی المپیک اما در دو دور رایگیری به گونهای واضح رای به پکن داد؛ انتخابی که از همان ابتدا با انتقاد شدید سازمانها و نهادهای مدافع حقوق بشر واقع شد.
چین بر آن بود تا با برگزاری بازیهای المپیک در خاک خود قدرت اقتصادی و پیشرفت صنعتی خود را به نمایش گذارد. اما عملا این آرزو که پکن به عنوان محل برگزاری بازیهای المپیک انتخاب شود، آرزویی بس گران از کار درآمد.
هزینه برگزاری بیست و نهمین دوره بازیهای المپیک را بیش از ۴۰ میلیارد دلار ارزیابی کردهاند. صرف چنین بودجهای برای برگزاری بازیهای المپیک تا کنون در تاریخ این بازیها سابقه نداشته است. دولت چین برای برگزاری این بازیها میبایست استادیومهای جدیدی احداث میکرد و در عین حال استادیومهای موجود، نیاز به مرمت و نوسازی داشتند. اختصاص چنین بودجه کلانی قطعا میتوانست امری مشکلآفرین باشد. اما در چین کنترل رسانهای بر اقدامات دولتی بسی نازلتر از دیگر کشورهای صنعتی است و دولت نیز خود را در ارتباط با عملکردش پاسخگو نمیبیند.
اما مشکلات چین برای برگزاری این مسابقات تنها محدود به استادیومهای ورزشی نمیشود.
پکن و بازیهای المپیک
بزرگترین مشکل پکن برای برگزاری بازیهای المپیک مشکل آلودگی هوای این شهر بود. مقامات و مسوولان چینی، پس از گزینش پکن در سال ۲۰۰۱ تعهد کرده بودند که تا زمان برگزاری این بازیها از آلودگی هوای شهر بهگونهای جدی بکاهند. بدیهی است که آلودگی هوا میتواند بر توان ورزشکاران و سطح رقابتها تاثیری منفی برجای نهد. از آن گذشته گرما و رطوبت هوا نیز از جمله عواملی هستند که میتوانند از توان رقابتی ورزشکاران در برخی از رشتههای ورزشی نظیر دوی استقامت بکاهند.
ترافیک و تولید صنعتی کنترل نشده دو عامل بزرگ در تولید آلودگی هوای شهر پکن هستند. برگزاری بازیهای المپیک نیز خود عاملی است که میتواند بر گسترهی مشکل بزرگ ترافیک در پکن بیافزاید. در چارچوب بازیهای المپیک بیش از یازده هزار ورزشکار به رقابت با یکدیگر خواهند پرداخت. مضاف بر آن بیش از ۲۵ هزار خبرنگار به منظور گزارشدهی مستقیم از این رویداد بزرگ ورزشی به چین رفتهاند. بر این تعداد باید شمار کثیر گردشگران و تماشاچیانی را افزود که از دیگر نقاط چین یا جهان عازم پکن شدهاند.
دولت چین برای کاهش ترافیک از یک سو ناگزیر به سرمایهگذاری کلان در بخش حمل و نقل مسافران در پکن بوده و از سوی دیگر میبایست با اجرای طرح ترافیک از تعداد خودروها در شهر بکاهد.
سه میلیون خودرو در خیابانهای پکن در تردد هستند. حال آن که ظرفیت خیابانهای شهر پاسخگوی این همه خودرو نیست. از این رو دولت چین میبایست برای حل معضل ترافیک چارهای بیاندیشد.
مسوولان چین با نوسازی و گسترش شبکه متروی شهر و همچنین با بهرهگیری از هزاران اتوبوس جدید در شبکه اتوبوسرانی کوشیدهاند تا از فشار ترافیک در این شهر بکاهند. از آن گذشته، آنان با استفاده از طرح ترافیکی مشابه آن چیزی که در تهران اجرا میشود، (یعنی تقسیم خودروها به خودروهای شماره زوج و فرد و محدود کردن اجازه تردد آنها) از تعداد خودروهای خصوصی روان در خیابانهای پایتخت کاستهاند.
