شوراى امنيت در آستانه موضع مشترك در قبال ايران
۱۳۸۵ فروردین ۹, چهارشنبه
انگلستان و فرانسه با حمايت ايالات متحده آمريكا، پيش‌نويس قطعنامه جديدى را براى موضع‌گيرى در رابطه با پرونده هسته‌اى ايران ارائه كرده‌اند. بر اساس اين خبر، خواستهاى روسيه و چين در اين پيش‌نويس منظور شده است، به اين شكل كه به‌جاى ۱۴ روز ۳۰ روز به ايران مهلت داده شده، تا خواستهاى آژانس بين‌المللى انرژى اتمى را برآورده كرده و تمامى فعاليت‌هاى خود در زمينه غنى‌سازى اورانيوم را چه در سطح صنعتى و چه در سطح تحقيقاتى متوقف كند.
طبق گزارش خبرگزارى فرانس پرس، ۳۰ روز پس از تصويب پيش‌نويس قطعنامه درباره ايران، محمد البرادعى رييس آژانس بين‌المللى انرژى اتمى موظف خواهد بود، «همزمان» هم به شوراى حكام آژانس و هم به شوراى امنيت گزارش دهد كه تهران تا چه حد خواستهاى قطعنامه مزبور را برآورده كرده است. در طرح پيشنهادى آمده است، اگر ايران در مهلت تعيين‌شده همكاری‌هاى لازم را انجام دهد، موضوع مورد مناقشه مى‌تواند به راه حلى ديپلماتيك و نتيجه‌بخش بيانجامد كه تضمين مى‌دهد برنامه هسته‌اى ايران بتواند در خدمت اهداف صلح‌جويانه قرار گيرد. در متن تعديل‌شده جديد سخنى از ايران به عنوان خطرى براى صلح جهانى به ميان نيامده، بلكه تنها به «وظيفه بنيادين» شوراى امنيت «براى حفاظت از صلح و امنيت در سراسر جهان» اشاره شده است.
با وجود اين هنوز روشن نيست كه در نشست فرداى وزيران خارجه پنج عضو دائمى شوراى امنيت به‌اضافه آلمان، شش دولت مزبور دقيقا به چه نتيجه‌اى خواهند رسيد. نظر دكتر داود هرميداس باوند استاد علوم سياسى و كارشناس روابط بين‌الملل: ”در یک مورد اتفاق نظر وجود داشته و آن عبارت از این است که ایران باید کلیه فعالیتهایی را ناظر به غنی‌کردن اورانیوم به حال تعلیق دربیاورد. در رابطه با دونکته اختلاف یکی جنبه‌ی آیین کار داشت و آنکه طرح اروپایی‌ها برای ۱۴ روز، ۲ هفته، بود و چینی‌ها پیشنهاد می‌کردند ۴ تا ۶ هفته. نکته‌ی سومی که روسها برآن تکیه می‌کردند این بود که مسئله باید بازگشت داده بشود در رابطه‌ی با آژانس و ایران، یعنی در این چارچوب مسئله پیگیری بشود. غربی‌ها برآن هستند که این در دستور کار شورای امنیت باشد و اگر به نتیجه‌ای نرسید، آنها بتوانند مسئله را پیگیری کنند. احتمالا اگر توافقی شده در این مورد است که روسها اصرار داشتند. نکته دوم مسئله‌ی رویه کار یا آیین کار است که غربی‌ها ۱۴ روز ، ۲ هفته، و چینی‌ها می‌گفتند ۴ تا ۶ هفته باید ضرب الاجل فرصت داده بشود. در اینمورد احتمال این است که فرضا کنید بیش از ۲ هفته توافق بشود، چون این مسئله‌ی رویه کار است، ماهوى نیست. ولی در مورد نکته سوم، که به نظر من کمی مشکل‌تر است این است که آمریکایی‌ها تاکید دارند که این در دستور کار شورای امنیت باقی بماند، در صورتیکه روسها می‌گویند ضرورتی برای اینکار نیست و مسئله در رابطه با آژانس باید حل وفصل بشود و بازگشت داده بشود به این چارچوب. در اینمورد من نمی‌دانم چه توافقی حاصل شده است، احتمالا آیا روسیه هم پذیرفته که این مسئله کماکان در دستور کار شورای امنیت باقی بماند. این نکته‌ی مهمی‌ست“.
