«هر بلایی بر سر حوزه محیط زیست آمده طی چهار دهه گذشته بوده است. پیش از این مدت، بسیاری از شاخص‌های محیط زیستی کشور مثل آب در جایگاه مناسبی قرار داشت.» این حرف کسی است که از ابتدای ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی تا سال سوم دولت اول محمد خاتمی وزیر کشاورزی بود و اکنون معاون حسن روحانی و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست است.
عیسی کلانتری مهرماه امسال با بیان این سخنان از سیاست‌هایی که ایران را به "ورشکستگی آبی" کشانده به شدت انتقاد کرد و افزود این سیاست‌ها باعث شده "امروز یک تالاب و دریاچه زنده" در کشور وجود نداشته باشد.
بسیاری از کارشناسان معتقدند در کنار طولانی شدن دوره‌های خشکسالی، سدسازی‌های بی‌رویه در جمهوری اسلامی، به خصوص در سه دهه گذشته عامل اصلی خشکی و نابودی بسیاری از دریاچه‌ها و تالاب‌ها است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
حمید چیت‌چیان، وزیر نیروی دولت یازدهم چند ماه پس از آغاز کارش در این سمت گفته بود ظرفیت سدسازی در ایران به حد اشباع رسیده و سیاست‌گذاری در این حوزه باید از احداث تاسیسات جدید به سمت مدیریت مصرف تغییر جهت داده شود.
مسئولان در نقش منتقدان
چیت‌چیان می‌گوید ظرفیت ذخیرگاه سدهای ایران یک و نیم برابر میزان آب‌های جاری است. او شهریور سال ۱۳۹۲ نیز با انتقاد از "سدسازی بی‌رویه در مسیر رودخانه‌های کم‌بازده" اعلام کرد چنین پروژه‌هایی حتا اگر اجرای آن آغاز شده باشد متوقف می‌شود.
وزیر پیشین نیرو در حالی از سیاست‌های گذشته در زمینه سدسازی انتقاد می‌کند که تقریبا در تمام سه دهه‌ی قبل از تصدی این مقام، به عنوان معاون وزیر با این وزارت‌خانه همکاری کرده است.
امروز کسانی از سدسازی غیرضروری و غیرمنطقی انتقاد می‌کنند که خود در تصمیم‌گیری‌های سه دهه گذشته در این حوزه مسئولیت مستقیم داشته‌اند.
بیشتر بخوانید: تخریب ۹۳ هکتار از جنگل‌های شمال ایران برای سدسازی
مطابق فهرستی که در وبسایت شرکت مدیریت منابع آب ایران منتشر شده، در حال حاضر از ۶۴۷ سد کوچک و بزرگ در ایران بهره‌برداری می‌شود و ۶۸۳ سد دیگر در مرحله اجرا یا مطالعه قرار دارند.
تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ کمتر از ۳۰ سد در ایران ساخته شده بود. نگاهی به نقشه سدهای ایران آشکار می‌کند که احداث بسیاری از آنها نمی‌تواند فقط با هدف مهار آب‌های روان و استفاده بهینه از منابع آبی انجام شده باشد.
۲۳ سد در سیستان و بلوچستان
استان سیستان و بلوچستان از مناطق خشک و بیابانی محسوب می‌شود و میزان بارندگی سالانه در بخش‌های مختلف آن بین ۷۰ تا ۱۳۰ میلی‌متر است. در این استان ۲۳ سد در حال بهره‌برداری و ۲۵ سد دیگر در مرحله اجرا و مطالعه قرار دارند. میانگین بارندگی در ایران ۲۵۰ میلی‌متر است.
وزیر پیشین نیرو زمانی دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد را دوره شتاب گرفتن سدسازی در ایران عنوان کرده و گفته بود تنها در سال ۱۳۹۰ عملیات اجرایی احداث ۱۳۰ سد جدید آغاز شده است.
