علی شمخانی، دبیر شورایعالی امنیت ملی ایران اعلام کرده که جمهوری اسلامی تنها یک عراق یکپارچه و فدرال را به رسمیت میشناسد و رفراندوم استقلال اقلیم کردستان را در مسیر منافع اربیل ارزیابی نمیکند.
خبرگزاری ایرنا، یکشنبه ۲۶ شهریور به نقل از شمخانی نوشت: «جمهوری اسلامی ایران به عنوان دوست و همپیمان برادران کرد که همواره و در سختترین شرایط در کنار آنها بوده، برگزاری رفراندوم را تامین کننده منافع اقلیم کردستان ارزیابی نمیکند و با آن مخالف است.»
او عنوان کرده که رفراندوم در اقلیم کردستان به شکلگیری تهدیدات جدید و شکننده منجر میشود و اثراتی ضد امنیتی بر منطقه، عراق و به ویژه اقلیم کردستان خواهد داشت.
پارلمان اقلیم کردستان در جلسه روز ۲۴ شهریور که پس از دو سال تعطیلی تشکیل شد، طرح رفراندوم استقلال را تصویب کرد. این همهپرسی که قرار است ۲۵ سپتامبر (۴ مهر) برگزار شود، از همان ابتدا تنشهای داخلی بین احزاب کرد و بحثهای سیاسی در منطقه را دامن زده است.
بیشتر بخوانید: پارلمان اقلیم کردستان با همهپرسی استقلال موافقت کرد
پارلمان اقلیم ۱۱۱ نماینده دارد. در نشست رایگیری برای برگزاری رفراندوم، ۳۸ نماینده غایب بودند و از ۷۳ نماینده حاضر، ۶۵ نفر به این طرح رای مثبت دادند. دو حزب گوران (جنبش تغییر) و اتحاد اسلامی، از جمله مخالفان داخلی این رفراندوم هستند و نمایندگان آنها در رایگیری حضور نیافتند. این دو حزب پس از احزاب ائتلافی حاکم بر اقلیم، یعنی حزب دمکرات و اتحادیه میهنی، قدرتمندترین احزاب کردستان عراق به شمار میروند.
"رفراندوم اثرات ضد امنیتی دارد"
علی شمخانی با تمجید از "نقش تعیینکننده و موثر" کردها در دولت عراق و ضرورت تداوم بهرهگیری از این ظرفیت در مسیر تقویت ساختارهای امنیتی، اقتصادی و سیاسی در اقلیم کردستان گفته است: «رویکرد مخالف کشورهای همسایه عراق با برگزاری رفراندوم در این اقلیم شرایط پیچیدهای را برای کردستان پس از این همه پرسی ایجاد میکند.»
او تاکید کرده که ایران به طور قطع صرفا دولت واحد، یکپارچه و فدرال عراق را به رسمیت می شناسد: «هرگونه خدشه به اصل راهبری حفظ تمامیت ارضی و وحدت سرزمینی عراق، موجب بازبینی و تغییر جدی در روند همکاری موجود بین ایران و اقلیم کردستان عراق میشود.»
بیشتر بخوانید: همهپرسی استقلال کردستان عراق؛ تنشی جدید یا تحقق یک رؤیا؟
شمخانی میگوید: «در شرایطی که عراق با تلاش و جانفشانی مردم این کشور اعم از عرب، کرد، ترکمن و... به مرحله پایانی پاکسازی خاک خود از لوث وجود تروریستهای تکفیری نزدیک میشود، این اقدامات که وجاهت و اعتبار قانونی نیز ندارند به طور قطع اثرات ضد امنیتی بر منطقه، عراق و به ویژه اقلیم کردستان خواهد داشت.»
رفراندوم استقلال در اقلیم کردستان، با مخالفت دولت مرکزی عراق، آمریکا، آلمان، ترکیه نیز همراه بوده است. وزارت خارجه آمریکا قبلا ابراز نگرانی کرده که برگزاری این همه پرسی "اولویتهای مهمتر" نظیر رویارویی با داعش را تضعیف کند. پس از تصویب طرح همهپرسی در پارلمان اربیل آمریکا بار دیگر خواهان انصراف از چنین اقدامی شد و آن را به ضرر امنیت، ثبات و صلح منطقه و عراق خواند. سازمان ملل نیز طی بیانیهای از مقامات اقلیم خودمختار کردستان خواست به جای همهپرسی، مطالبات خود را طی مذاکره با دولت مرکزی پیگیری کنند.
