حکومت ایران از کانال مالی اینستکس خشنود نیست
۱۳۹۷ بهمن ۱۳, شنبه
با اعلام راه‌اندازی کانال مالی مبادلات اقتصادی با ایران برای کالاهای اساسی، واکنش مسئولان جمهوری اسلامی حاکی از خشنودی کامل آنها نیست.
حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، با انتقاد از "تأخیر در راه‌اندازی کانال مالی" گفت، از اینکه اتحادیه اروپا می‌تواند "در برابر چهره خشم‌آلود آمریکا استقلال عمل داشته باشد، خوشحال هستیم".
با این همه به نظر می‌آید این کانال مالی انتظارات حکومت ایران را برآورده نکرده است. مسئولان جمهوری اسلامی از اتحادیه اروپا انتظار دارند تا سازوکاری برای مقابله با تحریم‌های آمریکا ارائه دهد. اما اتحادیه اروپا نه تنها چنین پیشنهادی را ارائه نداده، بلکه این کانال مالی تنها پیشنهادی از سوی سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا بود، زیرا همه اعضای اتحادیه اروپا در این زمینه توافق نظر نداشته‌اند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
مسئولان جمهوری اسلامی: فعلا راضی هستیم
برخی مقامات همانند محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، امید دارند که این سازوکار بتواند مقدمات تعاملات اقتصادی گسترده‌تر با اروپا را فراهم آورد و فراتر از تأمین کالاهای ضروری و اساسی برود.
ظریف در توییت خود می‌نویسد که ایران از این سازوکار ویژه مالی استقبال می‌کند. او این سازوکار را تنها اولین قدم و البته قدم پرتأخیر اروپایی‌ها در جهت انجام تعهدات برجامی‌شان نامیده است.
اظهارات علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی، در ارتباط با این سازوکار پیشنهادی سه کشور اروپایی نیز چندان حاکی از خشنودی نیست آنجا که می‌گوید: «ما هم باید آن را بررسی کنیم تا ببینیم در مسیر عمل چقدر موفق خواهد شد. فعلاً درباره آن نه خیلی می‌توان منفی صحبت کرد و نمی‌توان خیلی مثبت گفت؛ بلکه باید در مقام عمل آن را ارزیابی کرد.»
محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی، می‌گوید سازوکار جدید مالی (INSTEX) که توسط اروپایی‌ها اعمال شده تنها ایجاد مصونیت است تا شرکت‌ها توسط آمریکا تحریم نشوند.
او می‌افزاید، در این طرح امکان گسترده‌ای به‌وجود نیامده و تنها هدف این است که شرکت‌هایی که با ایران کار می‌کنند دچار آسیب نشوند.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز اگرچه از این کانال مالی چندان خشنود نیست، اما می‌گوید این سازوکار اثرات سیاسی مثبتی دارد و "انزوای بیشترآمریکا را به دنبال خواهد داشت".
"سازوکار نفت در برابر غذا"
حمید بعیدی‌نژاد، سفیر جمهوری اسلامی در لندن می‌نویسد: «هنوز اینستکس عملیاتی نشده مخالفین نظام، افراطیون منطقه و نزدیکان ترامپ هم‌صدا به تمسخر و تضعیف آن پرداخته و از سر استیصال بر ناکارآمدی آن تاکید می‌کنند؛ اما واقعیت این است که اینستکس یک نهاد مالی است و نه نهادی از اجزای کمیسیون اروپا، که همه اعضای اتحادیه اروپا عضو آن بشوند.»
به گزارش ایسنا، بعیدی‌نژاد با ابراز امیدواری می‌گوید: «اینستکس در چند فاز عملیاتی می‌شود و ابتدا با تهاتر پرداخت کالاهای اساسی، دارو و تجهیزات پزشکی کار را شروع می‌کند و در فازهای بعدی به همه تبادلات تجاری تعمیم می‌یابد.»
سفیر جمهوری اسلامی در لندن می‌افزاید: «در مرحله بعد، دیگر کشورهای اروپایی و در مرحله سوم کشورهای غیراروپایی مانند چین، هند و روسیه می‌توانند عضو این مکانیسم شوند.»
این دیپلمات جمهوری اسلامی در قبال اظهارات اپوزیسیون ایران گفته است: «مخالفان مرتباً کلمه "غذا" را برای تداعی سازوکار نفت در برابر غذای عراق تکرار می‌کنند ولی این دو اصلاً شباهتی به هم ندارند.»