بیشتر بخوانید: سهم سدسازی بی‌رویه در خشکی رودخانه‌ها و تالاب‌ها
این شتاب از پایان جنگ ایران و عراق و دوره ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی آغاز شد. یکی از استانداران سابق که فروردین ۱۳۹۲ با رفسنجانی دیدار کرده، به نقل از او گفته است که پس از جنگ برای استفاده از امکانات مهندسی سپاه پاسداران اجرای برخی پروژه‌های عمرانی به این نهاد واگذار شد، اما "حالا سپاه نبض اقتصاد، و سیاست خارجه و داخله را در دست گرفته و به کمتر از کل کشور راضی نیست".
-
خشکسالی دلیل اصلی مهاجرت ساکنان اطراف دریاچه هامون
بسیاری از ساکنان اطراف دریاچه هامون به دلیل خشکسالی مهاجرت کرده‌اند.
-
خشکسالی دلیل اصلی مهاجرت ساکنان اطراف دریاچه هامون
به گزارش خبرگزاری "مهر" معدود ساکنان باقی‌مانده نیز زندگی خود را در فقر و فاقه می‌گذرانند.
-
خشکسالی دلیل اصلی مهاجرت ساکنان اطراف دریاچه هامون
بنا بر این گزارش هامون روزگاری محل کسب و کار مردمان سیستان بوده که خالا خشک شده است.
-
خشکسالی دلیل اصلی مهاجرت ساکنان اطراف دریاچه هامون
پیش از این خبرگزاری "تسنیم" در گزارشی با اشاره به افزایش مهاجرت از اطراف هامون به دلیل خشکسالی نوشت: «سیل مهاجرت به قدری زیاد شد که حتی تردد کامیون‌های حاوی وسایل اهالی، ممنوع شد و بسیاری از اهالی مجبور شدند اسباب زندگی‌شان را رها و به شهرهای دیگر کوچ کنند».
-
خشکسالی دلیل اصلی مهاجرت ساکنان اطراف دریاچه هامون
به گفته علی ای حال، مشاور معاون اول حسن روحانی در امور آب، کشاورزی و محیط زیست، طی ۲۵ سال آینده برخی شهرهای ایران به دلیل خشکسالی خالی از سکنه خواهند شد.
-
خشکسالی دلیل اصلی مهاجرت ساکنان اطراف دریاچه هامون
خشکسالی روی بافت جمعیت شرق ایران تاثیر گذاشته است.
-
خشکسالی دلیل اصلی مهاجرت ساکنان اطراف دریاچه هامون
آخرین اهالی باقی‌مانده در روستایی در سیستان که هر روز با معضل کم‌آبی روبه‌رو هستند.
-
خشکسالی دلیل اصلی مهاجرت ساکنان اطراف دریاچه هامون
از جمله چالش‌های بزرگی که ایران با آن روبه‌روست، بحران کم‌آبی است.
-
خشکسالی دلیل اصلی مهاجرت ساکنان اطراف دریاچه هامون
خشک‌شدن برخی از دریاچه‌ها در سال‌های اخیر، به خالی شدن ۳۰۰ روستا در حاشیه دریاچه هامون منجر شده است.
"قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا"، بازوی اقتصادی سپاه پاسداران در سال ۱۳۶۸ و به فرمان رهبر جمهوری اسلامی، علی خامنه‌ای تاسیس شد. این قرارگاه با هدف فعالیت در حوزه‌های "آب‌رسانی، صدور نفت و گاز، پروژه‌های سدسازی، انتقال آب و نیرو و راه‌سازی" شکل گرفت و به سرعت به بزرگ‌ترین مجری طرح‌های عمرانی دولت در سه دهه گذشته تبدیل شد.
