مطبوعات جمهوری آذربایجان گزارش می‌دهند که در ۱۸ ژوئن امسال در درگیری بین نظامیان ارمنستان و آذربایجان در قره‌باغ کوهستانی ۴ سرباز ارمنی کشته و ۴ تن دیگر زخمی شدند. یک سرباز آذربایجانی نیز بنابه نوشته‌ی روزنامه‌های آذربایجان در این حادثه کشته شده است. رسانه‌های دو کشور از "هلاکت نیروهای دشمن" یاد می‌کنند.

درگیری‌های مرزی بین دوکشورهمسایه سبب عکس‌العمل جامعه‌ی جهانی نیز شد. آنژی کاسپشیک، نماینده‌ی ویژه "سازمان امنیت و همکاری در اروپا" که ارمنستان و آذربایجان نیز عضو آن هستند، اظهارداشت، وقوع این حادثه هر دو کشوررا مجبور می‌کند، مناقشه‌ی قره‌باغ هر چه زودتر حل گردد.

وی همچنین تاکید کرد آتش بس موجود را فقط می‌توان با اراده‌ی سیاسی دو کشورحفظ کرد.

مشکل قره‌باغ، یک مشکل منطقه‌ای

کانات صائودابایف، وزیر امور خارجه‌ی قزاقستان که ریاست کنونی سازمان امنیت و همکاری در اروپا را نیز برعهده گرفته اعلام کرد، "عدم حل مناقشه‌ی قره‌باغ مانع توسعه‌ی منطقه شده" است. به نظر او اکنون زمان حل این مناقشه فرار سیده است.

رهبران آمریکا، روسیه و فرانسه نیز پیش از این در نشست گرده ۸ در کانادا، با صدور بیانیه‌ی مشترکی از رهبران آذربایجان و ارمنستان درخواست کردند که مسئله‌ی قره‌باغ را به صورت مسالمت آمیز حل و فصل کنند و برای تهیه‌ی قرارداد صلح، نخست توافق بر سر "اصول" را به به پایان برسانند.

ایران هم یکی از موضوع‌های مهم بود

برخی از کارشناسان معتقدند که در دیدار هیلاری کلینتون با مقام‌های آذربایجان مسئله‌ی ایران نیز یکی از موضوع‌های مهم بوده است. موضوع "واگذاری پایگاه نظامی به آمریکا از سوی آذربایجان" در آستانه‌ی ورود کلینتون به باکو در مطبوعات روسیه و آذربایجان انعکاس وسیعی یافته بود.

به نظر محمد رضا لوائی ، نویسنده و روزنامه نگار مقیم باکو، بهبود مناسبات آمریکا و آذربایجان و مسئله‌ی قره‌باغ مهمترین موضوع گفتگوی کلینتون و مقام‌های آذربایجانی بوده است. اما این روزنامه‌نگار تاکید می‌کند موضوع ایران نیز بین دو کشور مطرح شد. وی دراین رابطه می‌گوید: «بارها آمریکا از آذربایجان خواسته است که در جمهوری آذربایجان یک پایگاه نظامی داشته باشد ولی آذربایجان آن را نپذیرفته است.»

لوائی دلیل مخالفت آذربایجان در واگذاری پایگاه نظامی به آمریکا را چنین توضیح می‌دهد: «آذربایجان در سیاست خارجی خود بسیارمحتاط هست و موضع بی‌طرفی اتخاذ کرده. این کشور با توجه به مثلث روسیه، ایران و ترکیه سیاست خارجی خود را تنظیم می‌کند. سفر خانم کلینتون این هدف را نیز دنبال می‌کند که از تاثیر این مثلث بکاهد.»

پیامدهای دیدار کلینتون برای ایران

به نظر لوائی اگر مناسبات آذربایجان و آمریکا بهتر شود، ایران بیشتراز پیش منزوی‌ و به لحاظ اقتصادی و سیاسی موقعیت ضعیف‌تری پیدا خواهد کرد. به نظر او جمهوری آذربایجان در وضعیت کنونی بدنبال کسب امتیازهایی هست یعنی بدنبال نوعی ضمانت از سوی جمهوری اسلامی ایران است که در امور داخلی این کشور دخالت نکند.

این روزنامه نگار مقیم باکو درباره‌ی تهدیدهای ایران در جمهوری آذربایجان چنین توضیح می‌دهد: «ایران به لحاظ فرهنگی اینجا پایگاه بسیار گسترده‌ای دارد. مردم آذربایجان مسلمان وشیعه هستند. مثلا از سوی یک مرجعی در قم یک حکمی می‌آید و در اینجا یک جارو جنجالی بپا می‌شود. بنابراین در جمهوری آذربایجان بسیار محطاطانه با مسئله‌ی ایران برخورد می‌کنند و بنا به دلایل داخلی، آذربایجان واگذاری پایگاه نظامی به آمریکا را تابحال نپذیرفته است نه به دلایل مسائل خارجی.»

این روزنامه نگار در گفتگو با دویچه وله همچنین اضافه می‌کند: «در داخل آذربایجان طرفداران ایران و پایگاه اقتصادی- فرهنگی ایران گسترده است.»

ارتباط مسئله‌ی قره‌باغ با ایران

رجب صفراف ، رئیس "مرکز مطالعه‌ی ایران معاصر" در روسیه نیز معتقد است که آذربایجان پایگاه نظامی در اختیار آمریکا قرار نخواهد داد. خبرگزاری ریانووستی روسیه از قول صفراف می‌نویسد، مسئله‌ی قره‌باغ به جمهوری آذربایجان اجازه نخواهد داد که پایگاه نظامی در اختیار آمریکا قرار دهد و جمهوری آذربایجان دلیلی برای برانگیختن ایران ندارد.

از سوی دیگر به نظر این کارشناس، باکو به نقش فعال ایران در حل و فصل درگیری آذربایجان و ارمنستان امیدوار است.

ارمنستان و آذربایجان در آستانه‌ی یک جنگ جدیدی قرار گرفته‌اند. کارشناسان محلی تائید می‌کنند، به درازا کشیدن گفتگوهای "گروه مینسک" که برای حل مسئله قره‌باغ کوهستانی تلاش می‌کند ولاینحل ماندن این مناقشه، هردو کشورهمسایه را بسوی یک جنگ جدید سوق می‌دهد.

طاهر شیرمحمدی

تحریریه: رضا نیکجو