خرس افتخاری برلیناله؛ ستایشی از چندین دهه فعالیت مارتین اسکورسیزی

خرس افتخاری این دوره از جشنواره فیلم برلین به پاس یک عمر فعالیت هنری به مارتین اسکورسیزی اهدا شد؛ سینماگری که تا کنون آثار موفق زیادی از خود به جای گذاشته و در طی چندین دهه فعالیت سینمایی افتخارات زیادی در کارنامه خود به ثبت رسانده است.

اسکورسیزی ۱۷ نوامبر سال ۱۹۴۲ در خانواده‌ای ایتالیایی‌تبار در محله ایتالیایی‌های نیویورک به دنیا آمد که به "ایتالیای کوچک" شهرت دارد. او در کودکی از بیماری آسم رنج می‌برد. اسکورسیزی از همان نوجوانی عشق به سینما را در خود کشف کرد. تصویر: اسکورسیزی در سال ۱۹۷۷ میلادی.

اسکورسیزی در آغاز فعالیتش در عرصه سینما به عنوان دستیار کار می‌کرد و کار برش فیلم‌ را انجام می‌داد. در دهه‌ هفتاد میلادی بود که او به همراه استیون اسپیلبرگ، فرانسیس فورد کاپولا و جرج لوکاس "هالیوود جدید" را بنیان گذاشت. "خیابان پایین شهر" (محصول ۱۹۷۳) که نخستین فیلم سینمایی اوست، با استقبال درخور توجه منتقدان روبرو شد و از همان زمان بود که دوره‌ همکاری مشترک اسکورسیزی با رابرت دنیرو آغازشد.

"راننده تاکسی" که در سال ۱۹۷۶ به سینما‌ها راه یافت، نه تنها جایزه نخل طلایی جشنواره کن را از آن خود کرد، بلکه نامزد دریافت چهار جایزه اسکار شد، از جمله بهترین فیلم. در نهایت اما آکادمی اسکار آن سال فیلم "راکی" با بازیگری سیلوستر استالونه را به عنوان بهترین فیلم سال برگزید؛ تصمیمی‌ که از دید طرفداران اسکورسیزی نابخشودنی بود. رابرت دنیرو در نمایی از فیلم "راننده تاکسی".

دنیرو در "راننده تاکسی" نقش سربازی را ایفا می‌کند که خسته از جنگ ویتنام برگشته و به دلیل اضطراب درونی، خواب و آرامش را از دست داده است. او برای گذران زندگی در یک بنگاه تاکسیرانی کار می‌گیرد. مسافرکشی شبانه در محله‌های پست و ناامن نیویورک او را با صحنه‌های فجیعی از نابسامانی‌های زندگی مدرن روبرو می‌کند؛ مشاهداتی که او را به سوی خشونتی کور سوق می‌دهد. تصویری از اسکورسیزی و دنیرو در هنگام فیلمبرداری.

مارتین اسکورسیزی در سال ۱۹۷۷ سراغ ژانر دیگری رفت و فیلم "نیویورک، نیویورک" را ساخت؛ اثری در ژانر درام موزیکال که ستایشی موسیقایی است از زادگاهش؛ شهر نیویورک. لایزا مینلی (راست در تصویر) از نقش‌آفرینان اصلی در این فیلم بود. "نیویورک، نیویورک" اگر چه نامزد دریافت چهار جایزه گلدن گلوب شد و مورد ستایش منتقدان قرار گرفت، اما در گیشه ناموفق بود.

فیلم "گاو خشمگین" محصول سال ۱۹۸۰ و با بازیگری رابرت دنیرو، نخستین فیلمی بود که نامزدی اسکار در شاخه بهترین کارگردانی را برای اسکورسیزی به ارمغان آورد. این فیلم به نظر بسیاری از صاحبنظران بهترین فیلم اسکورسیزی و یکی از بهترین فیلم‌های تاریخ سینما محسوب می‌شود. هر چند اسکورسیزی آن سال به عنوان بهترین کارگردان برگزیده نشد، اما رابرت دنیرو جایزه اسکار بهترین بازیگر نقش اول مرد را دریافت کرد.

اسکورسیزی در سال ۱۹۸۲ گوشه‌ای دیگر از توانایی‌های خود را به نمایش گذاشت و سراغ ژانر کمدی و طنز رفت. "سلطان کمدی"، اثری در ژانر کمدی‌ جنایی که رابرت دنیرو (راست) و جری لوئیس (چپ) در آن نقش‌آفرینی کرده‌اند، نامزد نخل طلایی جشنواره فیلم کن شد. این فیلم در گیشه بسیار ناموفق بود و فروش چندانی نداشت.

"رنگ پول" (محصول ۱۹۸۶) با بازیگری پل نیومن (چپ) و تام کروز (راست) از فیلم‌های موفق اسکورسیزی محسوب می‌شود. این فیلم که در ژانر درام ساخته شده است، دنباله فیلم "بیلیاردباز" (محصول ۱۹۶۱) است که در آن نیز پل نیومن نقش اول را بر عهده داشت. "رنگ پول" نه تنها فروش درخور توجهی داشت، بلکه جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای نیومن به ارمغان آورد.

اسکورسیزی در دوران جوانی تمایل داشت که کشیش شود، اما در نهایت راه فیلم و سینما را در پیش گرفت. البته موضوع دین و مذهب همواره ذهن او را به خود مشغول داشته است. اسکورسیزی در حاشیه بسیاری از فیلم‌های گانگستری خود به این موضوع پرداخته، اما دین موضوع محوری فیلم "اخرین وسوسه مسیح" (محصول ۱۹۸۸) با بازیگری ویلم دفو (تصویر) است که بحث‌های فراوانی به دنبال داشت.

