گشايش نمايشگاه آثار تازه­ی اکبر بهکلام

وی پس از دو سال تدريس نقاشی در انستيتوی هنرهای زيبای تبريز، در سال ۱۹۷۶ به برلين آمد و در اين شهر ساکن شد. اما آوازه­ی اين هنرمند ايرانی، مدتهاست که مرزهای محلی را پشت­سر گذاشته و تا کنون علاوه بر نمايشگاه­های گوناگونی از آثار او در شهرهای مختلف آلمان و اروپا، آفريده­های هنری او به صورت نمايشگاه انفرادی يا گروهی، در شهرهای سانفرانسيسکو و لوس­آنجلس آمريکا و نيز سائوپائولو و ريودوژانيرو برزيل نيز به تماشا گذاشته شده است.

در نقاشی­های بهکلام می­توان دوره­های گوناگونی را با انگيزه­های مختلف تشخيص داد. آثار او در دهه­های هفتاد و هشتاد ميلادی، عمدتاً تصويرگر موضوعات سياسی مانند تظاهرات، درگيری­های خيابانی، جنبش‌های مطالباتی و کلاً واقعيت­های اجتماعی اين دوره در برلين بود. توده­های بی­شکل مردم و پيکرهای در هم فرورفته­ای که تجمعات اعتراضی را تداعی می­کردند، از شاخص­های آثار او در اين دوره بودند.

اما بهکلام افزون بر الهام­پذيری از فضای پيرامونی خود، همواره تحت تأثير رويدادهای سياسی ميهن خويش نيز قرار داشت و آنها را در آثار خود بازتابانده است. مجموعه نقاشی­های او پيش از انقلاب، تحت عنوان «پرسپوليس» که بيانگر آرزوی دستيابی به آزادی و همزمان بازتابی از خشونت دولتی بود، و بعدها پس از انقلاب، مجموعه کارهايی تحت عنوان « عدالت به نام خدا»، همگی روايتگر درد و رنج هنرمند و اميدهای برباد رفته­ی او بودند. مرگ و خشونت و سرکوب، انگيزه­های اصلی اين دوره از کارهای اکبر بهکلام است.

بهکلام در اواخر دهه­ی هشتاد ميلادی، مجموعه­ی ديگری از آثار خود را در برلين به نمايش گذاشت که باز موضوع محوری آن انقلاب بود، اما اين بار نه انقلاب ايران، بلکه انقلاب ۱۸۴۸ آلمان. اين نمايشگاه برای بسياری از منتقدين و محافل هنری اين شهر شگفت­انگيز و با اين پرسش همراه بود که چه انگيزه­ای يک هنرمند ايرانی را به مشغوليت با موضوع انقلاب آلمان می­کشاند.

اکبر بهکلام خود در پاسخ تصريح نموده است که موضوعاتی چون دگرگونی، جنبش، اختناق و خشونت او را تحت تأثير قرار می­دهند. اما او هنگامی که دست به آفرينش يک اثر هنری می­زند، صرفاً از احساس خود حرکت می­کند. نقاشی او صرفنظر از انگيزه­ی آن، در درجه­ی نخست اثری هنری است و در اين راستا مضمون آن به امری ثانوی تبديل می­گردد، اگر چه بايد ميان تصوير و محتوا، تناسبی برقرار باشد.

در نقاشی­های تازه­ی اکبر بهکلام، شاهد چرخشی به درون و به عبارت ديگر، انتقال از حوزه­ی اجتماعی به حوزه­ی خصوصی هستيم. آثار جديد او انتزاعی­تر و تأويل­ناپذيرتر و با رنگ­آميزی­های جسورانه­تری همراهند و به پختگی و بلوغ بيشتری نسبت به دوره­های پيشين دست يافته­اند. بافت درونی اين آثار رازآميزتر از کارهای پيشين بهکلام است. چرخش ياد شده در کارهای تازه­ی وی اما، به معنی رويگردانی او از حوزه­ی اجتماعی نيست، بلکه بازتعريف آن است.

بهکلام کماکان به جنبش و حرکت متعهد مانده است و اين موضوعات، انگيزه­ی کانونی آثار او باقی مانده­اند. اما اين بار تصاوير بيانگر پيکار و درگيری­های سخت نيستند، بلکه جنبشی برای همگرايی و هماهنگی صوری، به ياری رنگ­های زيبا و شادند. اگر «آزادی» در آثار پيشين بهکلام موضوع حسرت بود، اين بار به مثابه گوهر فی­نفسه­ی کاری هنری خودنمايی می­کند. آيا هنرمند به آرامش درونی خود رسيده است؟

اکبر بهکلام در سالهای گذشته دوره­هايی طولانی را در برزيل گذرانده است. بی­ترديد آثار تازه­ی او متأثر از فضای جديد پيرامون او بوده ­است. طبيعت، نور، گرما، زندگی پرتپش و تجربيات تازه­ی اجتماعی در آثار جديد او بازتابی روشن يافته­اند. عشق، عاطفه، احساس و پيوند ميان زن و مرد به همراه عناصر اروتيک، درونمايه­ی بسياری از نقاشی­های تازه­ی او را تشکيل می­دهند.

اکبر بهکلام تا کنون سه نقاشی بزرگ ديواری در برلين کشيده است. آخرين آن در سال ۱۹۹۴ در مقابل وزارت کشور آلمان در پايتخت اين کشور پايان يافت. اکبر بهکلام هنرمندی است که مرزهای ملی را درنورديده است. بيهوده نيست که محافل هنری آلمان، از او به عنوان «نقاش ايرانی از برلين» و «نقاش برلينی از ايران» ياد می­کنند. ناگفته نماند كه اين نمايشگاه تا تاريخ بيست و نهم ماه آوريل ادامه دارد.

بهرام محيی، گزارشگر صدای آلمان در برلين

نشانى نمايشگاه: (Galerie Linneborn; Parkstr. 7-9; Berlin-Pankow)

ساعات ورود: چهارشنبه‌‌ها تا جمعه‌‌ها از ۴ تا ۷ بعدازظهر و شنبه‌ها از ۱۱ صبح تا ۲ بعدازظهر