"هنر منحط"‌‌؛ چگونه هیتلر و نازی‌ها هنر را به بدنامی کشاندند

آدولف هیتلر و ناسیونال سوسیالیست‌ها آن دسته از آثار هنری را که سبک، خالق یا سوژه آن مورد پسندشان نبود "هنر منحط" می‌نامیدند. نازی‌ها از سال ۱۹۳۷ شروع به جمع‌آوری این آثار از موزه‌های آلمان کردند. سپس آنها در نمایشگاهی در معرض دید عموم گذاشته شده و به شدت به آنها تاخته شد. تصویری از هیتلر به همراه گوبلز، وزیر تبلیغات (پروپاگاندا) در حال بازدید از این نمایشگاه در مونیخ.

هیتلر شیفته نقاشی و سبک رمانتیک قرن ۱۹ به ویژه فضاهای روستایی بود. او قصد داشت در دوران بازنشستگی‌‌اش آثار هنری ضبط شده ‌را در موزه‌ "پیشوا" در شهر لینتس در اتریش به نمایش بگذارد و این موزه را به خودش تقدیم کند.

ناسیونال سوسیالیست‌ها نخستین کسانی نبودند که هنرمندان آوانگارد را مردود می‌دانستند. اما آنها یک گام فراتر رفته و آثار این هنرمندان را از موزه‌ها بیرون کشیدند. به دستور سران حکومت نازی در سال ۱۹۳۷ بیش از ۲۰ هزار اثر هنری از ۱۰۱ موزه در آلمان جمع‌آوری شدند. هر اثری که از نظر نازی‌ها در خدمت ملت آلمان نبود، به عنوان هنر منحط از موزه‌ها بیرون کشیده شد.

هیتلر به هنر انتزاعی (آبستره) علاقه‌ای نداشت. در ژوئیه سال ۱۹۳۷ "نمایشگاه بزرگ هنری آلمان" در مونیخ افتتاح شد. در این نمایشگاه نقاشی‌های سنتی تاریخی، منظره و نقاشی‌های برهنه به نمایش گذاشته شدند. هر چه سوژه این آثار به موضوعات واقعی نزدیکتر بودند، بیشتر به مذاق هیتلر خوش می‌آمد.

حتی زیردستان هیتلر نیز دقیقا مط‌مئن نبودند که او چه هنرمندانی را قبول دارد. برپایی دو "نمایشگاه بزرگ هنری آلمان" در سال ۱۹۳۷ و نیز نمایشگاه "هنر منحط" در مونیخ تا حدی تردیدها در این زمینه را برطرف کردند. به واسطه این دو نمایشگاه مشخص شد که هنرمندان مدرنی نظیر ماکس بکمان، اوتو دیکس، واسیلی کاندینسکی، پاول کله و ارنست لودویگ کیرشنر از نظر هیتلر خالقان "هنر منحط" هستند.

در نمایشگاه "هنر منحط" ۶۵۰ اثر هنری که از ۳۲ موزه ضبط شده بودند، به نمایش گذاشته شدند. در این نمایشگاه آثار هنری "منحط" هم‌تراز با نقاشی‌های ناتوانان ذهنی دانسته شده و همزمان عکس‌هایی از بازدیدکنندگانی به نمایش گذاشته شده بود که با دیدن این آثار حالت انزجار و نفرت به آنها دست داده است. این نمایشگاه در چندین شهر آلمان برپا شد و بیش از دو میلیون نفر از آن بازدید کردند.

آثار هنری ضبط شده در قصر شون‌هاوزن در برلین نگهداری می‌شدند. چهار دلال هنری هیتلر به نام‌های برنارد آ.بومر، کارل بوخهولز، هیلده ‌براند گورلیت و فردیناند مولر وظیفه فروش آثار مصادره‌شده را داشتند. در ماه مارس ۱۹۳۹ مجموعه‌ای شامل پنج هزار اثر هنری که فروش نرفته‌بودند، به اسم "تمرین مهار آتش" توسط آتش‌نشانی برلین سوزانده شدند.

۱۲۵ عدد از این آثار قرار بود در سوییس حراج شوند. یک کمیسیون ویژه قیمت پایه این آثار را برای حراجی تعیین کرده و گالری فیشر در شهر لوتسرن را به عنوان محل برگزاری این حراج برگزید. این حراجی روز ۳۰ ژوئن ۱۹۳۹ برگزار شد و استقبال جهانی خوبی از آن به عمل آمد.

بیش از ۲۱ هزار اثر "هنری منحط" توسط نازی‌ها ضبط شدند. در مورد شمار آثاری که بعدها به نحوی مورد استفاده قرار گرفتند، آمار دقیقی وجود ندارد. بسته به منابع مختلف، گفته می‌شود بین ۶ تا ۱۰ هزار عدد از این آثار به فروش رسیدند. بقیه نیز یا از بین برده یا ناپدید شدند. صدها اثر که گمان می‌رفت از دست رفته‌اند، بعدها در آپارتمان کورنلیوس گورلیت پیدا شدند.

کورنلیوس گورلیت فرزند هیلده‌ براند گورلیت، یکی از دلالان هنری هیتلر بود. هنگامی که هیلده‌براند در سال ۱۹۵۶ درگذشت، برای فرزندش بیش از ۱۲۸۰ اثر هنری نادر به‌جای گذاشت که قرار بود به عنوان پشتوانه‌ی مالی دوران سال‌خوردگی، او را از تامین امرار معاش بی‌نیاز کند. کورنلیوس گورلیت، از هنگام مرگ پدر تا زمان مصادره‌ی این آثار در ۲۸ فوریه‌ی ۲۰۱۲ هرگاه به پول احتیاج داشت، یکی از این تابلوها را می‌فروخت.

کورنلیوس گورلیت در سال ۲۰۱۴ در سن ۸۱ سالگی درگذشت. از زمان کشف این آثار تا کنون دادستانی آلمان در یک پرونده حقوقی بسیار پیچیده مشغول بررسی مالکیت آثاری است که در مجموعه گورلیت کشف شدند.