از آنجا که پروژه‌های سدسازی در سی سال اخیر بدون وقفه ادامه یافته، می‌توان نتیجه گرفت که همه‌ی دولت‌ها و جناح‌های سیاسی حکومت جمهوری اسلامی در این کار سهیم بوده یا دست‌کم توان مخالفت با آن را نداشته‌اند.
سدسازی، صنعت "پول‌ساز"
سدسازی از پروژه‌های کلان اقتصادی به شمار می‌رود که چه در استفاده بهینه از منابع آبی نقش مثبتی ایفا کند و چه در خشکی تلاب‌ها و دریاچه‌ها نقشی مخرب داشته باشد، برای مجریان آن "پول‌ساز" و یک منبع پایدار درآمد است.
درآمدزایی سدسازی خیلی پیش از مرحله اجرا و با طرح‌های مطالعاتی زمین‌شناسی، جانمایی و امثال آن آغاز می‌شود و با فعالیت‌هایی مانند لایروبی، تعمیر، نگهداری و حفاظت همواره ادامه دارد.
در سال ۱۳۹۱ یک شرکت چینی که آماده سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه سد بختیاری در استان لرستان بود، با اعمال نفوذ دولت وقت کنار گذاشته شد و قرارداد ساخت این سد با "ترک تشریفات مناقصه" به قرارگاه خاتم‌الانبیا سپرده شد. چنین اتفاقی در دولت‌های قبلی نیز رخ داده بود.
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
بحران آب
به گفته علی‌رضا دائمی، سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نيرو، "منابع آبی از ۴۰۰ به ۲۰۰ ميليارد مترمكعب رسيده كه تنها ۹۲ ميليارد مترمكعب به جريان سطحی تبدیل شده و ۳۸ ميليارد مترمكعب به سفره‌های زيرزمينی نفوذ می‌کند".
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
خشکسالی
سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نيرو با اشاره به خشک‌سالی‌های چند سال گذشته می‌گوید: «سه چهارم كشور در ناحيه كاملا خشک قرار دارد و بارش‌هایی بين ۵۰ تا ۱۰۰ ميليمتر را تجربه می‌كند كه بخش مهمی از شهرنشينی و معادن در اين مناطق قرار دارند.»
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
ساده‌ترین راه، بهترین راه نیست
در سال‌های گذشته برای مدیریت نیاز روزافزون آب، ساده‌ترین راه یعنی سد سازی را انتخاب کردند. برابر اطلاعات منتشر شده توسط شرکت مدیریت منابع آب ایران (وابسته به وزارت نیرو)، تا کنون در ایران ۵۹۰ سد به بهره‌برداری رسیده، ۱۳۵ سد دیگر در دست ساخت و ۵۴۶ سد نیز در دست مطالعه هستند که در صورت اتمام ساخت تمام سدها، تعداد کل سدهای کشور به یک هزار و ۲۷۱ سد خواهد رسید.
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
نقش رودخانه‌ها در اکوسیستم
رودخانه‌ها نقش بسیار مهمی در اکوسیستم دارند. وقتی بر روی رودی پرآب سدی ساخته می‌شود، حوزه پایین دستی آن سد به طور حتم با مشکل کم آبی روبرو می‌شود و اکوسیستم آن منطقه به مرور زمان تغییر می‌کند. علاوه بر این، یکی از منابع مهم تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی نیز رودخانه‌ها هستند که با بستن سد، جلوی روند تغذیه سفره‌های آبی گرفته می‌شود.
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
تعادل برهم می‌خورد
در سال‌های گذشته افزایش مصرف آب به دلیل رشد چشمگیر شهرها و استفاده زیاد از آب در صنایع و در کشاورزی بوده است. شیوه‌های ناصحیح آبیاری باعث شده که مصارف کشاورزی بخش عمده مصرف آب را در ایران تشکیل دهد. تامین این آب با "جنون سدسازی" بر روی رودخانه‌ها باعث برهم خوردن رابطه متعادل حق آب طبیعت و حق آب انسان شد.
