محسن مظلوم فارسی‌باف مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز ایران روز شنبه ۱۵ آبان (۶ نوامبر) اعلام کرده است: «همه مطالعات نشان می‌دهد اگر ما قیمت گاز طبیعی را تا ۲.۵ برابر مقدار کنونی افزایش دهیم، حداقل تا ۱۰ درصد صرفه‌جویی در مصرف گاز خواهیم داشت.»
همزمان با این اظهارات، مصطفی رجبی مشهدی مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران و سخنگوی صنعت برق مدعی شده است: «بررسی‌ها نشانگر آن است که اگر مشترکان پرمصرف در پیک تابستان امسال مصرف خود را مدیریت می‌کردند، دچار خاموشی نمی‌شدیم.»
هیچ کدام از مقامات یادشده به جزئیات مطالعات و بررسی‌های ادعایی اشاره‌ای نکرده و هنوز نه وزارت نفت و نه نیرو هیچ گزارش تفصیلی و قانع‌کننده‌ای درباره وضعیت حوزه برق و گاز کشور انتشار نداده‌اند.
بی‌هیچ تردیدی قیمت حامل‌های انرژی در ایران بسیار پایین است و بنابر ارزیابی آژانس بین‌المللی انرژی، ایران در سال گذشته میلادی بیشترین یارانه‌های پنهان انرژی‌های فسیلی را در جهان داشته است.
یارانه پنهان به زبان ساده یعنی اختلاف قیمت محصولات نفتی، گاز و برق مصرفی در ایران و خارج از کشور.
طبق برآورد آژانس بین‌المللی انرژی، ایران پارسال ۱۲.۲ میلیارد دلار یارانه پنهان گاز، ۱۲.۵ میلیارد دلار یارانه پنهان برق و ۵ میلیارد دلار یارانه پنهان محصولات نفتی داشته است؛ یعنی اگر این محصولات را به جای فروش در داخل کشور، به بازارهای خارجی صادر می‌کرد، نزدیک ۳۰ میلیارد دلار درآمد بیشتری کسب می‌کرد. این رقم بنابر روایت آژانس بین‌المللی انرژی و بانک جهانی، معادل ۱۵ درصد تولید ناخالص داخلی ایران بر اساس نرخ آزاد دلار است.
لازم به ذکر است که کل درآمد صادرات نفت، محصولات نفتی و گاز ایران در سال گذشته خورشیدی بنابر آمارهای بانک مرکزی ایران ۲۱ میلیارد دلار بوده است.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
اما نکته اینجاست که اختلاف قیمت حامل‌های انرژی در داخل و خارج ایران حاصل افت شدید قیمت ریال است. شاید یادآوری این نکته چندان ضروری نباشد که ارزش ریال ایران تنها در پنج سال گذشته ۸۷ درصد سقوط داشته است. هر دلار آمریکا در پاییز ۹۷ به ۳۷۰۰ تومان معامله می‌شد و پاییز پارسال به ۳۲ هزار تومان رسید و اکنون بیش از ۲۷ هزار تومان است.
نتیجه منطقی چنین سقوطی ایجاد شکاف بزرگ در اختلاف قیمت حامل‌های انرژی در داخل و خارج از کشور است. اما نکته مهم‌تر اینکه، وضعیت پیش آمده حاصل عملکرد اشتباه و بی‌مسئولیتی نظام بوده، نه مردمی که حتی طبق آمارهای رسمی بیش از نیمی از آنها زیر خط فقر و یک سوم آنها زیر خط فقر مطلق دست و پا می‌زنند و با تورم افسارگسیخته دست به گریبان هستند.
آمارسازی برای توجیه و زمینه‌چینی افزایش قیمت برق و گاز
محسن مظلوم فارسی‌باف چنانکه اشاره شد، بدون ارائه اسناد قانع‌کننده مدعی شده است که افزایش ۲.۵ برابری قیمت گاز، مصرف آن را ۱۰ درصد کاهش خواهد داد.
این اظهارات در حالی است که از زمان طرح هدفمندی یارانه‌ها قیمت گاز چندین بار جهش داشته، اما هرگز مصرف گاز کشور روند نزولی نداشته است.
متوسط رشد سالانه مصرف گاز ایران نیز طی یک دهه گذشته ۵.۲ درصد بوده است و نکته مهم‌تر اینکه بخش خانگی کمترین رشد را در میان دیگر بخش‌ها از لحاظ مصرف گاز طبیعی داشته است.