شرط کشورهای اروپایی برای پیوستن به نهاد FATF
طبق متن رسمی منتشر شده توسط سه کشور اروپایی، این سازوکار بر اساس قوانین مالی سازمان ملل و اتحادیه اروپا، قوانین ضد پولشویی AML و تأمین مالی تروریسم CFT عمل خواهد کرد. کشورهای اروپایی از ایران خواسته‌اند هر چه سریع‌تر نسبت به اجرایی کردن FATF اقدام کند.
علی‌اکبر فرازی، دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی در اروپا می‌گوید: «بند پایانی سه کشور اروپایی درباره سازوکار ویژه مالی بر لزوم پیوستن ایران به نهاد مالی بین‌المللی "FATF" اشاره کرده است. نکته‌ای که بی‌تردید با یک نگاه فنی و تکنیکی مطرح شده و می‌گوید چنانچه شما جزو سیستم مالی بین‌المللی نباشید، طبیعتاً این کانال برای شما کاربردی نخواهد داشت. در حقیقت اروپایی‌ها با اشاره به این موضوع فنی در چنین موقعیت حساسی این پیام را می‌دهند که ایران راهی غیر از پیوستن به "FATF" ندارد. یعنی در حالی که مذاکرات پیرامون این موضوع در داخل کشورمان از منظر سیاسی مورد پیگیری قرار گرفته، اما تأکید اروپایی‌ها بر جنبه فنی آن است.»
فلاحت‌پیشه در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا در انتقاد از سه کشور اروپایی می‌گوید: «اینکه FATF و مسائل دیگری را با اینستکس مرتبط کنند درست نیست، اروپایی‌ها هنوز در برجام گام عملی برنداشتند، بنابراین نباید انتظار داشته باشند که ایران درباره FATF به خاطر اروپا گام بردارد.»
چنان‌که سه کشور اروپایی با صراحت اعلام کرده‌اند، کالاهای وارداتی فقط شامل اقلام دارویی و غذایی می‌شود که دربرگیرنده تحریم‌های آمریکا نیست. از این رو با ابزار اینستکس نمی‌توان هر کالایی را از اروپا وارد کرد و یا با فروش نفت، ارز وارد کشور کرد.
خبرگزاری تسنیم نزدیک به مواضع سپاه پاسداران می‌پرسد: مگر قرار نبود SPV راه‌اندازی شود؟ و می‌افزاید: «سوالی که در اینجا مطرح می‌شود آن است که چرا اروپا از SPV به اینستکس رسید؟ ستون فقرات ایده SPV بر مبنای قانون مقابله با تحریم‌های ثانویه آمریکا بر علیه کوبا بنا شده بود تا به ایران و شرکت‌های اروپایی کمک کند تحریم‌های آمریکا را دور بزنند. اما اینستکس یک گام به عقب نهاده و اساساً وظیفه خود را مقابله با تحریم‌ها نمی‌داند.»
"تسنیم" این ابزار اروپایی را برای جمهوری اسلامی یک "تحقیر" می‌داند که "امید کاذب" تولید کرده است. این خبرگزاری نزدیک به سپاه پاسداران در رابطه با این سازوکار و نهاد FATF می‌افزاید که سه کشور اروپایی با "صراحت و البته گستاخی از ایران خواسته‌اند فوراً تمام دستورات FATF را اجرایی کند".
تسنیم می‌نویسد: «اجرای این دستورات یعنی خودتحریمی و بستن راه دور زدن تحریم‌ها. این در حالی است که دستگاه دیپلماسی کشور پیش از این مدعی بود اروپایی‌ها راه‌اندازی کانال مالی را مشروط به تصویب FATF نکرده‌اند. در واقع اروپا وعده‌ای نسیه به ایران داده و امتیازی نقد طلب می‌کند.»
جمهوری اسلامی ایران با معضل کمبود ارز روبه‌رو است و امیدوار بوده است از طریق یک سازوکار مالی بتواند با فروش نفت به کشورهای اروپایی هم به ارز بیشتری دست یابد، هم کالاهای مورد تحریم خود را از اروپا وارد کند و هم تحریم‌های آمریکا را دور بزند. به نظر می‌آید این کانال مالی پیشنهادی سه کشور اروپایی، پاسخگوی انتظارات حکومت جمهوری اسلامی نیست.