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
حق آب طبیعت
به گفته معاون آب و آبفای وزارت نیرو، در حال حاضر۳۸ ميليارد مترمكعب آب به سفره‌های زيرزمينی نفوذ می‌کند. این میزان آب برای حفظ رطوبت خاک دشت‌های ایران کافی نیست و با ادامه این روند دشت‌های وسیعی بر اثر خشکسالی غیر قابل استفاده خواهند شد.
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
کاهش میزان آب خروجی سدها
میزان حجم آب خروجی از سدهای ایران از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه ۹۱) تاكنون ۱۷ ميليارد و ۴۰۰ ميليون مترمکعب گزارش شده است که در مقایسه با سال آبی گذشته ۱۲ درصد کاهش نشان می‌دهد. طبق آمار رسمی "میزان آب خروجی از سدها در مدت مشابه سال آبی گذشته، ۱۹ ميليارد و ۸۰۰ ميليون مترمکعب بوده است".
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
نبرد بر سر آب
درحالی که آب خروجی از سدها کاهش یافته است، کشاورزان ناچارند با حفر چاه‌های عمیق به صورت مجاز یا غیر مجاز آب مورد نیاز خود را از سفره‌های زیر زمینی تامین کنند. این اقدام در دشت‌های اطراف دریاچه ارومیه روند خشک شدن آن را تسریع کرد. نبرد بر سر آب بین استان‌های اصفهان و یزد شکل دیگری به خود گرفت.
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
حجم دینامیک، حجم استاتیک
حجم ديناميک به آب قابل برداشت و حجم استاتیک به آبی گفته می‌شود که نباید برداشت شود، زیرا برداشت آن فرونشست‌های زمين و فروچاله‌ها را ايجاد می‌كند. با کاهش حجم دینامیک آب، در سال‌های گذشته بر حجم برداشت از آب‌های سفره‌های زیر زمینی افزوده شده و اين اقدام اكنون در جنوب تهران و در استان‌های يزد، كرمان، اصفهان وهمدان باعث نشست زمین شده‌است.
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
نتایج بهره‌برداری از سفره‌های زیرزمینی
خشک شدن چشمه‌ها و قنوات، شور شدن منابع آب زیر زمینی، نشست زمین، خسارت به تاسیسات زیر بنایی، تبدیل زمین‌های کشاورزی به بیابان، خالی شدن مناطق روستایی و مهاجرت کشاورزان به شهرهای بزرگ از پیامدهای پایین آمدن سطح آب‌های زیر زمینی یا تخریب سفره‌های آب زیر زمینی است. اکنون برای نمونه از ۱۳ دشت استان همدان وضعیت دو دشت کبودرآهنگ و خماجین بحرانی اعلام شده و ۱۰ دشت دارای وضع ممنوعیت حفاری هستند.
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
آب برگشتی
به گفته معاونت آب و آبفای وزارت نیرو، ۲۹ میلیارد متر مکعب آب برگشتی وجود دارد که "تلاش شده" در قالب توسعه پایدار استفاده شود. این در حالی است که سیستم شهرسازی ایران به گونه‌ای است که آب مصرفی منازل در سیستم بازیافت فاضلاب یا اگو قرار نمی‌گیرد، بلکه به درون چاه‌ها در منازل مسکونی روانه می‌شود.
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
آبی که به هدر می‌رود
در حالی که به گفته معاونت آب و آبفای وزارت نیرو، "سه چهارم ایران در ناحیه کاملا خشک قرار دارد و بارش‌ها به ۷۵ درصد بارش‌های نرمال کاهش یافته است"، با این حال کوچکترین بارندگی اوضاع شهرهای ایران را آشفته می‌کند. از سوی دیگر نبود زیرساختارها باعث شده آب حاصل از همین بارش نیز به هدر برود.