دولت آلمان هم با رفراندوم استقلال کردستان عراق مخالف است و حفظ تمامیت ارضی عراق برای احیای صلح و آرامش را بسیار مهم میخواند. جانشین سخنگوی دولت آلمان دو روز پیش گفت برگزاری این همهپرسی حاصل مشورت و هماهنگی با دولت مرکزی عراق نبوده و از این رو دولت آلمان با انجام آن موافق نیست.
رهبران اقلیم کردستان سه سال پیش نیز قصد برگزاری چنین رفراندومی را داشتند که پس از مذاکره با دولت مرکزی کنار گذاشته شد.
انگیزه و هدف رهبران اقلیم
ناظم دباغ، نماینده اقلیم کردستان در ایران، قبلا گفته بود که کردها میخواهند با این رفراندوم، دولت بغداد را متوجه خواست دیرین کردهای منطقه سازند. چگونگی تقسیم درآمدهای نفتی اقلیم کردستان و هزینههای پیشمرگههای کرد که نقش مهمی در مبارزه با تروریستهای اسلامگرا در عراق بر عهده دارند از جمله مسائل مورد اختلاف کردها با دولت مرکزی بغداد محسوب میشوند.
بیشتر بخوانید: بارزانی: تلاش برای جلوگیری از همهپرسی به فاجعه میانجامد
رهبر جمهوری اسلامی، در ماه تیر و در دیدار با حیدر عبادی، نخست وزیر عراق گفته بود: «جمهوری اسلامی ایران بهعنوان همسایه، با برخی زمزمهها مبنی بر برگزاری همهپرسی برای جدایی یک بخش از عراق مخالف است و دامنزنندگان به این موضوع را مخالفان استقلال و هویت عراق میداند.»
دولت ترکیه نیز به شدت مخالف همهپرسی استقلال کردستان عراق است و این اقدام را مخل امنیت منطقه میخواند. البته حزب دمکرات کردستان عراق به رهبری بارزانی تاکید میکند که برگزاری رفراندوم به معنای جدایی نیست اما ایران و ترکیه نگرانند که در صورت پیروزی بارزانی در این همهپرسی و حمایت اکثریت مردم کردستان عراق از استقلال، حزب دمکرات کردستان عراق با وجود اطمینان خاطری که داده، قدمهای بعدی را به سوی جدایی بردارد.
تهران و آنکارا بیم دارند که کردهای ترکیه و ایران جایی امن برای تقویت نیروهای خود پیدا کنند و بر شدت و گستره فعالیتهای خود بیفزایند. از این گذشته این نگرانی در کل منطقه نیز وجود دارد که با جدایی کردستان عراق، ترکیب شیعه سنی عراق نیز به هم بریزد و ترکیب جمعیتی عراق به شکلی نامتوازن به سمت شیعیان سنگینی کند. احتمال درگیری میان دولت مرکزی عراق با اقلیم کردستان و همچنین گروههای دیگر کرد عراقی با حزب دمکرات نیز وجود دارد.
رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران بر اساس همین نگرانی، یک ماه قبل به ترکیه و به دیدار اردوغان رفت. سرلشگر باقری در دیدار با مقامات ترکیه نسبت به برگزاری همهپرسی استقلال کردستان عراق هشدار داد و گفت که تهران و آنکارا این رفراندوم را به ضرر امنیت منطقه میدانند.
بیشتر بخوانید: آمریکا خواستار لغو همهپرسی استقلال کردستان عراق شد
دبیر شورایعالی امنیت ملی ایران میگوید، توافقات مرزی این کشور صرفا با محوریت دولت مرکزی عراق پابرجا بوده و جدایی اقلیم کردستان از دولت مرکزی عراق به معنای مسدود شدن تمامی معابر و گذرگاههای مشترک مرزی خواهد بود.
شمخانی تلویحا تهدید کرده که جدایی اقلیم از خاک عراق، به معنای پایان گرفتن همه توافقهای نظامی و امنیتی ایران و با عراق نیز خواهد بود: «پس از آن ایران در چارچوب تامین امنیت مرزهای مشترک در رویکرد خود برای مقابله با حضور و فعالیت ضدانقلاب ایرانی که در مناطقی از کردستان عراق تردد دارند، به صورت جدی تجدید نظر کرده و با شیوههای کاملا متفاوت نسبت به گذشته رفتار خواهد کرد.»