نکته دیگر اینکه طبق آمارهای رسمی شرکت ملی گاز، بخش "خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده" در سال گذشته خورشیدی ۱۲۲ میلیارد متر مکعب گاز مصرف کرده که معادل ۵۲ درصد از گاز مصرفی کشور است.
مقامات جمهوری اسلامی با استناد به این آمار، بارها اعلام کرده‌اند که بخش خانگی بیش از نیمی از گاز تولیدی کشور را می‌بلعد، اما جزئیات آمارها نشان می‌دهد که سهم واقعی بخش خانگی از مصرف گاز کشور تنها ۲۲ درصد است و ۳۰ درصد بقیه (از ۵۲ درصد) مصرف، مربوط به بخش تجاری و صنایع غیرعمده است.
مدیر پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز ایران در ادامه می‌گوید، اصلاح و بهینه‌سازی موتورخانه‌ها، عایق‌سازی، گریدبندی ساختمان و اقدام‌های از این دست در بخش خانگی می‌تواند صرفه‌جویی ۱۵ درصدی را در پی داشته باشد.
این موضوع درست است، اما نکته اینجاست که نیمی از جمعیت کشور زیر خط فقر بوده و یک سوم جمعیت نیز اجاره‌نشین هستند و اصولا امکان بهینه‌سازی مصرف انرژی در خانه را ندارند.
از طرفی طبق آمارهای رسمی خود وزارت نفت و بانک جهانی، سالانه نزدیک ۱۸ میلیارد متر مکعب گاز تولیدی از میادین نفتی ایران (گاز همراه) به خاطر نبود تجهیزات جمع‌آوری گاز، در مشعل‌ها سوزانده و به هدر داده می‌شود.
این رقم معادل ۳۵ درصد از مصرف خانگی گاز است و ارزش آن در بازارهای منطقه‌ای نیز ۴ میلیارد دلار است. بیژن زنگنه وزیر نفت جمهوری اسلامی در دولت روحانی چند سال پیش اعلام کرده بود که با ۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌توان مشعل‌سوزی گازهای همراه را متوقف کرد.
این تنها تلفات گاز در زمان تولید است، اما تلفات شبکه انتقال و توزیع گاز حتی بیشتر از این میزان است. بر اساس آمارهای شرکت ملی گاز ایران، میزان هدر رفت گاز در شبکه سراسری حدود ۲۳.۶ میلیارد مترمکعب در سال ۹۸ گزارش شده که معادل ۹ درصد مصرف گاز کشور است.
دلایل عمده این حجم از هدررفت گاز شامل فرسودگی شبکه سراسری ایران و خطای بالای دستگاه‌های اندازه‌گیری گزارش شده است.
بدین ترتیب، میزان هدررفت گاز در پروسه تولید و انتقال، تقریبا معادل مصرف خانگی گاز است و برای جبران کسری گاز باید به این مشکلات رسیدگی شود.
در مورد کسری برق نیز وضعیت مشابهی وجود دارد و بر اساس آمارهای مرکز پژوهش‌های مجلس ۱۳ درصد برق تولیدی کشور در پروسه انتقال و توزیع هدر می‌رود؛ چرا که شبکه برق فرسوده و کهنه است. لازم به ذکر است که بخش خانگی کمتر از یک سوم برق کشور را مصرف می‌کند و تنها با بهینه‌سازی شبکه می‌توان جلو خاموشی‌ها را گرفت.
همچنین راندمان نیروگاه‌های برقی حرارتی ایران که تقریبا ۸۵ درصد کل برق کشور را تولید می‌کنند، به‌طور متوسط ۳۷ درصد است. با تبدیل نیروگاه‌های گازی به نوع "چرخه ترکیبی" می‌توان راندمان آنها را حداقل به ۴۵ درصد رساند.
رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق مدعی است که اگر مشترکان پرمصرف در پیک تابستان امسال مصرف خود را مدیریت می‌کردند، دچار خاموشی نمی‌شدیم.
این اظهارات در حالی است که طبق آمارهای رسمی خود وزارت نیرو، ۸۰۰ هزار مشترک پرمصرف خانگی وجود دارد که سالانه بیش از ۱۳ میلیارد کیلووات ساعت برق مصرف می‌کنند. این رقم تنها معادل کمتر از ۵ درصد برق مصرفی کشور است، در حالی که تابستان امسال سه برابر این میزان کسری برق وجود داشت.
مطالب منتشر شده در صفحه "دیدگاه" الزاما بازتاب‌دهنده نظر دویچه‌وله فارسی نیست.