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
انگار نمی‌دانند
هرچند ۷۵ درصد کل زمین را آب پوشانده است، اما تنها ۳ درصد از کل آب‌های موجود بر روی کره زمین آب شیرین است. هر میزان از آلودگی این آب به معنی تشدید "بحران آب" است.
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
عدم فرهنگ سازی
بحث اسراف در مصرف آب و عدم فرهنگ‌سازی برای شهروندان در مصرف آب زمانی بالا میگیرد که شیرهای آب خشک می‌شوند.
-
جنون سدسازی و تشدید بحران آب در ایران
بهای واقعی آب
طبق آمارهای رسمی،در ایران " ۹۹ درصد به آب شهری و ۸۶ درصد به آب روستايی دسترسی دارند". منابع رسمی قيمت تمام شده آب شرب را هم اكنون (به قيمت سال ۹۰) حدود ۵۹۰ تومان و قيمت تمام شده آب كشاورزی را مترمكعبی۸۰ تومان اعلام کرده‌اند. باید بدانیم که "بهای واقعی" آب بسیار با ارزش‌تر از ارزش هر پولی است.
نویسنده: MA
در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد در مجموع ۶۹ سد افتتاح شد که کار ساخت اغلب آنها در دولت‌های رفسنجانی و محمد خاتمی آغاز شده بود. بحران خشکسالی و کم‌آبی که هر سال تشدید می‌شود حکایت از آن دارد که ساختن بسیاری از سدها بیش از آن که در خدمت مدیریت منابع آبی قرار گیرد، وسیله کسب درآمد برای صدها شرکت وابسته به سپاه و دیگر مراکز قدرت است.
بیشتر بخوانید: آوارگان آب و نزاع‌های آبی، پیامدهای بحران کم‌آبی
ساخت سد در مکان‌های نامناسب و بی‌توجهی به سهم آب دریاچه‌ها و تالاب‌ها وضعیتی است که مسئولان نیز از آن انتقاد می‌کنند، اما گام موثری در تغییر این رویه برداشته نمی‌شود.
کارشناسان وضعیت بحرانی تالاب‌ها و دریاچه‌هایی چون گاوخونی، بختگان، هامون، پریشان و ارومیه را پیامد مستقیم ساخت سد در حوزه آب‌ریز آنها ارزیابی می‌کنند. در حوزه آب‌ریز دریاچه ارومیه ده‌ها سد احداث شده بدون این که در طراحی و اجرای آنها حق‌آبه این دریاچه مد نظر قرار گرفته شده باشد.
سد گتوند، "جنایتی در حق سرزمین ایران"
سد گتوند در سال‌های اخیر به نماد سوءمدیریت و سدسازی‌های بی‌رویه‌ای تبدیل شده که پیامدهای زیست محیطی، اجتماعی و سیاسی زیادی دارد. رئیس کنونی سازمان حفاظت محیط زیست ساخت سد گتوند را "جنایتی در حق سرزمین ایران" خوانده و رئیس سابق این سازمان، معصومه ابتکار سال ۱۳۹۴ از بررسی تخریب آن در کارگروهی به مسئولیت رئیس سازمان برنامه و بودجه خبر داده بود.
پروژه احداث سد گتوند فروردین ۱۳۷۶ به دستور رفسنجانی آغاز شد، در دو دولت خاتمی ادامه یافت و سرانجام احمدی‌نژاد آن را در سال ۱۳۹۰ افتتاح کرد.
بی‌توجهی به ویژگی‌های زیست‌محیطی مکان احداث سد گتوند و نزدیکی مخزن آن با سازندهای نمکی گچساران باعث شوری آب این سد شده است. مطابق گزارش‌ها، انباشت نمک در ذخیره‌گاه سد گتوند شوری آب رود کارون را افزایش داده و خسارت‌های سنگینی به کشاورزان منطقه وارد کرده است.
