۲۰۰سالگی هومبولت، "مادر دانشگاه‌های مدرن"
۱۳۸۹ مهر ۲۴, شنبه
هومبولت که در اکتبر ۱۸۱۰ گام قطعی را برای تأسیس یک مرکز آموزشی برداشت، عقیده داشت که کار دانشگاه‌ها به آموزش ختم نمی‌شود، بلکه آنها باید به تحقیق و پژوهش نیز بپردازند. هومبولت مرکز آموزشی و تحقیقی خود را در کاخی کوچک، با ۲۵۶ دانشجو و ۵۲ مدرس به راه انداخت. در آغاز تنها رشته‌های رایج زمان، یعنی حقوق و پزشکی و فلسفه تدریس می‌شد. امروزه دانشگاه برلین شامل یازده دانشکده است، که در آنها بیش از ۲۵۰ رشته تدریس می‌شود، از مطالعات آفریقایی تا دندانپزشکی. دهها مؤسسه آموزشی و مطالعاتی وابسته به دانشگاه در بیش از ۳۰۰ ساختمان پراکنده هستند.
دانشجویان از سراسر جهان
امروزه در "دانشگاه هومبولت" در برلین حدود ۳۴ هزار دانشجو درس می‌خوانند که ۱۳ درصد آنها خارجی هستند. منشور اصلی این دانشگاه، یعنی آمیزش آموزش و پژوهش، در طول دهه‌ها اعتبار خود را تا حد زیادی حفظ کرده و همچنان علاقه‌مندان تحصیلات عالی را به پایتخت آلمان جذب می‌کند.
دانشگاه هومبولت تا سال ۱۹۳۳ یکی از برجسته‌ترین مراکز آموزشی و تحقیقی در آلمان بود. در ۲۰۰ سال گذشته، ۲۹ نفر از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه به دریافت جایزه نوبل مفتخر شدند، از جمله آلبرت اینشتاین و ماکس پلانک. در میان اندیشمندان و زمامداران نامی آلمان کم نیستند کسانی که روزگاری دانشجوی این دانشگاه بودند: از بیسمارک و کارل مارکس تا هاینریش هاینه و کورت توخولسکی.
اما از سال ۱۹۳۳ که حزب ناسیونال سوسیالیسم به رهبری آدولف هیتلر در آلمان به قدرت رسید، در این دانشگاه نیز سیاستی ننگین و سیاه پیاده شد. بسیاری از اعضای هیئت علمی و دانشجویان که خاستگاه یهودی یا گرایش چپ داشتند، از دانشگاه اخراج شدند. در این دانشگاه نیز عده‌ای از عناصر افراطی، "انجمن دانشجویان نازی" تأسیس کردند و همین افراد بودند که کتابخانه‌ها را "پاکسازی" کردند و انبوه کتاب‌ها را به آتش کشیدند.
دانشگاه در آلمان شرقی
پس از سقوط رژیم نازی و پایان جنگ جهانی دوم، فصل تازه‌ای در سرگذشت دانشگاه هومبولت شروع شد، که باز هم با پریشانی و بحران همراه بود. در فضای جنگ سرد و تقسیم آلمان، میان سالهای ۱۹۴۵ و ۱۹۴۸ دانشگاه بار دیگر در اختناق و سرکوب روحیه علمی فرو رفت. دهها نفر از دانشجویان و استادان و دانشجویان اخراج شدند یا حتی به زندان افتادند.
پس از تشکیل "جمهوری دموکراتیک آلمان" در بخش شرقی کشور، دانشگاه هومبولت کار خود را از سر گرفت، اما اهداف اولیه آن در مسلخ ایدئولوژی بر باد رفت. در برابر، در بخش غربی آلمان با کمک نیروهای آمریکایی "دانشگاه آزاد برلین" شکل گرفت. پس از اتحاد مجدد آلمان در سال ۱۹۹۰ "دانشگاه هومبولت" بار دیگر به صورت یکپارچه کار می‌کند، اما نمی‌توان ادعا کرد که اهداف و آرمان‌های اولیه با همان اصالت و اعتبار همچنان برقرار است.
دانشگاه هومبولت که روزگاری در اروپا با لقب "مادر دانشگاه‌های مدرن" نامبردار بود، امروزه دورانی سخت را سپری می‌کند. با بیش از ۳۴ هزار دانشجو و ۹۵۰ استاد به سختی می‌توان آموزش و پژوهش را توأمان در بالاترین سطح حفظ کرد. تحقق این هدف به بودجه‌ای کلان نیازمند است، که تأمین آن امروز آسان نیست.
AA/FW