اقدام دیگر دولت، ایجاد ۲۰۰ مرکز اجاره دوچرخه است. ۵۰ هزار دوچرخه در اختیار این مرکزها قرار گرفته و افراد میتوانند با اجاره کردن دوچرخه خود را به مقصد مورد نیازشان برسانند.
از جانب دیگر فعالیت تولیدی بسیاری از کارخانههای پکن و حومه، چندین هفته پیش از شروع بازیهای المپیک متوقف شده است. آخرین گزارشها حکایت از آن دارند که این اقدامات در کاهش آلودگی هوای پکن موثر واقع شده و دولت چین به تعهد خود در این زمینه عمل کرده است.
ابرهای تیره
سال موش که میبایست سالی میمون و پر برکت باشد، تا کنون دستاوردی فرخنده برای چین به همراه نداشته است. ناآرامیهای تبت، تهدیدات تروریستی افراطیون مسلمان، اعتراضات گسترده جهانی و زمین لرزه چندی پیش ایالت سچوان با ۸۰ هزار قربانی بر این رویداد بزرگ ورزشی سایه تیرهای افکنده است.
نقض حقوق بشر، سانسور و ناآرامیهای تبت از شکوه بیست و نهمین دوره از بازیهای المپیک کاسته است. بسیاری از ناظران بینالمللی انتخاب پکن از سوی کمیته بینالمللی المپیک را مورد انتقاد قرار دادهاند. تظاهرات گسترده در بسیاری از شهرهای جهان در اعتراض به نقض گسترده حقوق بشر در چین و از آن جمله اعتراض به سانسور و همچنین ناآرامیهای تبت عملا به زمزمههای تحریم بازیهای المپیک پکن دامن زد.
سازمان عفو بینالملل در آوریل سال جاری با انتشار گزارشی اذهان مردم جهان را متوجه اعدامها، شکنجه و سانسور در چین نمود. این سازمان در دسامبر سال گذشته در برلین اقدام به برپایی کمپین "طلا برای حقوق بشر" نمود که مورد استقبال بسیاری از ورزشکاران و شخصیتهای آلمانی قرار گرفت.
دو هفته پیش رسانهها خبر از کشف یک شبکه تروریستی در شانگهای دادند. گفته میشود که این گروه تصمیم داشته در استادیوم ورزشی شانگهای دست به یک عملیات تروریستی بزند. بیش از یکصد هزار پلیس و سرباز مسوولیت حفظ امنیت پکن و شهرک المپیک را برعهده دارند و در بسیاری از نقاط مرکز شهر پکن دوربین نصب شده است.
دولت چین زیر فشار بینالمللی ناگزیر شد از ابعاد سانسور در کشور بکاهد و دسترسی به برخی از سایتهای اینترنتی را ممکن سازد. اما این رفع سانسور شامل همهی سایتهای اینترنتی نشد و شماری از سایتهای خبری و سایتهای مربوط به حقوق بشر کماکان فیلتر هستند.
تظاهرات سیاسی در اعتراض به نقض مستمر موازین حقوق بشر و در همبستگی با تبت کماکان ادامه دارد. پیشبینی میشود که این تظاهرات روزهای آینده نیز ادامه یابند. این مسائل تاثیری منفی بر بازیهای المپیک پکن نهادهاند.
تحریم بازیهای المپیک، پدیده بیسابقهای نیست. بازیهای المپیک سال ۱۹۸۰ مسکو و همچنین المپیک سال ۱۹۸۴ لوس آنجلس از سوی برخی از کشورها تحریم شدند. اما بیست و نهمین دوره بازیهای المپیک علیرغم فراخوانهای بسیار تحریم نشد و همه ۲۰۵ کشور داوطلب برای حِضور در بازیهای المپیک برای شرکت در این رقابتها اعلام آمادگی کردند.
