ممنوعیت ۵ هزار سایت اینترنتی در ترکیه
در سال ۲۰۱۰ براساس آمار سایت "اینترنت ورلد‌ستات" حدود ۴۵ درصد از مردم، یعنی بیش از ۳۵ میلیون شهروند ترک از این کشور ۷۷ میلیونی به اینترنت دسترسی پیدا کردند. ترکیه به عنوان کشوردرحال پیشرفت، روند بسیار شتابان در عرصه‌ی اینترنت دارد.
به گفته چلیک کافا، یکی ازمسئولین بخش ترکی دویچه‌وله، هر ساله ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر بر تعداد کاربران ترک افزوده می‌شود. سرعت متوسط اینترنت در این کشور ۵ مگابایت و در رتبه‌ی ۶۳ دنیا قرار دارد. چلیک کافا می‌افزاید:« ترکیه به لحاظ استفاده از اینرنت، یکی از گران‌ترین کشورهای دنیاست و شاید به همین دلیل در ترکیه بیش از ۲۵ درصد از جوانان بین ۱۳ تا ۱۸ سال از کافی‌نت‌ها استفاده می‌کنند.»
آزادی سایت یوتیوب و ممنوعیت دوباره‌ی آن
سایت یوتیوب از ماه مه سال ۲۰۰۸ در ترکیه به دلیل انتشار فیلم اهانت‌آمیزی درباره آتاتورک، بنیان‌گذارترکیه ممنوع بود. یک روزنامه‌نگارایرانی مقیم استانبول که درباره‌ی رشد اینترنت در ترکیه تحقیق کرده، به دویچه‌وله می‌گوید که کاربران ترک حتی زمانی که یوتیوب در این کشور ممنوع بود نیز با دورزدن فیلترینگ آن را مشاهده می‌کردند.
با گذشت حدود ۳۰ ماه از ممنوعیت یوتیوب در ترکیه، بينالی يلدريم، وزير حمل و نقل تركيه كه مسئول مسائل اينترنتی نيزهست، اعلام كرد که دولت اين كشور با گوگل صاحب يوتیوب در تماس بوده و ديگر دليلی برای ممنوعيت آن وجود ندارد زيرا ويديوهای توهين‌آميز حذف شده‌اند.
اما پس از ۲ روز، دادگاه ترکیه دوباره دستور فیلترینگ مجدد این وبسایت را صادر کرد. پخش یک فیلم اهانت‌آمیزجنجالی و سکسی درباره دنیز بایکال رئیس حزب "جمهوری‌خواه" که یکی از ریشه دارترین احزاب این کشور به حساب می‌آید، به ممنوعیت دوباره یوتیوب انجامید.
پنج هزار سایت ممنوع
پارلمان ترکیه در سال ۲۰۰۷ قانونی را تصویب کرد که به دادگاه‌های این کشور اجازه می‌دهد سایت‌هایی را که مرتکب اعمال مجرمانه از قبیل فحشا و توهین به آتاتورک می‌شوند، ممنوع کنند.
چلیک کافا از بخش ترکی دویچه وله می‌گوید: «ممنوعیت یوتیوب از طرف دادگاه ترکیه بوده نه از سوی دولت این کشور. مقام‌های حزب حاکم "توسعه و عدالت" از جمله عبدالله گل رئیس جمهور ترکیه بارها با ممنوعیت یوتیوب مخالفت کرده‌اند».
مدافعان حقوق بشر نیزعلیه قوانین محدود کننده‌ی اینترنت در ترکیه اعتراض می‌کنند. برپایه گزارش ماه ژوئن سال جاری "سازمان امنیت و همکاری اروپا" هم اکنون ۵ هزار سایت اینترنتی در ترکیه ممنوع هستند. ۵۶ کشور جهان عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا هستند و ترکیه نیز یکی از آن‌ها است.
اعتراض رئیس جمهور به ممنوعیت یوتیوب
روزنامه‌نگار ایرانی مقیم ترکیه به سخنان عبدالله گل، رئیس جمهور ترکیه اشاره می‌کند، که علیه ممنوع شدن یوتیوب ابراز نظرکرده است: «آقای گل درباره‌ی ممنوعیت یوتیوب گفته است، من شرمم می‌آید از این‌که نام ترکیه به عنوان کشور سانسور کننده‌ی اینترنت و ممنوع کننده‌ی یوتیوب برزبان آورده شود.» رئیس جمهور ترکیه همچنین گفته است: «دنیا شفاف شده و ترکیه از پیشرفت تکنولوژی واهمه‌ای ندارد و نباید به عنوان سانسور کننده‌ی اینترنت نامش بر سر زبان‌ها بیاید.»
