افزایش پایگاه‌های نظامی روسیه در آسیای میانه
۱۳۸۸ مرداد ۲۰, سه‌شنبه
تاسیس پایگاهی در مرز ۳ کشور
روسیه در تاجیکستان و قرقیزستان حضور نظامی دارد. حال افتتاح پایگاه جدید نظامی درشهر اوش، واقع در دره‌ی فرغانه که بین سه کشور قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان واقع شده، با مخالفت آشکار ازبکستان و حتی بلاروس مواجه شده است. این پایگاه ستاد فرماندهی نیروهای روسیه در منطقه خواهد بود. دره‌ی فرغانه محل استقرار گروه‌های افراطی اسلامگرای آسیای مرکزی است. افتتاح پایگاه جدید روسیه در جنوب قرقیزستان، همزمان با اوج یافتن بحث بر سر بسته شدن پایگاه آمریکائی ماناس در این کشور بوده است.
مخالفت ازبکستان با پایگاه روسی
قورمان‌بک باقی‌اف، رئیس جمهور قرقیزستان در مصاحبه با نیویورک تایمز گفته است که پایگاه جدید روسیه، مقر مبارزه با تروریسم خواهد بود که ازبکستان و قرقیزستان مشترکا از آن استفاده خواهند کرد. ولی کارشناسان این حرف باقی‌اف را تلاشی برای آرام کردن ازبکستان ارزیابی می‌کنند. وزارت امور خارجه‌ی ازبکستان با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد احداث پایگاه جدید روسیه سبب "نظامی‌گری و بی‌ثباتی" منطقه می‌شود.
ازبکستان: از ما اجازه بگیرید
تا به حال ازبکستان دوبار رسما مخالفت خود را با احداث پایگاه روسیه در مرزهای کشورش اعلام کرده است. ازبکستان هشدار می‌دهد که روسیه بدون اجازه‌ی این کشور پایگاه افتتاح می‌کند و در نتیجه ازبکستان نیز برای گشودن پایگاه‌های آمریکائی یا ناتو نیازمند به اجازه‌ی مسکو نخواهد بود. در این خصوص قاسم بک محمد، کارشناس تاجیک در امور منطقه آسیای میانه چنین توضیح می‌دهد: "تاشکند این پیام را می‌دهد که اگر روسیه می‌خواهد اینجا حضور نظامی خود را بدون گرفتن موافقت ازبکستان دنبال کند پس حتما ازبکستان هم در تقویت جایگاه نظامی خود به رقبای روسیه یعنی به غرب و ناتو تکیه خواهد کرد."
از فرغانه تا خزر، مبارزه علیه تروریسم
ازبکستان ۲۶ ملیون جمعیت دارد و قدرتمندترین کشورآسیای مرکزی به حساب می‌آید. پس از بسته شدن پایگاه آمریکائی کارشی خان آباد ازبکستان و بحث بر سر بسته شدن پایگاه ماناس، ازبکستان بیم دارد، توازن قدرت در آسیای میانه به نفع روسیه تغییر کند. روسیه با "بیرون راندن" نیروهای آمریکائی توانست حضور خود را در این منطقه تحکیم کند. روسیه در دریای خزر نیز با ایران همجوار است و مخالفت شدیدی با حضور شرکت‌های غربی در این دریا شده است. این کشور قصد دارد از این طریق انحصار نفت و گاز منظقه را همچنان در دست خود حفظ کند.
تردید درباره‌ی فعال شدن تروریست ها
روسیه وعده داده است که از کشورهای آسیای مرکزی در مقابل تروریسم دفاع کند. در شهر خان آباد ازبکستان ترویست‌ها به نیروهای پلیس حمله کردند. کارشناسان حضور روسیه را برای مبارزه با گروه‌های پراکنده‌ی اسلامگرا موثر نمی‌دانند. برخی از کارشناسان اظهار کردند که درگیری‌های پراکنده‌ی گروه‌های تروریست با نیروهای محلی بهانه‌ای برای حضور بیشتر نظامی روسیه بوده است. حتی لاینحل ماندن رژیم حقوقی دریای خزر نیز بهانه‌ای است تا روسیه اعلام کند از فرغانه تا دریای خزر را در مقابل تروریسم محافظت خواهد کرد.
ضعف سیاست خارجی ایران
افتتاح پایگاه جدید روسیه، پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران انجام می‌گیرد. وضعیت سیاسی ایران نیز به موقعیت کنونی روسیه کمک کرده است. ایران جزو نخستین کشورهایی بوده که استقلال کشورهای آسیای میانه را به رسمیت شناخته و در خروج از نفوذ روسیه به این کشورها یاری کرده است. علاوه بر آن، کوتاه‌ترین و با صرفه‌ترین مسیر انرژی دریای خزر و آسیای مرکزی نیز مسیرایران محسوب می‌شود، ولی به دلیل اختلافاتی که این کشوربا غرب دارد تا به حال نتواسته از پتانسیل های موجود استفاده کند.
به نظر کارشناسان، علیرغم مرزهای طولانی آبی و زمینی با کشورهای آسیای میانه و قفقاز و همچنین علائق مشترک فرهنگی و تاریخی، ایران نتوانسته از موقعیت خود استفاده و جایگاه واقعی‌اش را در منطقه حفظ کند.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: بهرام محیی