(ادامه در صفحه ۲)
آلمان و بازیهای المپیک
هورست کوهلر، رییس جمهور آلمان روز سهشنبه، ۵ ژوئیه (۱۵ مرداد) کاروان ورزشی آلمان را رسما از برلین به پایتخت چین اعزام کرد. پرچمدار این کاروان ورزشی که ۴۵۰ نفر را شامل میشود، بستکتبالیست صاحبنام آلمان، دیرک نوویستکی است. در مراسم افتتاحیه بازیهای المپیک رسم بر آن است که کشورهای شرکت کننده یکی پس از دیگری پا به میدان میگذارند و کشور خود را نمایندگی میکنند. طبق سنت، کاروان ورزشی کشور یونان نخستین گروه از ورزشکاران است که به میدان میآید و کشور میزبان نیز، آخرین گروهی است که در برابر تماشاچیان رژه میرود. قرار است که در مراسم افتتاحیه امروز تیم آلمان در مرتبه ۱۹۸ پا به میدان نهد. اما رتبه ورزشی آلمان در تاریخ المپیک چیز دیگری است.
کشور آلمان در جدول کلی همه بازیهای المپیک در رده سوم قرار دارد. البته در این محاسبه مدالهای دو کشور جمهوری دموکراتیک آلمان و جمهوری فدرال آلمان روی هم حساب شده است. آلمان تا کنون با کسب ۱۲۲۰ مدال پس از دو کشور آمریکا و روسیه در مقام سوم قرار دارد. آمریکا تا کنون موفق شده است ۲۱۹۱ مدال المپیک را از آن خود سازد. روسیه نیز با کسب ۱۳۷۳ مدال المپیک در رده دوم قرار دارد.
گرچه آلمان در آیینه مدالهای المپیک جایگاه سوم را از آن خود ساخته، اما شمار مدالهای آلمان از سال ۱۹۹۲ تا کنون روندی نزولی داشته است. این بار کاروان ورزشی آلمان با این امید به پکن آمده است که به این روند خاتمه دهد و مدالهای بیشتری را کسب کند.
بازار شرطبندی و گمانهزنی
بازار شرطبندی و گمانهزنی بر سر تعداد مدالها این روزها رونق بسیاری یافته است. برخی از کارشناسان دنیای ورزش پیش بینی میکنند که چین برای نخستین بار در تاریخ بازیهای المپیک موفق شود بیش از آمریکا مدال کسب کند و در رده نخست جدول مدالهای این دوره از رقابتها قرار گیرد. اما در خود چین، رسانههای دولتی از آن واهمه دارند که طرح چنین مسائلی بر فشار عصبی ورزشکاران کشورشان بیافزاید و از این رو تمایلی به دامنزدن به چنین گمانهزنیهایی از خود نشان نمیدهند.
یک نشریه ورزشی آمریکایی به نام „Sports Illustrated“ پیش بینی کرده است که آلمان در بیست و نهمین دوره بازیهای المپیک موفق به کسب ۱۵ مدال طلا خواهد شد. همین نشریه پیش بینی کرده که نخستین مدال طلای آلمان نصیب خانم سونیا فایلشیفر در رشته تیراندازی خواهد شد. سرنوشت طلای این رشته روز شنبه، نهم اوت رقم خواهد خورد. تیم ملی فوتبال زنان آلمان نیز بر اساس پیشبینی این نشریه ورزشی موفق به کسب مدال طلا خواهد شد.
همین نشریه ورزشی پیش بینی کرده است که چین بیشترین مدالهای طلا را در رقابتهای امسال از آن خود خواهد ساخت. بر اساس پیشبینی این نشریه، ستاره المپیک امسال، شناگر آمریکایی، مایکل فلپس خواهد بود. این نشریه مدعی شده است که این شناگر آمریکایی به تنهایی موفق به کسب ۸ مدال طلا خواهد شد و رکورد مارک اسپیتز را خواهد شکست. مارک اسپیتز، شناگر آمریکایی، در المپیک سال ۱۹۷۲ مونیخ موفق به کسب ۷ مدال طلا شده بود.