حال كه بحث بر سر رسيدن به موضعى مشترك است، موضع احتمالى روسيه چه خواهد بود؟ دكتر ابراهيم يزدى وزير امور خارجه دولت موقت مهندس مهدى بازرگان نظر خود را در اين خصوص بيان مى‌كند: ”آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها ترجیح می‌دهند که مطلب در سطح شورای امنیت سازمان ملل بماند و ادامه پیدا کند. احتمالا روسها و چینی‌ها هم به این توافق رسیده باشند“.
و آيا در توافق‌نظرى كه از آن سخن مى‌رود، اين روسيه و چين هستند كه مواضع خود را بيشتر به كرسى نشانده‌اند، و يا آمريكا و اروپا دست بالا را دارند؟ دكتر داود هرميداس باوند احتمال مى‌دهد: ”فکر می‌کنم دست بالا را علی‌الاصول اروپایی‌ها داشتند. بنابراین اگر هم توافقی شده باشد، بیشتر نزدیک است به موضع کشورهای اروپایی. چین و روسیه هستند که موضع‌شان را تعدیل کرده‌اند نسبت به اروپا و آمریکا“.
جان بولتون نماينده آمريكا در سازمان ملل متحد گفت: ”ما در رابطه با بخش اعظم اين متن به توافق‌نظر رسيده‌ايم و در تمامى جوانب پيشرفتهايى حاصل شده“. وى ضمن اشاره به اينكه متن پيشنهادى، متنى «بسيار رضايت‌بخش» است افزود، راه زيادى تا توافق‌نظر كامل باقى نمانده است. بولتون گفت: ”ما بسيار انعطاف‌پذير بوده‌ايم“.
در اين ميان، «وانگ گوانگ‌يا» نماينده چين در سازمان ملل اظهار داشت: ”ما به پيشرفتهايى چند دست پيدا كرده‌ايم“. فرستاده روسيه در سازمان ملل آندرى دنيسوف نيز، به‌گونه‌اى محتاطانه، در رابطه با متن پيشنهادى قطعنامه اظهار خوشبينى كرد. با توجه به اينكه مسكو و تهران، بر سر پيشنهاد روسيه مبنى بر غنى‌سازى اورانيوم ايران در خاك آن كشور به توافقى نرسيده‌اند، روسيه تا چه حد ممكن است مواضع خود را در ارتباط با پيش‌نويس قطعنامه عليه ايران، تعديل كرده باشد؟ پاسخ دكتر ابراهيم يزدى: ” دولت روسیه علی‌الاصول مایل نیست که به ایران فشار بیاورند، بلکه بیشتر تمایل داشته است ایران پیشنهاد روسیه را در مورد همکاریهای هسته‌ای بپذیرد، برای اینکه یک برنامه‌ی بسیار سودمندانه‌ای برای روسیه بوده است. اما ظاهرا دولت ایران نتوانست بر سر آن با روسها به توافق برسند، بنابراین می‌رود به سمت و سوی اجماع نظر. البته آمریکایی‌ها و به تبع آن اروپا هم برای اینکه بتوانند برنامه علیه ایران را کارکردی بکنند نیاز دارند که حتما اعضای اصلی از جمله روسیه و چین به آن رای بدهند و به همین دلیل می‌باید متن قطعنامه را جوری بنویسند که نظر آنها را هم، حتی‌الامکان، تامین بکنند“.
ديپلماتها مى‌گويند، هدف اين است كه پيش از آنكه فردا (پنج‌شنبه ۳۰ مارس) پنج عضو دائم شوراى امنيت به‌اضافه آلمان، در برلين با يكديگر ديدار كنند، توافق‌نظرى كامل درباره اقدامات آتى در رابطه با مناقشه اتمى ايران حاصل شود.
جان بولتون نماينده آمريكا در سازمان ملل، اظهار اميدوارى كرد كه اعضاى شوراى امنيت، امروز به توفق‌نظر برسند. وى با اشاره به ديدار فردا پنج‌شنبه‌ى فرانك والتر اشتاين‌ماير وزير خارجه آلمان با وزيران خارجه پنج دولت داراى حق وتو در برلين گفت: ”سپس وزيران خارجه مى‌توانند در برلين، بر اقدامات آتى و گام‌هاى بعدى متمركز شوند“.
گفتنى‌ست كه آمريكا و بسيارى از كشورهاى اروپايى به ايران مظنون هستند كه در جهت ساخت بمب اتمى حركت مى‌كند، امرى كه دولت جمهورى اسلامى آن را بارها رد كرده است.
بهنام باوندپور