آفریننده آخرین زبان جهانی

می‌گفت: «گوناگونی زبان‌ها علت اصلی دشمنی‌هاست».

مادر لودویک زامنهوف Ludovik Zamenhof تبار لیتوانیایی داشت و پدر یهودیتبارش آموزگار زبان‌های آلمانی و فرانسوی بود.

در زادگاه او که امپراتوری روسیه آن را تصرف کرده بود در کنار لهستانی به روسی، آلمانی و زبان کلیمیان سخن می‌گفتند. او جز این چهار زبان، فرانسوی، انگلیسی، لاتین و یونانی قدیم و زبان آرامی هم آموخت ولی به خواست پدر و مادرش چشم‌پزشک شد.

۱۳ ساله بود که در میدان شهر شاهد سوءتفاهم بزرگی ناشی از تکلم به زبان‌های گوناگون شد و به این فکر افتاد که یک زبان مشترک برای همه جهانیان بسازد.

نخست می‌خواست از زبان‌های پیشین تاکنونی بهره ببرد ولی دستور زبان پیچیده آنها او را از این کار منصرف کرد.

او رفته رفته با ۲۰ زبان گوناگون آشنایی یافت و چون آنها را پیچیده می‌دید، زبان ساده‌ای برای آموزش، سخن گفتن و ساختن واژگان تازه آفرید به این ترتیب که کلمات را به صورت انشقاقی ایجاد می‌کرد و پسوندها و پیشوندهای معنی‌داری را بر سر یا انتهای ریشه اصلی کلمه می‌چسباند و واژه‌های نو پدید می‌آورد. از این منظر، زبان او بر پایه زبان‌های هند و اروپایی است. این زبان تنها ۱۶ قاعده و ۲۹ حرف دارد که هر کدام فقط به یک حالت تلفظ می‌شوند و به این ترتیب دیکته ندارد یعنی هرچه گفته می‌شود نوشته می‌شود.

۲۸ ساله بود که زبانش را در کتابی با نام مستعار دکتر اسپرانتو معرفی و منتشر کرد.

امروزه در بندر روتردام هلند مرکز جهانی زبان اسپرانتو قرار گرفته که ۳۵۰۰ شعبه در ۱۱۰ کشور جهان دارد. ویلیام الد نویسنده انگلیسی ۵۰ کتاب به این زبان نوشته و به همین سبب نامزد دریافت جایزه ادبی نوبل شده است.

نخستین بار یوسف اعتصام‌الملک پدر سراینده نامدار پروین اعتصامی این زبان را به ایرانیان معرفی کرد و احمد کسروی بر شیوه واژه‌سازی آن کتابی با نام "زبان پاک" نوشت که فارسی را ساده و منطقی کرده بود. در سال ۱۳۱۳ در دانشگاه تهران کرسی زبان اسپرانتو پدید آمد ولی نخستین نهاد رسمی اسپرانتو در ایران در سال ۱۳۷۵ گشوده شد و در سال ۱۳۸۴ "انجمن اسپرانتوی ایران" به سازمان جهانی اسپرانتو پیوست.

لودویک زامنهوف در ۵۷ سالگی در ورشو پایتخت لهستان درگذشت.