منتقدان سیاستهای تهران میگویند جمهوری اسلامی که سالها در عراق دخالت آشکار سیاسی و نظامی دارد، نباید همه پرسی کردها را "نقض صریح حاکمیت ملی و تمامیت ارضی عراق" بداند.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
نمایی از شهر دوهوک
منطقه خودمختار کردستان عراق حدود ۵/۵ میلیون نفر جمیعت دارد. بیش از یک سوم جمعیت این منطقه زیر ۱۳ سال و حدود ۵ درصد بالای ۶۵ سال سن دارند. حدود ۵۰ درصد جمعیت کردستان عراق در سه شهر اربیل، سلیمانیه و دوهوک زندگی میکنند.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
گسترش شهرها
شهرهای کردستان با سرعت در حال گسترش هستند و ساختمانهای مسکونی و تجاری مثل قارچ رشد میکنند. جمعیت اربیل در ۱۰ سال گذشته از حدود ۶۰۰ هزار نفر به یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر رسیده است. شهر دوهوک هم رشد مشابهی داشته است.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
فضای سبز
از ظاهر شهرهای بزرگ کردستان برمیآید که سرمایهگذاران بیشتر به فکر ایجاد ساختمان هستند تا فضای سبز. تعداد پارکهایی شبیه این پارک باصفا در دوهوک بسیار کم است.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
جلب توریست
برای جلب توریست، هتلهای شیک یکی پس از دیگری بهراه افتادهاند اما حضور تروریستهای «دولت اسلامی» در بخشهایی از کردستان باعث شده که جهانگردان جرات رفتن به این مناطق را نداشته باشند. این در حالی است که در شهرهای بزرگ زندگی به صورت عادی در جریان است و هیچ نشانهای از اسلامگرایان افراطی وجود ندارد. بر اساس آمار رسمی در سال ۲۰۱۲ بیش از دو میلیون توریست به این منطقه سفر کردهاند.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
پست بازرسی
در تمامی شاهراههای کردستان نیروهای دولتی (پیشمرگهها) رفت وآمد خودروها را کنترل میکنند.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
پرچم کردستان
پرچم سه رنگ کردستان در شهر و روستا حضوری دائمی دارد و حتی در ویترین مغازهها هم جا باز کرده است.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
بازار دوهوک
مغازهای در بازار دوهوک. بیشتر کالاهای این بازار قدیمی چینی هستند. تاجران میگویند، از زمانی که گروه تروریستی «دولت اسلامی» موصل را تسخیر کرده و بخشی از راههای ارتباطی، به ویژه به بغداد، را قطع کرده است، وضعیت بازار آشفته شده و برخی تاجران در معرض ورشکستگی قرار گرفتهاند.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
کمک خارجی
بسیاری از کارگاههایی که پیشتر سودآور بودند، بخشی از فعالیت خود را تعطیل کرده اند. در این کارگاه قالیبافی تنها هفت زن کار میکنند. صاحب کارگاه میگوید که سازمان ملل یک سال پیش وعده کمک مالی داده بود، اما تا کنون به وعده خود عمل نکرده است.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
خودروهای ژاپنی و کرهای
وجود بیشمار خودروهای نو و نسبتا گرانقیمت در شهرها و روستاهای منطقه خودمختار کردستان این شبهه را ایجاد میکند که اکثر کردها وضعیت مالی خوبی دارند. بیشتر خودروهای شخصی و تاکسی شهرهای بزرگ کردستان ژاپنی یا کرهای هستند. به ندرت خودروهای اروپایی به چشم میخورد.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
اختلاف طبقاتی
در گوشه و کنار کردستان اختلاف طبقاتی کاملا محسوس است. جلال عادل (عکس) که در حاشیه شهر عمادیه زندگی میکند، حقوق بازنشستگی ناچیزی دارد که فقط برای اجارهخانه و مواد خوراکی اولیه او و همسرش هزینه میشود. جلال مردی شوخطبع است و نام خودروی مدل ۱۹۷۰ خود را «مرسدس خانم» گذاشته است.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
کودکان خیابانی
از جلال عادل تنگدستتر هم وجود دارد:کودکان خیابانی که بیشتر آنها دستمال کاغدی یا آدامس میفروشند.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