اسکورسیزی در سال ۱۹۹۰ فیلم موفق و به یادماندنی "رفقای خوب" را ساخت. در این فیلم مافیایی نیز رابرت دنیرو نقش‌آفرینی کرده است. شماری از منتقدان این فیلم را یکی از بهترین آثار اسکورسیزی می‌دانند.

اسکورسیزی در سال ۱۹۹۳ درام عاشقانه "عصر معصومیت" را روی پرده سینما آورد. این فیلم بر اساس رمانی به همین نام نوشته ادیت وارتون ساخته شده و در آن ستارگانی چون دانیل دی-لوئیس (راست در تصویر)، میشل فایفر (چپ) و وینونا رایدر نقش‌آفرینی کرده‌اند.

اسکورسیزی در سال ۲۰۰۲ لئوناردو دی‌کاپریو (راست) را برای بازی در فیلم "دار و دسته‌های نیویورکی" به خدمت گرفت. این فیلم سرآغازی بر همکاری درازمدت این دو با یکدیگر شد. این فیلم که با بودجه‌ای ۱۰۰ میلیون دلاری ساخته شد، نزدیک به دو برابر هزینه تولید، فروش داشت. "دار و دسته‌های نیویورکی" در ده رشته از جمله بهترین کارگردانی نامزد اسکار شد، اما هیچ جایزه‌ای دریافت نکرد.

در سال ۲۰۰۴ لئوناردو دی‌کاپریو بار دیگر مقابل دوربین مارتین اسکورسیزی قرار گرفت. "هوانورد" دومین نامزدی اسکار برای دی‌کاپریو را به همراه داشت؛ این بار در شاخه بهترین هنرپیشه نقش اول مرد. این فیلم اسکورسیزی نیز با فروشی بالغ بر ۲۱۳ میلیون دلار از لحاظ گیشه بسیار موفق بود. دی‌کاپریو و کیت بلانشت در نمایی از فیلم "هوانورد".

در سال ۲۰۰۷ بود که طلسم شکسته شد و اسکورسیزی برای نخستین بار طعم اسکار را چشید. فیلم "رفتگان" که در آن ستارگان بزرگی چون جک نیکلسون و لئوناردو دی‌کاپریو نقش‌آفرینی کرده‌اند، از جمله جایزه اسکار بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را به دست آورد.

"رفتگان" افزون بر افتخارات هنری و جوایزی که برای مارتین اسکورسیزی به همراه داشت، با فروش درخور توجهی روبرو شد. این فیلم با بودجه‌ای ۹۰ میلیون دلاری ساخته شد، اما در نهایت ۲۹۰ میلیون دلار فروش داشت. اسکورسیزی و دی‌کاپریو به هنگام فیلمبرداری "رفتگان".

زمانی که "گرگ وال استریت" به کارگردانی مارتین اسکورسیزی و بازی لئوناردو دی‌کاپریو به روی پرده سینماها آمد، همه بر این باور بودند که اسکار بهترین هنرپیشه نقش اول مرد این بار از آن دی‌کاپریوست. اما نه او و نه اسکورسیزی که نامزد اسکار بهترین کارگردانی شده بود، موفق به کسب این جایزه شدند. این فیلم ۱۰۰ میلیون دلاری اما بیش از ۴۰۰ میلیون دلار فروش داشت و از لحاظ تجاری بسیار موفق بود.

مارتین اسکورسیزی (وسط) در سال ۲۰۱۹ فیلم "مرد ایرلندی" را به روی پرده آورد؛ فیلمی ۲۰۹ دقیقه‌ای که در آن ال پاچینو (چپ) و رابرت دنیرو (راست) در کنار هم جلوی دوربین قرار گرفتند. این فیلم در ژانر حماسی جنایی ساخته شده و تولیدکننده آن شرکت نت‌فلیکس بوده است.

"مرد ایرلندی" که در ژانر حماسی‌جنایی ساخته شده با تحسین جهانی منتقدان همراه بود و برخی صاحب‌نظران حتی آن را بهترین فیلم در کارنامه اسکورسیزی دانستند. این فیلم در نود و دومین دوره جوایز اسکار در ۱۰ رشته از جمله بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد نامزد دریافت جایزه اسکار بود اما باز هم در کسب جایزه ناکام ماند. صحنه‌ای از فیلم "مرد ایرلندی"

لئوناردو دی‌‌ کاپریو (راست) و رابرت دنیرو بدون شک از بازیگران محبوب اسکورسیزی هستند. این دو در فیلم "قاتلان ماه گل" که در سال ۲۰۲۳ ساخته شد، بار دیگر جلوی دوربین این کارگردان کارکشته قرار گرفتند. "قاتلان ماه گل" که یک درام جنایی وسترن است، برای نخستین بار در جشنواره کن ۲۰۲۳ به نمایش درآمد.

اسکورسیزی که مرز هشتاد سالگی را پشت سر گذاشته، هنوز هم از فیلمسازی خسته نشده و پروژه‌هایی را در دست دارد. یکی از آنها فیلمی است به نام "زندگی مسیح" که با تکیه بر کتابی به همین نام نوشته شوساکو اندو ساخته خواهد شد. فیلمبرداری این اثر قرار است در سال جاری میلادی (۲۰۲۴) آغاز شود.