آسمان ایران غبارآلود است!
۱۳۸۷ تیر ۱۴, جمعه
ساکنان استان‌های غرب، جنوب و جنوب غربی ایران، به ویژه مردم مناطقی چون خوزستان، بوشهر، ایلام و لرستان در سال‌های اخیر بارها شاهد توفان شن و گرد و غبارهای کم‌سابقه بوده‌اند. از اواخر زمستان و به ویژه از دو ماه پیش وضعیت بحرانی شده و این بحران با افت و خیزهایی همچنان ادامه دارد. فروردین ماه امسال غلظت گرد و غبار در خوزستان ۱۸ برابر حد مجاز گزارش شد و از استان اصفهان اخباری در مورد وزش بادهای غبارآلود با سرعت ۳۰ تا ۵۰ کیلومتر در ساعت انتشار یافت. روز پنجشنبه سیزدهم تیر، مقدار گرد و غبار موجود در هوای خوزستان ۱۰ برابر میزان استاندارد اعلام شد و پرواز هواپیما به مقصد یا از مبدا فرودگاه‌های اهواز، ماهشهر، خرم آباد، دزفول و اغلب شهرهای دیگر این مناطق لغو شده است.
گسترش دامنه‌ی بحران به مناطق دیگر
ارتباط هوایی مرکز استان هرمزگان و جزیره‌های مهم خلیج فارس، مانند قشم و کیش در روزهای گذشته تقریبا قطع شده است. در شمال استان سیستان و بلوچستان نیز سرعت توفان به ۱۰۰ کیلومتر در ساعت رسیده. فرماندار زهک، نهم تیرماه به ایرنا گفته بود:
«شدت ذره‌های گرد و غبار ناشی از توفان اکنون در منطقه سیستان به ویژه زهک به حدی است که فعالیت تمام دستگاه‌ها به‌غیر از نهادهای امدادی را به حالت تعطیل کامل در آورده است.»
آمار منتشرشده
به گفته‌ی غلامرضا ضیایی با ادامه‌ی توفان شدید بیش از ۸۰ روستای سیستان و بلوچستان در معرض حرکت شن‌های روان قرار گرفته اند. بنا بر گزارش ایرنا، گسترش گرد و غبار و شدت گرفتن توفان بیش از سه هزار نفر را راهی بیمارستان‌ها کرده و به تاسیسات زیربنایی آسیب رسانده است.
گرچه آمار دقیقی از شمار قربانیان افزایش گرد و غبار منتشر نشده، اخبار پراکنده نشان می‌دهد در استان خوزستان که از کانون‌های اصلی بحران آلودگی هواست، صدها تن به دلیل مشکلات تنفسی راهی بیمارستان‌ها شدهاند و چند نفر جان خود را از دست داده‌اند. دمای اغلب شهرهای این استان به پنجاه درجه نیز رسیده که مانند دیگر مناطق بحران‌زده در ساعت‌هایی با قطع برق و کمبود آب مواجه‌اند. در روزهای گذشته در سایت‌های اینترنتی صدها متن گلایه‌آمیز و بعضا پرخاشگرانه‌ی خوزستانی‌ها منتشر شدند که مسئولان را به بی‌توجهی و سهل‌انگاری متهم می‌کنند.
دلایل بحران
اخبار رسمی، خشکسالی را عامل اصلی افزایش گرد و غبار، و کشورهای عراق و عربستان را منبع آن ذکر می‌کنند. به گزارش خبرگزاری فارس یکی از نمایندگان خوزستان در مجلس روز چهارشنبه «در تذکری کتبی به رئیس جمهور و وزیر امور خارجه از آنها خواست تا نسبت به انتخاب تیم قوی دیپلماسی برای بررسی علل آلودگی هوای استان خوزستان، ناشی از روان شدن ماسه و گرد و غبار غلیظ از کشور عربستان دستورات لازم را صادر کنند.»
در عکس‌های ماهواره‌ای نیز تقریبا چیزی از آبهای خلیج فارس پیدا نیست و توده‌ی عظیم غبار و شن تمام منطقه را پوشانده است. به رغم این، شواهد و گزارش‌های فراوانی حکایت از آن دارد که تخریب محیط زیست و اهمال در اقدام‌های پیشگیرانه در تشدید بحران نقشی مهم ایفا می‌کند.
برخی از کارشناسان خشک شدن بستر دریاچه‌ی هامون را از عوامل تشدید توفان‌های شن در شرق عنوان می‌کنند، و عده‌ای از میان رفتن نخلستان‌های مناطق مرزی ایران و عراق، در خرمشهر و بصره، را از دلایل تکرار و طولانی شدن وزش بادهای همراه با گرد و غبار از غرب کشور می‌دانند.
مطابق آمار غیر رسمی در دو دهه‌ی گذشته حدود ۱۵ میلیون اصله نخل در این منطقه نابود شده است.
اقدامات پیشگیرانه
برنامه‌ی تثبیت شن‌های روان و درختکاری که پیش از انقلاب در خوزستان آغاز شد و در مناطقی با موفقیت‌های آشکاری همراه بود، در سال‌های اخیر به کندی پیش می‌رود و در مواردی تقریبا متوقف شده است.
برخی از مسئولان منابع طبیعی در خوزستان کمبود بودجه را از دلایل کندی ایجاد کمربند سبز در این استان اعلام کرده‌اند. ظاهرا بودجه‌ی اختصاص یافته به این منظور در سال جاری تنها برای تثبیت شن و درختکاری در یک هزار هکتار کافی است. این در حالی است که وسعت تیه‌ها و شن‌زارهای فعال خوزستان حدود ۱۵۰ هزار هکتار برآورد می‌شود.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان گرچه اقدام‌های هماهنگ با کشورهای عراق و عربستان ضرورت دارند اما ایجاد کمربند سبز خوزستان به میزان زیادی ورود گرد و غبار از مرزهای غربی و جنوبی را کاهش خواهد داد.
در روزهای گذشته دامنه‌ی بحران از جنوب و غرب به سوی مرکز ایران نیز کشیده شده است. پس از یک هفته‌ای که استان‌های فارس و اصفهان نیز آلودگی کم‌سابقه‌ی هوا را تجربه کردند، گرد و غبار به استان مرکزی و پایتخت نیز رسیده است.
مطابق گزارش سازمان هواشناسی، کاهش گرد و غبار و پایداری نسبی شرایط جوی که از شب گذشته (۱۳ تیر) آغاز شده، آرامش کوتاه قبل از توفانی است که از روز شنبه دوباره آغاز می‌شود.