عبدالله گل ازصفحه‌ی تویتر خود نیز ممنوعیت یوتیوب را محکوم کرده و از سازمان مسئول خواسته است که راه حلی برای آن پیدا کنند.
محبوبیت ترانه‌ی ترکی"فیس‌بوک"
طبق آمار سازمان ارتباطات و مخابرات ترکیه در ۱۸ اوت ۲۰۰۸ تعداد ۸۵۳ سایت فیلتر وممنوع اعلام شده است. اما این تعداد در سال جاری به ۵ هزار رسید. اکثروبسایت‌های فیلترشده و غیرقابل دسترس سایت‌های ناقض کپی‌رایت، فحشا و یا سایت‌های حاوی تصاویر خشونت‌آمیزهستند. در ترکیه سایت‌های مرتبط با گروه‌های کردی مثل "پ ک ک" نیز ممنوع شده‌اند.
روزنامه نگار ایرانی مقیم استانبول در گفت‌وگو با دویچه‌وله خاطرنشان می‌کند که وبلاگ نویسی آنگونه که در میان ایرانی‌ها گسترش پیدا کرده در ترکیه رایج نیست. وی همچنین می‌گوید: «در ترکیه فضای شفاف سیاسی و اعتماد وجود دارد. بنابراین، افراد تمایلی ندارند در محیط مجازی حرف‌هایشان را بزنند و وبلاگ‌ها با نام حقیقی نوشته می‌شوند».
به‌نظر این روزنامه‌نگار، اینترنت بخشی از جامعه ترکیه شده و حتی خواننده‌های ترک هم در ترانه‌هایشان "فیس‌بوک" و "اینترنت" را وصف می‌کنند. او معتقد است با توجه به توسعه اینترنت میان شهروندان، دولت قادر به کنترل آن نخواهد بود.
اینترنت پرسرعت، اما گران
روزنامه‌نگار ایرانی وضعیت اینترنت در ترکیه را با ایران مقایسه می‌کند و می‌گوید: «ما در ایران هنوز نتوانستیم مثل ترکیه زیر ساخت‌هایی برای توسعه اینترنت بوجود آوریم. در ترکیه مردم کارهای امور اداری خود، معاملات و یا واریز پول را از طریق اینترنت انجام می‌دهند. در این کشور چیزی بنام خطوط "دایال آپ اینترنتی" دیگر وجود ندارد، بلکه اینترنت "ای دی اس ال" پر سرعت رایج است.»
وی مثال می‌آورد که برای استفاده از سرعت ۸ مگابایت در ثانیه در ترکیه ماهیانه ۲۰ هزارتومان می‌پردازد. او به این هم اشاره می‌کند، شرکت‌های خصوصی ارائه دهنده‌ی خدمات اینترنتی در ترکیه با ارائه‌ی پیشنهادهای جذاب مشتری جذب می‌کنند. اما در ایران اینترنت در حیطه و انحصار اداره‌ی مخابرات قرار دارد. چلیک کافا از بخش ترکی دویچه‌وله هم می‌گوید که در مقایسه با کشورهای اتحادیه اروپا، هزینه‌ی استفاده از اینترنت در ترکیه هنوز بسیار بالاست.
اینترنت و نفوذ منطقه‌ای ترکیه
ترکیه قصد دارد از طریق سایت‌های اینترنتی تاثیر خود را در منطقه نیز گسترش دهد. سازمان دولتی رادیو و تلویزیون این کشور "تی ار تی" به تازگی فعالیت‌های اینترنتی خود را توسعه داده و به زبان‌های آذری و ترکمنی با حروف فارسی وبسایت راه‌اندازی کرده است.
بنابه گفته‌ی یکی از مسئولین تی ار تی به دویچه وله، ترکیه از این طریق تلاش می‌کند، مستقیما با بخشی از کاربران ایرانی به زبان خود آن‌ها ارتباط برقرارکند.
دراین سایت‌ها درباره‌ی رویدادهای فرهنگی و روابط دو کشور اطلاعاتی منتشرمی‌شود. به‌نظر او با توجه به ارتباط نزدیک جمهوری اسلامی ایران و دولتمردان ترکیه اشکال خاصی در این زمینه دیده نمی‌شود.
روزنامه نگار ایرانی مقیم استانبول و چلیک کافا همکار بخش ترکی دویچه وله هم معتقدند که اینترنت هنوز در ترکیه به اندازه کشورهای پیشرفته توسعه نیافته و دسترسی شهروندان این کشور به اینترنت در این قیاس مطلوب نیست. اما در مقایسه با کشورهای درحال پیشرفت و بویژه کشورهای اسلامی، ترکیه می‌تواند الگوی خوبی باشد.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: جواد طالعی