دانشجویان، قربانی دعواهای سیاسی ایران و بریتانیا
۱۳۹۰ بهمن ۱۲, چهارشنبه
نیروهای لباس شخصی و افرادی که به عنوان "دانشجویان بسیجی" معرفی شدند، روز سهشنبه ۸ آذرماه به ساختمان سفارت بریتانیا در ایران حمله برده و با پرتاب سنگ و کوکتل مولوتف خرابی‌های بسیاری به‌بار آوردند. حمله‌به سفارت بریتانیا و زیرپاگذاشتن قوانین دیپلماتیک، منجر به تعطیلی سفارت بریتانیا در ایران شد. دولت بریتانیا همچنین مهلتی ۴۸ ساعته را تعیین کرد تا همهی کارکنان سفارت ایران خاک این کشور را ترک کنند.
روز ۲۱ آذرماه نیز قانون کاهش رابطه ایران با بریتانیا در مجلس به‌تصویب رسید و وزرات امور خارجه بر مبنای همین مصوبه، موظف شد تا رابطه با بریتانیا را در سطح کاردار کاهش دهد.
سهشنبه ۱۱ بهمن ۱۳۹۰، حسن غفوری‌فرد رئیس هیات نظارت و ارزیابی شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگویی با «خبرآنلاین» اعلام کرده است که وزرات علوم دیگر مدارک دانشگاهی دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی انگلیس را معتبر نمی‌داند.
غفوری‌فرد که نماینده مجلس شورای اسلامی نیز هست، گفته است که وضعیت موسسه‌هایی که هنوز از داخل ایران اقدام به اعزام دانشجو به دانشگاه‌های انگلیس می‌کنند، در شورای عالی انقلاب فرهنگی به‌زودی دوباره بررسی خواهد شد. وی همچنین تاکید کرده که دیگر ارز دانشجوئی به دانشجویان ایرانی مشغول تحصیل در بریتانیا تعلق نمی‌گیرد.
این تصمیمات در حالی اعلام می شود که پیش از این حسن مسلمی نایینی، (مدیرکل بورس و امور دانشجویان خارج و تحقیقات و فن‌آوری وزارت علوم) در گفت‌وگو با "ایرنا" گفته بود:«باوجود بازگشت رایزن علمی ایران در انگلستان و ایرلند به کشور، هیچ اخلالی در روند تحصیل دانشجویان ایرانی در انگلستان ایجاد نخواهد شد.» او تاکید کرده بود که رابطه علمی با رابطه سیاسی فرق می‌کند.
اقدام تازه‌ی دولت و مجلس، گام دیگری از اقدامات ماه‌های اخیر جمهوری اسلامی ایران در مقابله با دولت بریتانیا و تحریم‌‌های اعمال‌شده از سوی این کشور و دیگر کشورهای غربی است. این تصمیم‌ها اما این‌بار دانشجویان را نشانه رفته است که در معادلات و مجادلات سیاسی بین دو کشور نقش و مسئولیتی ندارند.
سرنوشت نامعلوم صدها دانشجوی ایرانی
«چیزی به فارغ‌التحصیلی من باقی نمانده است. کم کم خودم را برای بازگشت به ایران آماده می‌‌کردم و از همین حالا به دنبال کار در یک موسسه دولتی یا خصوصی معتبر در حوزه‌ی تخصصم بودم. حالا با شنیدن این خبر که وزارت علوم مدارک دانشجویی ما را دیگر معتبر نمی‌داند، بهت‌زده‌ام و انگار همهی زحمت و تلاش و برنامه‌هایم دود شده است.»
این بخشی از اظهارات نادیا، دانشجوی مقطع فوق‌لیسانس یکی از رشته‌های فنی در دانشگاه بیرمنگام انگلستان است. او می‌گوید با این‌که شرکت‌های خصوصی در اکثر موارد به این مصوبه‌های وزارت علوم بی‌اعتنا هستند و مدارک دانشگاهی دانشگاه‌های معتبر خارج از کشور را قبول دارند، بااین‌حال با چنین مصوبه‌ای عملا امکان اشتغال در سازمان‌های و موسسه‌های تحقیقاتی دولتی یا وابسته به دولت از بین می‌رود.
رئیس هیات نظارت و ارزیابی شورای عالی انقلاب فرهنگی در بخشی از صحبت‌های خود گفته است این قانون عطف به ماسبق نمی‌شود و کسانی که پیش از این از دانشگاه‌های انگلستان فارغ‌التحصیل شده‌اند، مشکلی نخواهند داشت.
پارسا که به تازگی یکی از دانشگاه‌های بریتانیا در رشته‌ی رسانه‌های دیجیتال فارغ‌التحصیل شده و حالا در انگلستان زندگی می‌کند، می‌گوید:« با توجه به بحران اقتصادی که هم گریبان بریتانیا را گرفته است و هم ایران و افزایش بی‌رویه‌ی نرخ ارز و دشواری کار پیدا کردن در انگلیس، دانشجویان زیادی بودند که قصد داشتند بعد پایان تحصیل به ایران برگردند یا راهی کشورهای دیگر بشوند. حالا با این قانون وضعیت آینده‌ی شغلی آن‌ها در ایران بسیار مبهم می‌شود.»
