سیاست پادرهوای دونالد ترامپ در برابر سوریه
۱۳۹۷ دی ۲, یکشنبهرئیس جمهور آمریکا که از دوران مبارزات انتخاباتی خود نشان داد با رسانههای جدی میانه خوبی ندارد، از همان زمان مهمترین پیامهای خود را از طریق تویتر به آگاهی مردم آمریکا و جهان میرساند. او هفته پیش در پیامی کوتاه در توییتر نوشت: «زمان بازگشت به خانه و بازسازی کشور فرا رسیده است.» وی همچنین این پرسش را مطرح کرد که: «آیا ایالات متحده آمریکا میخواهد ژاندارم خاورمیانه شود در حالی که در برابر این کار هیچ چیزی به دست نمیآورد و تنها جانِ سربازان خود و میلیاردها دلار از دست میدهد تا از جان کسانی که ارزش کار او را نمیدانند محافظت کند؟ مگر ما میخواهیم برای همیشه در آنجا بمانیم؟»
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
دونالد ترامپ افزود: «زمان ورود دیگران به میدان فرا رسیده است و روسیه، ایران و ترکیه هستند که باید با داعش بجنگند.»
پیام ترامپ این توهم را ایجاد می کند که تنها دلیل حضور نیروهای آمریکایی و متحدان این کشور در خاک سوریه جنگیدن با دولت اسلامی (داعش) بوده و این ماموریت هیچ ربطی به جنگ داخلی سوریه نداشته است.
ایالات متحده امریکا روز پنجم سپتامبر ۲۰۱۴ متحدان خود را در نشست ناتو به تشکیل یک اتحاد نظامی علیه دولت اسلامی فراخواند. آلمان، بریتانیا، فرانسه، ایتالیا، لهستان، دانمارک و استرالیا به این فراخوان پاسخ مثبت دادند و چند روز بعد کانادا، ترکیه و هلند نیز به آنها پیوستند.
نیروهای این ائتلاف نظامی به طور عمده در پایگاه نظامی اینجرلیگ ترکیه در منطقهای نزدیک به مرز سوریه مستقر شدند، اما آمریکا دوهزار نیروی خود را در مناطق کردنشین شمال شرقی سوریه مستقر کرد تا از نبرد چریکهای ائتلاف دموکراتیک کرد و عرب پشتیبانی کنند. این اتئلاف در جریان مبارزه با داعش موفقترین نیرو بود. نیرویی که در عین حال بر بیم ترکیه از رشد گرایشهای استقلالطلبانه کردها میافزود و اگر پشتیبانی آمریکا نبود اردوغان چه بسا بسیار زودتر نیروهای مسلح خود را به نبرد با آنها میفرستاد.
روز بیستم دسامبر ۲۰۱۸ روزنامه نویه تسوریشر تسایتونگ همزمان با اعلام خروج نیروهای آمریکا از خاک سوریه در تحلیلی نوشت: «بحران سوریه با یک تظاهرات مسالمتآمیز شروع و به یک جنگ خانگی تبدیل شد. امروز جنگ سوریه جنگ نیابتی پیچیدهای شده است با تاثیر بر همه منطقه و جهان».
در درستی این دیدگاه کمتر کسی میتواند تردید نشان دهد. مسئله داعش، که دونالد ترامپ وظیفه ارتش آمریکا را در سرکوب آن تمام شده میداند، اکنون دیگر بخش بسیار کوچکی از نگرانی افکار عمومی است. چالش بزرگتر در سوریه، نقش ترکیه در برابر کردهای شمال، نقش روسیه در تقویت پایگاههای نظامی طرطوس و لاذقیه و جنگ نیابتی ایران و اسرائیل است.
ترامپ در تویتهای خود تصریح کرده است که اکنون نوبت روسیه، ترکیه و ایران است که در سوریه با داعش بجنگند.
در دورانی که اعمال گستردهترین تحریمها علیه ایران اقتصاد این کشور را به خاک نشانده، چنین اظهارنظری حیرت همگان را برانگیخته و در عین حال روحیه به شدت تضعیف شده رهبری جمهوری اسلامی را تقویت کرده است.
آمریکا اطمینان یافته است که اسرائیل هرگز اجازه تحکیم نفوذ جمهوری اسلامی را در سوریه نخواهد داد، با این همه، تاکید ترامپ بر نقش جمهوری اسلامی در جنگ با داعش، امکان مؤثرترین بهرهبرداری تبلیغاتی را در داخل کشور و منطقه به تهران میدهد.
ائتلاف بینالمللی فقط علیه داعش؟
اما پرسش اصلی آنجاست که آیا واقعا تنها هدف نیروهای تحت فرماندهی آمریکا مبارزه با داعش بود؟ یا این نیروها عزم خود را برای پیشگیری از تحکیم پایههای نفوذ روسیه و ایران در سوریه نیز جزم کرده بودند؟
مروری در مواضع ترامپ در چهار سال پس از تشکیل ائتلاف ضد داعش نشان میدهد که واشنگتن هدفهایی بسیار مهمتر از سرکوب داعش را در خاک سوریه دنبال میکرده است، وگرنه دلیلی نداشت که بارها مواضع ارتش سوریه را موشکبارن کند و ظرف دو سال گذشته حملههای موشکی اسرائیل به مواضع ایران و حزبالله در خاک سوریه را مورد تایید قرار دهد.
