"من و ثبت احوال و دختری بی‌نام"
۱۳۸۹ مهر ۲۲, پنجشنبه
بحث بر سر نامگذاری نوزادان ترکمن در ایران یکی از مشکلاتی است که دامنه‌ی آن از رسانه‌های محلی به برخی از روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های در سطح کشور کشیده شده است. اکنون سال‌هاست در صفحات اجتماعی روزنامه‌های چاپ تهران نیز پیرامون این مشکل مطالبی نوشته می‌شود.
برای مثال این موضوع در مقاله‌ای به قلم نویسنده و شاعر فقید ترکمن "نازمحمد پقه" تحت عنوان "من و ثبت احوال و دختری بی‌نام" در نشریه‌ی "زن" چنین انعکاس یافته بود: «دراين گوشه از سرزمين ما، قوم ترکمن هنوز هم برای به دست آوردن حقوق مشروع و قانونی با سازمان ثبت احوال درگير است. چرا که اين سازمان با تدوين کتابچه‌ای از نام‌ها، امکان گسترش فرهنگ نامگذاری بين اين قوم را سلب نموده است».
مشکل نام‌های ترکمنی در ایران
مقاله‌ی نشریه "زن" به سرنوشت یک شهروند اشاره می‌کند که به مدت ۳ سال تلاش کرده بود برای دخترش نامی را انتخاب کند. وی به این نشریه می‌گوید: «الان دخترم سه ساله است ولی هنوز نتوانسته‌ام برای او شناسنامه بگیرم. من می‌خواهم اسم دخترم را "آيسودا" بگذارم، آيسودا يعنی "تصوير ماه در آب". ولی اداره ثبت احوال و رئيس آن را هنوز نتوانسته‌ام متقاعد کنم. تقاضای کتبی دادم، اما تهران نيز با اين اسم موافقت نکرد. اکنون "من و ثبت احوال و اين دختر بی نام!».
نشریه‌ی "زن" در پایان مقاله خود آورده است: «اين مسئله بحث همه‌روزه‌ی قوم ترکمن است با سازمان ثبت احوال و ادارات متبوع آن در منطقه ترکمن نشین.»
"کتابچه‌ی نام ترکمنی ثبت احوال مشکل را حل می‌کند"
اما اکنون مسئولان اداره ثبت احوال قصد دارند کتابچه‌ی نام‌های ترکمنی انتشار دهند. عبدالنور بهلکه‌زاده، کارشناس سابق ثبت احوال گنبدکاووس در گفتگو با دویچه‌وله می‌گوید: «آرزوی دیرینه‌ی قوم ترکمن در حال تحقق پیدا کردن است. در قدم اول بیش از ۳ هزار واژه نام ترکمن از سوی اداره ثبت احوال استان گلستان استخراج شده و در ادامه‌ی آن در چاپ‌های بعدی این کتابچه به تعداد نام‌ها اضافه خواهد شد.»
پیش از این در پاسخ به درخواست ترکمن‌ها مسئولان مجبور بودند بر طبق آئین‌نامه‌های اجرایی سازمان ثبت و احوال کشوراقدام کنند. اما به‌نظر بهلکه‌زاده، انتشار کتابچه نام‌های ترکمنی می‌تواند مشکل نامگذاری ترکمن‌ها را حل کند.
تاسیس "کمیته مشورتی نام‌های ترکمنی"
سیف‌الله ابوترابی مديركل ثبت احوال استان گلستان نیز در گفتگو با ایرنا از تشکیل "کمیته نام و تدوین نام‌های ترکمنی" به منظور تهيه‌ی كتاب نام‌های ترکمنی خبر داد. وی تشکیل این کمیته را "یک کار نو و ابتکاری" دانست.
این مقام استان گلستان به خبرگزاری ایرنا گفت: «در اين مدت ۵ هزار و ششصد نام مصطلح و متعارف تركمنی استخراج شده است. نام‌های "مارال" به معنای "آهو"، "آی گزل" به معنای "دختر زيبا" و "آیلار" به معنای "مانند ماه" در زنان و "تايماز" به معنای "استوار و پابرجا" در بين مردان را از جمله نام‌های متعارف تركمنی عنوان است كه از گذشته تا به حال در نام‌های انتخابی والدين برای فرزندان بوده و هستند.»