بیشتر بخوانید: «پنج دولت در فاجعه سد گتوند مسئول هستند»
دولت‌های رفسنجانی، خاتمی و احمدی‌نژاد در احداث و تکمیل سد گتوند مسئولیت مستقیم دارند و دولت حسن روحانی نیز به خاطر انفعال یا ناتوانی در رسیدگی به وضعیت این سد در این "جنایت" سهیم است.
خشکی دریاچه‌ها و تالاب‌ها، به عنوان یکی از پیامدهای سدسازی بی‌رویه، ایران را با خطر مهاجرت‌های گسترده درون کشوری و جنگ و درگیری بر سر آب روبرو کرده است.
سدهای خالی و خطر بروز جنگ آب
اسماعیل نجار، معاون وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران ۱۴ بهمن به خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفت: «هفته گذشته جلسه‌ای با کارشناسان و مسئولان کشور درباره وضعیت کم‌آبی و بالاخص آب شرب در کشور داشتیم. اگر آب شرب نداشته باشیم، مشکلاتی همچون جنگ آب و از این قبیل مسائل پیش خواهد آمد.»
عیسی فرهادی، فرماندار شهرستان تهران در روزهای پایانی دی‌ماه به خبرنگاران گفته بود سدهای بزرگ اطراف پایتخت که منبع اصلی تامین آب آشامیدنی منطقه هستند، تقریبا خالی شده‌اند و در صورت ادامه این وضعیت، بیش از نیمی از جمعیت ۱۷ میلیون نفری استان‌های تهران و کرج تابستان آینده دچار کم‌آبی می‌شوند.
حمیدرضا دهقانی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای فارس نیز ۲۳ دی‌ماه به روزنامه "خبر جنوب" گفت ذخیره‌گاه سدهای بالادست کلان‌شهر شیراز آب چندانی ندارند و افزود: «با این وضع نگرانی شدیدی برای تامین آب شرب مردم شیراز و نقاطی از فارس در تابستان آینده وجود دارد.»
تغییرات اقلیمی، ادامه خشکسالی و کاهش بارندگی در بسیاری از مناطق ایران اوضاع را وخیم‌تر کرده است. به گفته‌ی دهقانی، کاهش بارندگی در استان فارس در ماه‌های گذشته در نیم قرنی که از ثبت داده‌های هواشناسی می‌گذرد، بی‌سابقه بوده است.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
تصویری آشنا در مجلس
مشاجره لفظی نمایندگان خوزستان با عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست ایران. موضوع مشاجره بحران آب و راه‌حل پیشنهادی کلانتری که اعتراض نمایندگان خوزستان را در پی داشته است. تصویری که نه به این جلسه مجلس محدود می‌شود و نه به خوزستان. وضعیت در دیگر استان‌های کشور نیز بهتر نیست. بحران کم‌آبی در یزد و کرمان و به‌ویژه در سیستان و بلوچستان به ابعاد خطرناکی رسیده است.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
سرزمینی که خشک می‌شود!
موضوع بحران آب در ایران در رسانه‌های کشورهای دیگر نیز بازتاب یافته است. عنوان "سرزمینی که خشک می‌شود"، را روزنامه آلمانی‌زبان هندلزبلات برای گزارشی پیرامون بحران کم‌آبی در ایران انتخاب کرده است. هفته‌نامه آلمانی "دی تسایت" در گزارشی در این زمینه، مشکل آب را فاجعه نامیده است.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
استفاده ۱۱۰ درصدی!
