واژههای مصوب فرهنگستان زبان فارسی از نگاه طنز
برخی از استادان دانشگاه و زبانشناسان معتقدند بسیاری از واژههای مصوب فرهنگستان زبان فارسی "فقط به درد طنز میخورد". "زیرموشی" به جای "موسپد". "خمیراک" به جای "پاستا". برخی کلمات جنجالی مصوب فرهنگستان را ببینید.
زین پس به جای واژه غریب و نامانوس "موس پد" (Mousepad) بگویید: «زیرموشی»
برخی معادلهای فارسی مصوب "فرهنگستان فرهنگستان زبان و ادب فارسی" در رسانههای ایران به عنوان "کلمات طنزآمیز" توصیف شدهاند. سالها پیش در یکی از برنامههای طنز تلویزیونی در ایران، مجری در کنار دکوری با شمع و گل با لحنی ادیبانه اما دستوری میگفت: «زین پس به جای واژه غریب و نامانوس (فلان) از واژه جدید و مانوس (فلان) استفاده کنید.»
پاستا: «خمیراک»
پیش از این احمد پوری، مترجم، در گفتوگو با خبرگزاری "ایسنا" بسیاری از واژههای مصوب فرهنگستان را "نوزادان مرده" توصیف کرد. این مترجم گفت: «آیا امیدوارید عمه من از بقال محلهشان بخواهد به او دو بسته «خمیراک» بدهد و مرد بقال نیز دریابد و دو بسته «ماکارونی» از قفسه بیرون آورد؟!»
رستوران سلفسرویس "Self-Service Restaurant": «رستوران خویشیار»
روزنامه "شرق" در گزارش طنزآمیز در اینباره نوشته است: «امروز تو را در خویشیار دیدم و در دل گفتم کاش یار خویش با من در خویشیار بودی. کاش با تو ماست و برگکی بخورم.» فرهنگستان زبان فارسی "رستوران خویشیار" را به عنوان معادل رستوران سلفسرویس تصویب کرده است.
آکنه: رخجوش
در گزارش طنز "روزنامه شرق" در اینباره آمده: « من از عشق رخ تو رخجوش زدم و تو از رخجوش من هی جوش میزنی.»
"اشک کباب"
فرهنگستان درباره این واژه که تصویب کرده، نوشته: «چربی فراورینشدهای که در هنگام طبخ غذا از بافتهای پرچربی یا استخوانهای گوسفند یا گاو و نیز در هنگام کباب کردن از گوشت خارج میشود.»
«آرامه: بادی با سرعت کمتر از ۵ /۰ متر بر ثانیه»
روزنامه "شرق" در اینباره نوشت: «تمامیشعرای کشورمان به این باد، نسیم میگویند که نشان میدهد هیچ کدام شان باادب و زبان فارسی آشنایی ندارند بیادبها.»
لازانیا (lasagna): «خمیربرگ»
اخیرا سایت "الف" در گزارشی نوشت: «مردم از واژه سازیهای فرهنگستان زبان فارسی استقبال نمیکنند.»
Input/Output: «درونداد، بیرونداد»
فرهنگستان زبان فارسی برای واژه Input معادل «درونداد» را تصویب کرده است. روزنامه "شرق" در اینباره نوشت: «اگر اینپوت درونداد است لابد آوتپوت بیرونداد است.» در ادامه جملهسازی طنزآمیز با واژههای مصوب فرهنگستان آمده: «عزیزم، راستی، چند وقتی است که درونداد دستگاه دستکم مشکل پیدا کرده. امیدوارم بیروندادم به مشکل نخورد. («دستی» واژه معادل "پرتابل" است.)
فلاسک: «دمابان»
در ادامه گزارش روزنامه "شرق" دراینباره آمده: «عزیزم، تو نبودی و امروز دمابان خالی بود.»
«آبنشین: هواپیمایی که برای نشست و برخاست روی سطح آب طراحی شده است»
در ادامه این گزارش درباره تصویب کلمه «آبنشین» آمده: «حالا به هلیکوپتری که برای نشست و برخاست روی سطح آب طراحی شود چه میگویند؟ یا یک نفربر که این قابلیت را داشته باشد؟ مطمئنا پاسخ به این سوالات یکی از دغدغههای بزرگ در فرهنگستان زبان و ادب فارسی است.»
تلهپاتی (Telepathy): «دورآگاهی»
در این یادداشت درباره «دورآگاهی» آمده: «تو از حال من آگاهی نداری و با من دورآگاهی نداری، افسوس. بیا دورآگاهی کنیم با هم.»
دسر: «پِیغذا»
فرهنگستان زبان فارسی برای "دسر" واژه معادل «پِیغذا» را تصویب کرده است.
هدفون: «دوگوشی»
فرهنگستان زبان فارسی برای "هدفون " واژه معادل «دوگوشی» را تصویب کرده است. به گزارش سایت "تابناک" دکتر حسام پور، استاد دانشگاه، دراینباره گفته است: «پس از گذشت سال ها از اختراع «هدفون» دیگر نمی توان انتظار داشت مردم به آن «دوگوشی» بگویند. در واقع چنین عملکردهای منفعلانه که با تأخیر همراه است محکوم به شکست خواهد بود.»
چیپس: «برگک»
فرهنگستان زبان فارسی برای "چیپس " واژه معادل «برگک» را تصویب کرده است.
کاپیتان (captain): «سریار»
تصویری از جواد نکونام «سریار» تیم ملی فوتبال ایران و لیونل مسی «سریار» تیم آرژانتین.
Online Training: «آموزش برخط»
"فرهنگستان فرهنگستان زبان و ادب فارسی" در ایران هر از چند گاهی واژهگزینی میکند و با تصویب این واژهها، معادل فارسی "واژههای بیگانه" را معرفی میکند. واژهگزینیهای "فرهنگستان فرهنگستان زبان و ادب فارسی" بارها مورد انتقاد رسانههای داخل ایران قرار گرفته است.
Bluetooth: «دندان آبی»
روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی با عنوان " دندان آبیات پیدا نیست" در اینباره نوشت: « این واژهگزینیها منطبق با معیارهای ذهنی جمعی اهل ادب و فضل است و با زبان زنده گویندگان نسبتی ندارد. حال آنکه قرار است توسط همین کاربران عمومی زبان استفاده شود. بنابراین گاه چنان مضحک از آب در میآید که انگار اهالی محترم فرهنگستان خواستهاند مخاطب را کمی بخندانند. مثلا گزینش دندان آبی به جای Bluetooth.»
چتروم: «گپسرا»
پیش از این خبرگزاری "مهر" با اشاره به تصویب واژههای جدید توسط فرهنگستان زبان فارسی نوشت: «زین پس بجای"چتروم" بگوییم "گپسرا"!»
تبلت: "رایانک مالشی"
تنها واژهای که در این مجموعه توسط فرهنگستان زبان فارسی تصویب نشده اما جنجالی است، واژه "رایانک مالشی" به جای تبلت است. اولین بار روزنامه بهار در مطلبی طنز درباره فرهنگستان نوشت: « آرزوهای خود را به این شکل اصلاح کنیم: "وای دلم یه آیپد صورتی اپل میخواد»: تبدیل شود به «کاش یک رایانک مالشی صا ایران داشتم.»
غلامعلی حدادعادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. یکی از کاربران شبکههای اجتماعی به طنز درباره او نوشته است: «حداد عادل اگر واقعا به مصوبههای فرهنگستان پایبند است، نام خود را به " آهنگر دادرس" تغییر دهد.»