به عقیده‌ی پارسا، با توجه به هزینه‌های بالای اجاره‌ی خانه و زندگی در انگلستان و به‌ویژه شهر لندن و رشد روزافزون نرخ پوند، عملا به زودی امکان ادامه تحصیل برای بسیاری از دانشجویان ایرانی از بین خواهد رفت و اعلام این خبر که مدارک تحصیلی آن‌ها معتبر تلقی نخواهد شد، انگیزه‌ی آن‌ها را برای به پایان رساندن تحصیلات خود کم‌تر نیز خواهد کرد.
قطع بورس و ارز دانشجویی
غفوری‌فرد تاکید کرده است که مجلس شورای اسلامی با وزرات علوم تحقیقات و فن‌آوری به توافق رسیده است که بورس دانشجویان ایرانی در انگلستان قطع شود و هیچ بورس دولتی و ارز به نرخ دانشجویی در اختیار دانشجویان ایرانی در انگلستان قرار نگیرد.
پیشتر حسن مسلمی گفته بود که تعداد دانشجویان ایرانی که با بورس دولتی در انگلستان تحصیل می‌کنند، ۱۰۰ نفر است. بنا به گفته‌ی مدیرکل بورس و امور دانشجویان خارج از کشور وزارت علوم، بیش از ۴ هزار دانشجوی ایرانی با هزینه‌ی شخصی یا بورسیه‌های دانشگاه‌ها یا موسسه‌های انگلیسی مشغول به تحصیل هستند.
نادیا، دانشجوی ایرانی در دانشگاه بیرمنگام انگلستان می‌گوید:« شاید بیشتر از هر کس دیگری دانشجویان بورسیه دولتی از این قانون عجیب متضرر شوند. با چنین اقدامی آن‌ها نه توان پرداخت شهریه‌ی دانشگاه و نه تامین هزینه‌های روزمره‌ی خود را خواهند داشت و قربانی دعواهای سیاسی ایران و بریتانیا می‌شوند.»
دانشجویانی که با بورس دولتی به تحصیل مشغول هستند، تعهد خدمت به سازمان‌های دولتی جمهوری اسلامی ایران دارند و اعطای بورس از سوی دولت، بخشی از سرمایه‌گذاری علمی وزارت علوم و تحقیقات و فن‌آوری محسوب می‌شود.
پارسا می‌گوید: « شرایط آن دانشجوی دکترا را تصور کنید که شش ماه به فارغ‌التحصیلی اش باقی مانده است و سال‌های طولانی درس خوانده و در یک قدمی فارغ‌التحصیلی و استفاده از نتیجه‌ی سال‌ها تلاش خود است. این قانون برای دانشجویانی که در مقطع لیسانس یا دکترا سال‌ها درس خوانده‌اند، بسیار آسیب رسان است.»
با اتخاذ چنین تصمیمی، مجلس شورای اسلامی و وزارت علوم، عملا بازدهی سرمایه‌گذاری علمی فرستادن دانشجو در مقطع تحصیلی دکترا به دانشگاه‌های انگلستان را فراموش کرده‌اند و بودجه‌ای که برای تحصیل و تربیت این دانشجویان تخصیص داده شده است، عملا هدر رفته تلقی می‌شود.
حسن غفوری‌فرد می‌گوید:« ما عملا دیگر مراوده‌ای با انگلستان نداریم و وقتی مراوده‌ای نداریم، افرادی که برای ادامه تحصیل به این کشور می‌روند نیز دانشجو محسوب نمی‌شوند.»
جمهوری اسلامی ایران با کشوری مثل آمریکا نیز مراوده‌ی سیاسی ندارد، بااین‌حال در همهی سه دهه‌ی گذشته دانشجویان بسیاری برای ادامه تحصیل راهی دانشگاه‌های آمریکا شده و مدارک آن‌ها همه در ارزشیابی وزرات علوم معتبر شناخته می‌شود.
وقتی تصاویر حمله‌ی نیروهای لباس شخصی و دانشجویان بسیجی به سفارت انگلیس در ایران منتشر شد، میان اسنادی که زیر دست‌وپای مهاجمان لگدمال یا پاره می‌شد تصاویر کپی شناسنامه‌های داوطلبان ویزای انگلیس، مدارک پزشکی یا مدارک تحصیلی لیسانس متقاضیان ویزای دانشجویی به چشم می‌خورد. شهروندان عادی که به دلایل پزشکی، کاری، خانوادگی و تحصیلی خواهان سفر به انگلیس بودند و بعد از هجوم به سفارت، روند اخذ ویزای آن‌ها برای مدتی نامعلوم متوقف شده و مدارکشان پاره و زیر دست و پا له شد.
یک‌بار دیگر شهروندان عادی و این‌بار دانشجویانی که بعد از سختی‌ها و طی روندی طولانی موفق به اخذ پذیرش و تحصیل در دانشگاهی در بریتانیا شده‌اند، باید تاوان دعوای سیاسی دو کشور را بپردازند.
فرناز سیفی
تحریریه: جواد طالعی