بر اساس معیارهای تعریف شده از سوی سازمان ملل، هر کشوری مجاز است ۲۰ درصد از منابع آب‌های تجدیدپذیر خود را در سال استفاده کند. خط قرمز استفاده از آب‌های تجدیدپذیر ۴۰ درصد است. اگر کشوری ۸۰ درصد از منابع آب‌های تجدیدپذیر خود را استفاده کند، درگیر بحران حاد آب است. ایران سالانه ۱۱۰ درصد از آب‌های تجدیدپذیر خود را استفاده می‌کند. سازمان ملل برای این حد از استفاده حتی عنوانی پیش‌بینی نکرده است.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
خشکسالی برنامه‌ریزی شده
استفاده ۱۱۰ درصدی از منابع تجدیدپذیر آب در ایران یعنی انگار مسئولان برای خشکسالی و خشک شدن نهر‌ها، رودها و رودخانه‌ها برنامه‌ریزی کرده باشند. کلانتری، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست به نقل از آمار وزارت نیرو در همین رابطه گفته است که میزان آب تجدیدپذیر کشور ۸۸ میلیارد مترمکعب در سال است و میزان مصرف آن ۹۷ میلیارد متر مکعب.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
سدسازی‌های بدون آینده‌نگری
سدسازی بی‌رویه یکی از دلایل بحرانی شدن پدیده آب در ایران است. بر اساس گزارش "هندلزبلات"، در واپسین سال حکومت محمدرضاشاه، تعداد سدهای کشور ۱۸ عدد بود که در دوره جمهوری اسلامی ایران به ۶۴۷ سد رسیده است. از آن گذشته برنامه‌ای برای ایجاد ۶۸۰ سد دیگر نیز وجود دارد. سدبندی غیرکارشناسانه و گسترده که به منظور تامین آب‌های کشاورزی صورت میگیرد، عملا بحران آب در ایران را تشدید کرده است.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
زدن چاه
بر آبیاری کشاورزی در ایران کنترلی وجود ندارد. کشاورزان برای آبیاری اقدام به حفر چاه می‌کنند. گفته می‌شود که در سطح کشور ۷۸۰ هزار چاه وجود دارد که بنا بر گزارش "هندلزبلات" نیمی از آنها غیرقانونی است. دولت روحانی تلاش کرده میزان بهره‌برداری از چاه‌ها را کنترل کند، اما تا کنون از این تلاش‌ها نتیجه‌ای نگرفته است.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
آبیاری قطره‌ای
یکی از شیوه‌های مدرن آبیاری در کشاورزی، آبیاری قطره‌ای است. به این ترتیب هر گیاهی به شکل هدفمند و حساب شده آبیاری می‌شود. بر اساس گزارشی که در هفته‌نامه "دی‌تسایت" منتشر شده، هزینه آبیاری قطره‌ای برای هر هکتار زمین کشاورزی ۳۰۰۰ یورو است. دولت روحانی وعده داده است که ۸۵ درصد هزینه ایجاد تاسیسات آبیاری قطره‌ای را تامین کند. اما تا کنون گزارشی درباره اجرا کردن این وعده منتشر نشده است.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
فشارهای مالی کشاورزان
امکانات مالی کشاورزان نیز برای سرمایه‌گذاری در سیستم آبیاری بسیار محدود است. از این‌رو، انتظار تامین ۴۵۰ یورو برای هر هکتار زمین از سوی مالکان خرده‌پای زمین، انتظاری واقعی نیست. همین موضوع باعث شده که پروژه تغییر سیستم آبیاری در ایران عملا اجرا نشود. بر اساس گزارش هفته‌نامه آلمانی "دی‌تسایت" تنها ۶ درصد از زمین‌های کشاورزی ایران تحث پوشش این پروژه قرار گرفته‌اند.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
مصرف ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی
بر اساس آمار رسمی منتشر شده، ۹۰ درصد مصرف آب ایران به بخش کشاورزی مربوط می‌شود و ۱۰ درصد مابقی به تامین آب آشامیدنی و مصارف صعنتی اختصاص می‌یابد. گرچه دولت ایران بارها از کشاورزان خواسته است تا به جای کاشت هندوانه، خربزه و سیب به کشت محصولات دیگر و از جمله زعفران و زرشک روی آورند، کشاورزان به تولید سنتی خود ادامه می‌دهند. به‌ویژه آنکه کاشت هر محصولی در هر زمینی ممکن نیست.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
