"گل‌های رونده" ایرانیان در دانشگاه هنر برلین
۱۳۹۸ تیر ۲۲, شنبه
بزرگترین دانشگاه هنر آلمان هر سال پس از پایان ترم زمستانی درهای خود را به مدت سه روز به روی همگان می‌گشاید. امسال نیز بازدیدکنندگان می‌توانند از روز جمعه دوازدهم تا یکشنبه چهاردهم ژوییه در چند ساختمان و چندین طبقه آثار دانشجویان هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی، طراحی و موسیقی را ببینند و بشنوند.
یکی از ویژه برنامه‌های امسال دانشگاه هنر برلین، چیدمان (اینستالیشن) دوازده ایرانی جوان است که هیچ‌کدام دانشجوی این دانشگاه نیستند. آن‌ها در ساختمان اصلی دانشگاه، در غرفه شماره ۹، اثر هنری مشترکی خلق کرده‌اند که دیدنی است.
زمینه پیدایش و نمایش این اثر را فاطمه عیوضی و قاسم یزدانی ایجاد کرده‌اند. آن‌ها در اکتبر سال گذشته یک پروژه هنری با عنوان «پرواز پروانه‌ها» راه انداختند که هدف آن، برانگیزاندن مهاجران به خلق آثار هنری است. بخش نخست آن در ماه فوریه امسال اجرا شد و چیدمان دانشگاه هنر بخش دوم آن است.
مهم‌ترین انگیزه آن‌ها برای اجرای این کار، تجربیات تلخ‌شان از روند مهاجرت است، رنج‌هایی که برای رسیدن به آلمان کشیده‌اند. آن‌ها معتقدند که سختی‌های زندگی در هجرت را می‌توان با هنر تلطیف کرد. به همین دلیل تلاش می‌کنند و امیدوارند که شمار بیشتری از مهاجران ایرانی را به خلاقیت هنری وادارند.
گل، نماد انسان مبارز
عیوضی در دعوتنامه‌ای که با ایمیل پخش کرده نوشته است: «ما در این اینستالیشن، توی اتاق با نخ و پارچه گل‌های رونده‌ای درست كردیم كه سمبل انسان‌های مبارز هستند و شروع به روییدن می‌كنند و هیچ چیزی نمی‌تواند مانع آن‌ها باشد.»
گل رونده مادر در بیرون اتاق جوانه زده است. در وسط راهرو شاخه‌ای به قطر سه چهار سانتیمتر طوری لم داده که انگار همین الان زمین را شکافته و به راه افتاده است. وارد اتاق که می‌شود، نگاه بیننده را به نقاط گوناگون معطوف می‌کند، چون شکوفا شده، دیگر روی زمین نمی‌خزد، شاخه‌هایش از در و دیوار بالا رفته‌اند.
بیننده در درون سالن به اتاقکی نایلونی برمی‌خورد، اتاقکی که مانع ادامه راه است. دیواره آن از نایلون حباب‌داری تشکیل شده که در بسته‌بندی بکار می‌رود، ضخامتش «بادی» است، با یک سر سوزن بادش خالی می‌شود.
بسیاری از بازدیدکنندگان در نزدیکی اتاقک می‌ایستند و به اطراف می‌نگرند. باید آنحا ماند تا به اجزای اثر هنری خو گرفت و پاره‌های آن را کشف کرد: کابل و سیم‌های فلزی و شاخه‌های درخت که در نخ و پشم رنگین پوشانده شده‌اند، چرخ یک دوچرخه بچگانه، برگ‌های روزنامه‌های ایرانی ...
از عنوان‌های مطالب روزنامه‌ها می‌توان پی برد که مهاجران جوان به اتفاقاتی که در زمینه‌های گوناگون در زادگاهشان رخ می‌دهد اهمیت می‌دهند، به عبارتی دیگر، هنوز مسایل ایران دغدغه‌شان است.
نور هم به چیدمان معنا می‌دهد، در مجموع کم سو و در برخی گوشه‌ها سایه روشن است. منبع شدیدترین نور، نورافکنی است که در اتاقک نایلونی حبس شده.
در همین اتاقک هنرمندان پرفورمانس‌هایشان را اجرا می‌کنند: یکی تار می‌نوازد، یکی دف، دیگری دست بیرون می‌آورد و در پی تماس با حاضران است، یکی هم روزنامه را پاره پاره می‌کند و در گلدانی می‌ریزد و گل رونده‌ای در آن می‌کارد.
نوای تار یزدانی تماشاچیان را به سکوت وامی‌دارد، انگار تغییر مکان داده‌اند و در سالن کنسرت به سر می‌برند. آن‌ها به ناگهان جزیی از چیدمانی می‌شوند که قرار است جنب و جوش و پویایی را تداعی کند، اما اکنون به سکون مطلق رسیده است. تنها دست و پای نوازنده تار در پیش زمینه نور شدید تکان می‌خورد. فضایی سوررئال ایجاد می‌شود، تابلویی از گوشه‌نشینی یک نوازنده.
زشت و زییا
در این اثر هنری «زیبایی» به معنای رایج کلمه وجود ندارد، رنگ‌ها هماهنگ نیستند، فرم‌ها آشنا نیستند، موادی که استفاده شده چیزی نیستند که به ما حسی از زیبایی روزمره را القا کند. حتی رنگ صورتی آن عروسکی نیست. و این بارزترین ویژگی اثر است، انگار به بیننده می‌گوید: اگر در پی «زیبایی» مانوس هستی، به غرفه دیگری برو!
موادی که در اثر به کار رفته هم «زیبا» نیستند، حتی نو نیستند، بازیافتی هستند، چیزهایی که برای دیگران قابل استفاده نبوده‌اند.
عیوضی می‌گوید: «در مکانی با مختصات صفر دور هم جمع شدیم و با نخ‌ها و پارچه‌هایی از جنس درد، شادی، غم، دوری و دلتنگی شروع به بافتن کردیم. آنقدر این ریسه‌ها را بافتیم تا از مرزها فراتر رفتیم. فضایی را بافتیم تا برای ساعت‌هایی در جایی احساس بی‌وزنی کنیم. پناهگاهی که میان تار و پودهای استتارشده بود.»
زمان یا طول عمر اثر، یک وجه تمایز بین چیدمان و آثار هنری دیگر است، زیرا چیدمان معمولا برای مدت کوتاهی ایجاد می‌شود. اما «گل‌های رونده» ایرانی قرار است که تداوم داشته باشند و در نقاط دیگر برلین و در صورت امکان شهرهای دیگر هم به نمایش گذاشته شوند.
خالقان این اثر هنری علاوه بر فاطمه عیوضی (دارای مدرک کارشناسی نقاشی و مستر هنر گرایش استراتژی فضا از دانشگاه وایسنزه برلین) و قاسم یزدانی (کارشناسی ارشد مهندسی برق- هوش مصنوعی از دانشگاه یِنا و موسسه تحقیقاتی فرانهوفر برلین)، فروغ آبسلان (کارشناسی طراحی پارچه و چاپ)، رعنا جلالی (بیزینس ادمینیستریشن)، روژینا راستگو (دانش آموز)، عاطفه فرزندی (کارشناسی ارشد طراحی مد)، سارا نوروزی (تکنسین رادیولوژی)، مژگان بیات (دکترای برق)، س. س.، ج. س.، نرگس درخشان (کارشناسی هنر) و ممد آنسا (دکترای موزیک) هستند.