در ماه سپتامبر ۲۰۱۴ سوریه شاهد نخستین حمله هوایی ائتلاف نظامی بینالمللی بود. در این حمله ها ۵۰ هدف در استان رقه، مرکز فرماندهی داعش در شهر رقه و یک پست بازرسی در دیرالزور بمباران شدند. اما بمبارانها به سرعت علاوه بر داعش برخی گروههای مسلح دیگر مخالف اسد را هم در بر گرفت.
از جمله روز ۲۴ سپتامبر همین سال بمبافکنهای آمریکایی یکی از مراکز گروه "خراسان" در سوریه را بمباران کردند که در جریان آن ۱۵ تن کشته شدند. گروه خراسان به عنوان شاخهای از "جبهه نصرت" از سوی قطر پشتیبانی میشد و به همین دلیل کشورهای عربی عضو ائتلاف بینالمللی حاضر به شرکت در این عملیات نشدند.
عملیات نظامی در خاک سوریه بعدها دیگر به هدفگیری مراکز داعش و گروههای افراطی اسلامی محدود نماند، بلکه بارها در پی طرح ادعای بمباران شیمیایی مردم عادی، مواضع، فرودگاهها و پادگانهای ارتش سوریه را نیز در بر گرفت. بنابراین ادعای دونالد ترامپ در این مورد که ماموریت آمریکا با زوال (احتمالی) داعش در خاک سوریه پایان یافته، درست نیست. ایالات متحده آمریکا در مورد تمام عرصههای سرنوشت مردم سوریه در آینده مسئول است. مهمترین این عرصهها عبارتند از:
• آنچه رجب طیب اردوغان در غیاب پشتیبانان آمریکایی کردهای شمال سوریه بر سر آنها خواهد آورد. همان کردهایی که در شکست داعش نقشی بسیار ارزنده و غیرقابل انکار داشتهاند. دونالد ترامپ به روایت بسیاری از رسانههای معتبر غربی، چند روز پیش از اعلام خروج نیروهای خود از سوریه، با رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه یک تماس تلفنی نسبتا طولانی داشته است. آیا او در این گفتوگو چراغ سبز سرکوب کردها را برای اردوغان روشن کرده است؟ بسیاری از روزنامههای آمریکایی این روزها نوشتهاند که تلاشهایی نیز برای استرداد فتحالله گولن دشمن شماره یک اردوغان از آمریکا به ترکیه آغاز شده است.
• جنگ نیابتی جمهوری اسلامی و اسرائیل در سوریه که میتواند سرنوشت نهائی حزبالله لبنان را نیز تعیین کند، در غیاب آمریکا به کجا خواهد انجامید؟ در جریان بیش از ۲۰۰ حمله موشکی اسرائیل به زرادخانهها و مواضع ایران و حزبالله ظرف دو سال اخیر، روسیه و آمریکا همواره خاموش ماندهاند. بسیاری از تحلیلگران غربی بر این نظرند که روسیه مایل است پیش از پایان جنگ سوریه و استقرار ثبات در این کشور، ایران آن را ترک کرده باشد تا مجبور نباشد امتیازاتی که در هفت سال جنگ سوریه کسب کرده، تقسیم کند. آیا بر سر این استراتژی میان پوتین و ترامپ توافقی حاصل شده است؟
• در غیاب ایالات متحده، تکلیف متحدان این کشور در ائتلاف نظامی علیه داعش چه میشود؟ تا به حال فرانسه اعلام کرده که پس از آمریکا نیز در سوریه خواهد ماند. بقیه چه خواهند کرد؟ آیا آنها نیز راضی خواهند شد سرنوشت مردم سوریه را به روسیه و ایران و ترکیه بسپارند که هر سه بیشترین نقش را در طولانی شدن جنگ داشتهاند؟
• چه تضمین بینالمللی وجود دارد که روسیه، ترکیه و ایران از این به بعد در خاک سوریه مهر داعش را بر پیشانی هر گروهی که دلشان خواست نکوبند و به سرکوب آن گروه نپردازند؟ آیا با گذشت بیش از پنج سال از حضور برقآسای نیروهای تا بن دندان مسلح داعش در سوریه و عراق تاکنون کسی توانسته است با شفافیت اعلام کند که این گروه چگونه چنین شتابناک رشد کرد و بخشهای وسیعی از عراق و سوریه را به تصرف خود در آورد؟
معنای استعفای جیمز متیس و برت مکگورک
استعفای جیمز متیس وزیر دفاع و برت مکگورک، مامور ویژه دولت آمریکا در ائتلاف بینالمللی علیه داعش، در همین روزها نشان میدهد که همکاران نزدیک ترامپ نیز نتوانستهاند پاسخ این پرسشهای بسیار حیاتی را دریافت کنند. آن ها به همین دلیل ترجیح دادهاند از رئیس جمهوری که در اتخاذ تصمیمهای ناگهانی و حیرتانگیز همتا ندارد، دوری جویند تا نتایج منفی تصمیمهای او دامن آنها را نگیرد.
توضیح سیاست پادرهوای ترامپ در برابر سوریه، شاید روزی ممکن باشد، اما تا او اهرم قدرت را در دست دارد بعید به نظر میرسد. او هر روز با تصمیمی تازه همگان را متحیر میکند پس این احتمال هست که تا پیش از روشن شدن دلیل واقعی تصمیم ناگهانی او برای خروج از سوریه، تصمیم حیرتآور دیگری اعلام کند. تصمیمی که سبب خواهد شد موضوع سوریه به فراموشی سپرده شود.
دونالد ترامپ استاد تصمیمهای غیرقابل پیشبینی و حیرتآور است.
* مطالب منتشر شده در صفحه "دیدگاه" صرفا بازتابدهنده نظر و دیدگاه نویسندگان آن است.