دو برابر شدن جمعیت ایران
جمعیت ایران ظرف چهار دهه گذشته، تقریبا دو برابر شده و از ۳۸ میلیون نفر در سال ۱۳۵۷ به ۸۰ میلیون نفر رسیده است. هفته‌نامه "دی‌تسایت" بحران آب را در ارتباط با دو گرایش ناهمسو توضیح می‌دهد: جمعیت زیاد شده است ولی منابع آب‌های تجدیدپذیر کاهش یافته است.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
اسراف و تبذیر
به‌رغم کمبود جدی آب و خطر بروز خشکسالی در کشور، الگوی مصرف آب به‌ویژه در شهرهای بزرگ کماکان بر اسراف و تبذیر استوار است. بنا بر ارزیابی‌های صورت گرفته از سوی سازمان ملل، میانگین میزان مصرف سرانه آب در ایران دو برابر میانگین جهانی است. هفته‌نامه "دی‌تسایت" علت اسراف در مصرف آب را نازل بودن بهای آن در ایران می‌داند.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
مدیریت بد
بنا بر اعتراف عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست: «ما خودخواه‌ترین نسلی هستیم که در طول هفت هزار سال گذشته در این سرزمین زیسته، چون هر بلایی بر سر حوزه محیط زیست آمده طی چهار دهه گذشته بوده است. پیش از این مدت، بسیاری از شاخص‌های محیط زیستی کشور مثل آب در جایگاه مناسبی قرار داشت.»
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
جنگ آب
"بحران آب" در ایران به تدریج بدل به "جنگ آب" می‌شود.علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس، از بحران آب به عنوان یک مقوله امنیتی یاد می‌کند: «بحران آب عملا وارد مقوله امنیتی شده است و ما ناگزیر شدیم در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی کمیته امنیت آب را تشکیل دهیم.» در بسیاری از نقاط کشور بین ساکنان روستاها بر سر توزیع آب و بهره‌گیری از آن درگیری روی داده است.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
خشکسالی فراگیر
شاهرخ فتاح، رئیس مرکز خشکسالی و مدیریت بحران سازمان هواشناسی می‌گوید که هیچ نقطه‌ای از ایران را نمی‌توان یافت که از گزند خشکسالی در امان باشد. به گفته او، حدود ۹۶ درصد مساحت ایران دچار خشکسالی است «که ۱۱ درصد آن خشکسالی خفیف، ۳۹ درصد خشکسالی متوسط، ۳۳ درصد خشکسالی شدید و ۱۳ درصد خشکسالی بسیار شدید است.»
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
تخلیه روستاها
اهالی بسیاری از روستاهای یزد ناگزیر به ترک خانه و کاشانه خود شده‌اند. پدیده‌ای که تنها به یزد محدود نمی‌شود. یکی از محصولات اصلی صادراتی ایران پسته است. بر اساس گزارشهای رسمی، بسیاری از پسته‌کاران سیرجان نیز کار خود را به علت کمبود آب متوقف کرده‌اند. چالشی بزرگ که گریبانگیر بسیاری از کشاورزان ایران شده است.
-
ایران، سرزمینی که خشک می‌شود
پای سخن یکی از پسته کاران
هفته‌نامه "دی‌تسایت" پای صحبت یکی از پسته کاران نشسته که می‌گوید باید از تولید پسته دست بکشد. از فشار آب چاهی که از آن برای آبیاری استفاده می‌کردند، کاسته شده و از آن گذشته، آب شور شده است. امکان آن را ندارد که برای ۴۰ هکتار زمینش ۱۲۰ هزار یورو در زمینه آبیاری قطره‌ای سرمایه‌گذاری کند. ورشکستگی و رانده شدن به سوی شهرهای بزرگ، سرنوشت او و بسیاری دیگر از زمین‌داران کوچک است.