کارتن قزوینی
در همه جای کردستان نشانههایی از ایران وجود دارد. عکس: خانهای مسکونی در شهر عمادیه.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
زبان فارسی در کردستان
بسیاری از شهروندان کردستان به زبان فارسی مسلط هستند زیرا در ایران زندگی کردهاند. نفال برواری که یکی از مسئولان روابط بینالملل اداره فرهنگ استان دوهوک است، فارسی را با لهجه تهرانی صحبت میکند. او بیش از نیمی از عمرش را به همراه خانوادهاش در ایران به سر برده است.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
فساد اداری
صالح حمید هم بیش از ۲۵ سال به همراه خانوادهاش در ایران پناهنده بوده است. او که فارغالتحصیل دانشگاه است نتوانسته در رشته خود کار کند و اکنون در شهر دوهوک مغازه سی دی فروشی دارد. صالح حمید هم مانند بسیاری از فارغالتحصیلان دانشگاهی میگوید که برای راه یافتن به ادارههای دولتی یا شرکتهای خصوصی "یا باید لابی داشت یا باج داد". صالح در طول روز در مغازهاش برنامههای تلویزیونی فارسیزبان میبیند.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
افلیتهای مذهبی
در همه جای کردستان کلیساهای قدیمی و مدرن به چشم میخورد. علاوه بر مسیحیان که اکثر آنها آشوری هستند، در منطقه خودمختار شمار قابل توجهی ایزدی، یهودی و یارسان (اهل حق) زندگی میکنند.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
بازمانده حمله هوایی ارتش صدام حسین
ناقوس کلیسایی در نزدیکی شهر احمدیه از بازماندههای یک خمپاره و چرخ ماشین تشکیل شده است.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
مغازههای مشروبفروشی
اکثر مشروبفروشیهای کردستان متعلق به مسیحیان است. این عکس در روز عید پاک گرفته شده، به همین دلیل مغازههای مشروبفروشی تعطیل هستند.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
تحصیل در کردستان
در مدارس به زبان کردی آموزش داده میشود. زبان عربی را دانشآموزان به عنوان زبانی بیگانه میآموزند. دوره ابتدایی که شش سال طول میکشد، اجباری است. دوره دبیرستان هم شش سال است. (عکس: دبیرستانی تخصصی ویژه آموزش صنعت توریسم).
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
آموزش عالی در کردستان
در منطقه خودمختار کردستان عراق ۱۵ دانشگاه و مدرسه عالی دولتی و ۱۳ دانشگاه خصوصی وجود دارد. قدیمیترین آنها دانشگاه سلیمانیه است که در سال ۱۹۶۸ ساخته شده. جدیدترین دانشگاه، «هولر» اربیل است. ٰعکس: دانشکده موسیقی دانشگاه دوهوک.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
کمبود آب
در کردستان عراق مشکلی به نام «آب» هنوز فراگیر نشده، اما کارشناسان میگویند که در سالهای اخیر سطح آبهای زیرزمینی کاهش یافته و احتمال اینکه وضع بهتر شود وجود ندارد. در پنج سال گذشته مساحت زمینهای زراعی افزایش یافته و این خود مشکل آب را حادتر میکند. (عکس: رود دجله).
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
برندهای غربی
به نظر میرسد که «برند»های (مارکهای) معروف بینالمللی هنوز جرات حضور در کردستان عراق را ندارند. شمار برندهایی که در این منطقه نمایندگی دارند انگشتشمار است.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
کمپ پناهجویان دومیز
بیش از یک میلیون پناهجوی سوری و عراقی در کمپهای استان دوهوک زندگی میکنند. تنها در کمپ دومیز در حاشیه شهر دوهوک بیش از ۸۰ هزار نفر ساکن هستند.
-
تلخ و شیرین زندگی در کردستان عراق از نگاه خبرنگار دویچه وله
امید به آینده
پناهجویان با وجود تمامی کمبودها و مشکلاتی که در اردوگاهها دارند، عشق به زندگی و امید به آینده را از دست ندادهاند. عکس بالا یک زوچ پناهنده سوری در کمپ دومیز در حاشیه شهر دوهوک را نشان میدهد. متن و عکس از فرهاد پایار