کاروان ورزشی ایران
ایران در آیینه مدالهای کل رقابتهای المپیک در رده ۳۸ قرار دارد. ورزشکاران ایران در تاریخ بازیهای المپیک موفق به کسب ۴۶ مدال شدهاند: ۱۰ مدال طلا، ۱۵ مدال نقره و ۲۱ مدال برنز.
ایران در سال ۱۹۴۸ برای نخستین بار با ۳۸ ورزشکار در المپیک لندن شرکت کرد. حاصل تلاش ورزشکاران ایران مدال برنزی بود که جعفر سلماسی، وزنهبردار ایرانی کسب نمود. در آن هنگام ایران از مجموع ۵۹ کشور شرکت کننده در این دوره، موفق به کسب مقام بیستوهشتم شد.
ایران در المپیک ملبورن در سال ۱۹۵۶ با ورزشکارانی همچون تختی و حبیبی خوش درخشید و موفق شد با کسب ۵ مدال از مجموع ۶۷ کشور شرکت کننده در رده چهاردهم قرار گیرد. در رقابتهای این سال، تختی و حبیبی موفق شدند در رشته کشتی به مدال طلا دست یابند. دو کشتیگیر دیگر ایران نیز دو مدال نقره کسب کردند و محمود نامجو در رشته وزنهبرداری موفق به کسب یک مدال نقره شد.
در رقابتهای سال ۲۰۰۴ آتن، ایران با اعزام ۳۸ ورزشکار از جمله در رشتههای ورزشی کشتی آزاد، کشتی فرنگی، وزنه برداری، جودو، تکواندو، دوچرخه سواری حضور داشت و موفق شد مجموعا دو مدال طلا، دو مدال نقره و دو مدال برنز کسب کند. اکنون ایران با ۵۵ ورزشکار در ۱۴ رشته ورزشی در بیست و نهمین دوره بازیهای المپیک حضور دارد.
المپیک، دیروز و امروز
در رقابتهای المپیک ۱۹۴۸ لندن ۵۹ کشور با مجموع ۴ هزارو ۴۹۳ وزرشکار حضور داشتند. تعداد کشورهای شرکت کننده در المپیک امسال به ۲۰۵ کشور رسیده است و تعداد ورزشکاران به ۱۱هزار و ۱۲۸ نفر. تعداد رویدادهای ورزشی در المپیک سال ۱۹۵۶ ملبورن،۱۵۱ ماده در ۱۷ رشته ورزشی بود. این ارقام در المپیک امسال دو برابر شدهاند. در المپیک امسال ۳۰۲ مدال طلا در انتظار ورزشکاران برتر است. دیگر نکته حائز اهمیت افزایش چشمگیر نقش زنان در رقابتهای المپیک است. در حالی که تعداد ورزشکاران زن در المپیکهای ۱۹۵۶ ملبورن و ۱۹۶۰ رم کمتر از ۱۵ درصد بود، شمار ورزشکاران زن در المپیک سال ۲۰۰۴ آتن به بیش از ۴۰ درصد رسید.
پایانی ناروشن
بیست و نهمین دوره از بازیهای المپیک امروز در پکن رسما افتتاح شد. آسمان شهر پکن ابری است. ابرهای تیره بر شکوه و عظمت این دوره از بازیهای المپیک سایه افکندهاند. مشکل دوپینگ از جمله مسائلی است که میتواند از درخشش این رویداد بزرگ ورزشی بکاهد. سانسور و اختناق، تظاهرات، موضوع تبت، تهدیدات نیروهای افراطگرای مسلمان در شمار مسائلی هستند که میتوانند آرزوی دولتمردان چین را بدل به خاکستر کنند. آیا این افتتاح با شکوه، پایانی با شکوه در پی خواهد داشت؟
برای پاسخ دادن به این پرسش ۱۶ روز فرصت وجود دارد.