خطرات فنآوری نانو در فراورده‌های غذايی
۱۳۸۶ اسفند ۲۸, سه‌شنبه
مشكل كنترل ذرات نانويی
مواد و ذراتی كه در فنآوری نانو (به معنای كنترل ماده در ابعاد مولكولی) بكار گرفته می‌شود، از آنجاييكه بسيار كوچك‌اند به سختی نيز قابل رويت‌اند و به كارگيری و كنترل آنان نيز با موانع زيادی همراه است. يك نانو يك میلیونم ميلی متر است. ذرات نانويی حتا كوچكتر از باكتری‌ها می‌باشند. ميكروسكوپ‌های نوری متداول قادر به رويت اين ذرات نيستند و تنها به كمك ميكروسكوپ‌های الكترونيكی و آنهم با مهارت زياد می‌توان اين ذرات را ديد.
رولف هرتل از انستيتوی آلمانی پژوهش پيرامون خطرات ( BfR ) اعتراف می‌كند كه "مشاهده ذرات نانويی به كمك ميكروسكوپ امری تصادفی است و پژوهشگر در اين مورد نيازمند بخت واقبال فراوان است."
اما تشخيص ذرات نانويی، حداقل در صنايع غذايی، به دليل ديگری نيز مشكل و پيچيده است. هيچكس به درستی نمی‌داند كه ذرات نانويی در چه مواردی و يا در چه محصولاتی تاكنون به كار گرفته شده‌اند. بنا به برخی گمانه زنی‌ها تاكنون به طور تقريبی ۶۰۰ فراورده غذايی در سراسر جهان همراه با ذرات نانويی به بازار عرضه شده است. يكی از سازمان‌های محيط زيست در آلمان (BUND ) دليل اين گمانه زنی‌ها را ناشی از آن می‌داند كه شركت‌های مواد غذايی از مشخص كردن محصولاتی كه با فناوری نانو تهيه شده اند، سرباز می‌زنند.
واكنش منفی نسبت فنآوری نانو در صنايع غذايی
"ويلفريد كولينگ" رئيس سازمان محيط زيست "بوند" در گزارشی تخصصی در برلين به برخی از خطرات موجود در اين زمينه اشاره كرد. اين گزارش بر اساس و با بررسی مقالات و نوشته‌ها علمی تهيه شده و نتايج آزمايشگاهی را در بر نمی‌گيرد. كار علمی در اينباره به خاطر امتناع صنايع غذايی از دادن اطلاعات مشخص، بسيار مشكل می‌باشد. صاحبان صنايع غذايی بيم از اين دارند كه موج نارضايتی ميان مصرف كنندگان سبب خودداری آنان از خريد محصولات شود. اين اعتراضات در مورد بكارگيری علم ژنتيك در تهيه محصولات غذايی پيش از اين نيز ديده شده بود. بنا به آمار موجود (از سوی انستيتوی علمی BfR ) ۸۴ درصد از مصرف كنندگان استفاده از ذرات نانويی در محصولات غذايی را رد می‌كنند. يكی از كاربردهای ذرات نانويی تازه نگاه داشتن فراورده‌های غذايی است.
خطرات احتمالی
خصوصيات استثنايی و ويژه ذرات نانويی سبب كاربرد گسترده آنان در اين زمينه می‌باشد. مواد موثر، نظير هورمون‌ها، ويتامين‌ها و آنزيم‌ها، در ابعاد نانويی بسيار سريع تر و آسان تر در واكنش‌های شيميايی و بيولوژيك شركت می‌جويند. دليل اين امر سطح خارجی گسترده اين ذرات نسبت به حجم كوچك آنان می‌باشد. به نظر كارشناسان، به خاطر همين شركت گسترده در فعل و انفعلات، ذرات نانويی به راحتی جذب بدن شده و انباشته می‌شوند. يكی از خطرات ذرات نانويی توليد عفونت و آسيب رسانی به سلول‌ها در بدن می‌باشد. به علت محدوديت اطلاعات، بررسی خطرات احتمالی ديگر تاكنون با مشكلات فراوانی مواجهه بوده است.
به نظر "رولف هرتل" كارشنان مواد سمی و مضر (از انستيتوی BfR ) ابعاد اينگونه خطرات بدرستی روشن نيست وبرغم مشاهده برخی از اين موارد ناخوشايند در شرايط آزمايشگاهی هنوز نمی‌توان با قطعيت امكان ورود اين ذرات را به سلول‌های بدن اثبات كرد.
صنايع غذايی نيز به نوبه خود وجود خطرات جدی را منتفی دانسته و استفاده از ذرات نانويی در فراورده‌های غذايی را بسيار اندك ذكر می‌كنند.
موارد مصرف ذرات نانويی
به لحاظ نظری فنآوری نانو امكانات وسيع و چشمگيری را در زمينه توليد، نگهداری و مصرف مواد غذايی عرضه می‌كند. بطور مثال نانو كپسول‌ها در حفظ طعم، رنگ و تازگی مواد غذايی بسيار كارآ هستند. از گنديدگی و فساد مواد گوشتی و ديگر مواد غذايی به كمك فناوری نانو می‌توان جلوگيری كرد. تهيه نوشابه‌های ورزشی با انواع مختلف ويتامين‌ها و مواد معدنی يكی ديگر از موارد استفاده از اين فناوری است. با استفاده از ذرات نانو می‌توان تمام مواد غذايی را ، كه در شكل پودر عرضه می‌شوند، آسانتر نگهداری و مصرف كرد. حتا برای خروج راحتر كچاپ (و ديگر انواع سس‌ها) فنآوری نانو به كار گرفته می‌شود.
گرچه در اين زمينه هنوز داده و اطلاعات اندك است، اما بسياری از كارشناسان معتقدند كه ذرات مصنوعی نانو در تغذيه روزانه راه يافته است. و بدين خاطر برای مصرف كنندگان نيز آگاهی از بكارگيری فنآوری نانو در فراورده‌های غذايی بايد بطور قانونی فراهم شود. در حاليكه بسياری از سازمان‌های محيط زيست خواستار برچسب "مواد غذايی نانو" بر محصولاتی هستند، كه با اين روش توليد شده اند، صنايع غذايی اين كار غير ضروری و بی نيتجه می‌دانند.
منبع: اشپیگل آن‌لاین / شهرام اسلامی