هنرمندی که شوخی را جدی می‌گرفت
۱۳۹۸ آذر ۹, شنبه
پدر مارک تواین (Mark Twain) قاضی بود. ۱۲ ساله بود که پدرش درگذشت و تأمین هزینه خانواده به گردن او افتاد، مدرسه را رها کرد و حروفچین شد.
۱۴ ساله بود که روزنامه‌نگاری می‌کرد و سه سال پس از آن در یک کشتی کارآموز بود و به شهرهای دوردست رفت تا اینکه در ۲۰ سالگی به آرزوی کودکی‌اش رسید و ناخدای کشتی بر روی رودخانه می‌سی‌سی‌پی شد.
۲۶ ساله بود که با قطع کشتیرانی بر می‌سی‌سی‌پی به خاطر جنگ داخلی، به کار معدن و سپس گزارشگری پرداخت. سفرنامه نوشت تا یک سال بعد سرانجام نویسندگی را پیشه اصلی خود ساخت با نام "مارک تواین" که اصطلاحی بود در زبان ملوانان و ملاحان، به معنای "دومین علامت در نقطه‌ای که کشتی در آب به گل نمی‌نشیند".
داستان‌های او که بیشتر در کالبد سفرنامه و زندگی‌نامه تنظیم شده‌اند، از جنس داستان‌هایی نیستند که در جهان تخیلات سیر کنند و از جن و پری بگویند. آنها بازتاب زندگی مردم کوچه و بازارند، با همه امیدها، آرزوها، شادی‌ها و غم‌هایشان.
او نخستین نویسنده‌ای بود که دست‌نوشته نخستین رمانش "تام سایر" را تایپ شده برای ناشرش فرستاد. ادامه این رمان "ماجراهای هاکلبری فین"، برجسته‌ترین کار او به شمار می‌آید، هرچند خودش کتاب "سرنوشت ژاندارک" را بهتر و مهمتر می‌دانست.
تام سایر پسرک دماغ سربالایی است از خانواده‌ای توانگر که با هاکلبری فین دوستی می‌گیرد، پسرِ مرد میخواره‌ای که از خانه می‌گریزد، یار و همدم جیم است، برده‌ای که از بیم فروخته شدن، فرار می‌کند.
جیم و هاک به رودخانه می‌سی‌سی‌پی دل می‌بندند چون می‌توانند روی آن یکریز "از آن جنس‌های خوب و فروختنی" شکار کنند.
او در این داستان، لحن و لهجه‌ها و اصطلاحات آدم‌های گوناگون را چنان ماهرانه گنجانده که ارنست همینگوی با خواندن آن نوشت: »ادبیات آمریکا با مارک تواین زاده شد که طنز را از بزم‌های کارگران و ملوانان کناره می‌سی‌سی‌پی به روزنامه‌ها و کتابخانه‌های سرشناس برد و اصطلاحات عامیانه را به خورد ادبیات آمریکایی و انگلیسی داد«.
او طنزپردازی بود که نخست با نقالی برای همکارانش تمرین طنز کرده بود و این کار را بعدها هم ادامه داد و نوشته‌هایش را شیرین و دلنشین تعریف می‌کرد.
او در ایران با کتاب‌های "ماجراهای تام سایر" و "هاکلبری فین"، ترجمه محمد قاضی، شناخته شد. پس از انقلاب "شاهزاده و گدا" و چند مجموعه داستان کوتاه از او به فارسی برگردانده شد.
هاکلبری فین را یکی از سرآغازهای مهم ادبیات داستانی آمریکا می‌دانند. بهترین برگردان فارسی این رمان را نجف دریابندری در سال ۱۳۶۶ توسط انتشارات خوارزمی ارائه داد. دریابندری پیشگفتاری روشنگرانه بر کتاب نوشته که آشنایی ژرفی با مارک تواین و کار او به خواننده می‌دهد.
مارک تواین در ۷۴ سالگی در رِدینگ در شرق آمریکا درگذشت.