«نام ترکمنی بدون دلیل و منطق رد نمی‌شود»
محمود قلیشلی، کارشناس امور سجلی و دبیر "کمیته نام" در ثبت احوال استان گلستان در رابطه با کتابچه‌ی نام‌ها چنین توضیح می‌دهد: «اداره ثبت احوال در مورد نامگذاری دو روش دارد. یکی کتابی هست که کل نام‌های ایرانی در آن آمده و مجاز هست ولی سازمان ثبت احوال کشوربا توجه به فرهنگ مناطق خودش آمده یک کمیته‌ای را انتخاب کرده که نام‌های منطقه‌ای را انتخاب می‌کند. اینها نام‌های مناطق را بررسی می‌کنند. اداره‌ی ثبت احوال با انتخاب نام‌های ترکمنی مخالفتی نمی‌کند.»
دبیر کمیته نام اداره ثبت احوال گلستان همچنین می‌گوید: «علاوه بر آن ما مجموعه‌ی نام‌های ترکمنی را با معنا و مفهومش جمع آوری کردیم و به "شورای عالی نامگذاری" در تهران فرستادیم. این را باید شورا تصویب کند. با مراجعه به این کتابچه تصمیم گرفته می‌شود که اسمی داده شود یا خیر. تا انتشار این کتابچه "کمیته نام" ما فعال هست و به کسی که نام ترکمنی بخواهد بدون دلیل و منطق آن را رد نمی‌کنیم.»
«کتابچه نام‌های ترکمنی ۹۵ درصد مشکلات را حل می‌کند»
این مقام اداره ثبت احوال استان گلستان درباره‌ی معیار انتخاب نام‌های ترکمنی هم چنین توضیح می‌دهد: «ما به روسای اداره‌های ترکمن‌نشین نامه دادیم که هر اسم ترکمنی که هست برای ثبت احوال بفرستند. ما بدنبال این هستیم که تنش‌ها و مشکلات کمتر شود. "کمیته نام" ۹۵ درصد از این مشکل را حل کرده است.»
آقای قلیشلی دررابطه با مشکلات نامگذاری چنین مثال می‌آورد: «مثلا کسی می‌آید نام "بی‌بی آمان" را انتخاب می‌کند. ما می‌گوییم که این بی‌بی کلمه زائدی هست و ترکمنی نیست و شما قاطی اسم نکنید. مثلا "آمان‌نیاز" هست ما این اسم را قبول می‌کنیم. این بچه که فردا بزرگ شود، اولین کاری که می‌کند "بی‌بی" را حذف می‌کند، چون به‌نظر ما "بی‌بی" کلمه‌ی زائدی است. یک سری چنین مشکلاتی داریم ولی مشکل کلی خومان حل شده است. یعنی همه‌اش اسامی ترکمنی اینجا بررسی نمی‌شد و یا ضعیف بررسی می‌شد و متقاضی ناراضی بود ولی الآن مشکلی نداریم. زیرا "کمیته مشورتی نام ترکمنی" راه‌اندازی کردیم و به کمک اساتید ترکمن مشکلات را حل و فصل می‌کنیم.»
معیار انتخاب نام‌ها چگونه بوده است؟
آقای بهلکه‌زاده، کارشناس سابق ثبت احوال گنبد کاووس هم درباره‌ی معیار انتخاب نام‌های ترکمنی به دویچه‌وله توضیح می‌دهد. وی می‌گوید که کارشناسان ثبت احوال وهمکاران ترکمنی که در این رابطه مطالعه داشتند و صاحبنظران محلی که در ادبیات ترکمن و همچنین در معنا، مفهوم، فراوانی و کاربرد این نام‌ها مطالعاتی داشتند، این نام‌ها را انتخاب می‌کنند. وی خاطرنشان می‌کند که نام‌هایی انتخاب می‌شوند که با معیارهای قانونی نظام جمهوری اسلامی همخوانی دارند.
از نظر بهلکه‌زاده، مردم اقدام ثبت احوال استان گلستان را مثبت ارزیابی می‌کنند. قلیشلی کارشناس امور سجلی و دبیر "کمیته‌نام" در ثبت احوال استان گلستان هم این نظررا تائید می‌کند.
وی دراین رابطه می‌گوید: «علاوه بر حل شدن مشکلات عمومی حتی مشکلات اداری هم حل شده است. متقاضی بایستی ده‌ها بار مراجعه می‌کرد و وقت اداری ما را هم می‌گرفت و بالاخره یا قانع می‌شد و یا قانع نمی‌شد، ولی اکنون به کمک "کمیته نام" و "کمیته مشورتی نام ترکمنی" که درست کردیم، مشکلات اداری و قانونی برای متقاضی حل شده است.»
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: داود خدابخش