حمید دباشی: بیانیه غزه حقوق بشری بود، نه سیاسی
امضاکنندگان این بیانیه اعتراضی، ۷۵ نفر از فعالان مدنی، فرهنگی و سیاسی هستند. آنان در اعلام همبستگی با مردم فلسطین، از سرشت ستیزه‌گر اسراییل و تشابه خشونت‌ورزی آن با سرکوب‌گری رژیم حاکم بر ایران یاد کرده‌اند. در این بیانیه بر همراهی جنبش سبز با نهضت‌های رهاییبخش جهان و همدلی با مردم فلسطین تاکید شده است.
پاره‌ای فعالان سیاسی، این بیانیه را عصبی، بنیادگرایانه و شتاب‌آلود توصیف کرده‌اند. از جمله نکات مورد انتقاد آنان، غفلت امضاکنندگان از مانورهای دولت اردوغان برای تحکیم قدرت اسلامیست‌ها در ترکیه و رواج شهید پروری در میان اسلام‌گرایان است. به رسمیت نشناختن حق موجودیت اسراییل، سخن گفتن از سرشت ستیزه‌گر این کشور و ستم پیشه نامیدن نظام آن در بیانیه، محورهای دیگر این نقدها هستند.
یکی از امضاکنندگان این بیانیه، دکتر حمید دباشی، استاد کرسی ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا است. وی در گفتگو با دویچه‌وله از هدف و پیام تدوین، امضا و انتشار این بیانیه می‌گوید.
دویچه‌وله: از امضا کنندگان بیانیه محکومیت حمله اسراییل به کشتی امدادی، انتقاد شده که پیش از کسب اطلاعات کامل در باره حادثه مدیترانه، مسئولیت را عصبی و یکجانبه متوجه اسراییل کرده‌اند. آیا قصد شما از نوشتن و امضای این متن، دفاع از حقوق انسانی و حقوق بشر بود یا شکافتن یک موضوع سیاسی؟
حمید دباشی:
بیانیه به‌طور قطع از موضع دفاع از حقوق بدیهی بشر نوشته و امضا شده است. یک میلیون و پانصد هزار نفر در غزه در محاصره دولت و ارتش اسراییل هستند. سازمان عفو بین‌الملل، دولت‌های دیگر دنیا و هزاران هزار انسان در کشورهای مختلف این رفتار را محکوم کرده‌اند و موضع ما نیز چیزی غیر از اعتراض به کنشی نبوده که شبیه عملیات دزدان دریایی است. من البته از طرف خودم صحبت می‌کنم.ایراد گرفته شده که امضا کنندگان بیانیه مدعی همراهی با جنبش سبز شده‌اند در حالیکه بخشی از این جنبش دراعتراض به حمایت حکومت ایران از مواضع حماس و حزب الله لبنان حرکت می‌کند.
توجه کنید که جنبش سبز، جنبشی چند صدایی است و عقیده و مواضع هر یک از مدافعان آن در جای خود معتبر و محترم است. ما هرگز نگفته‌ایم که نمایندگان جنبش سبز هستیم و از جانب این جنبش صحبت می‌کنیم. جمعیت ایران ۷۵ میلیون نفر است و امضاکنندگان این بیانیه، ۷۵ نفر هستند. بسیار طبیعی است که ما به‌عنوان بخشی از جنبش سبز، نظر خود را بدهیم و از جنبش‌های رهاییبخش حمایت کنیم.
باز در نقد بیانیه، تاکید شده که امضاکنندگان فاقد هشیاری سیاسی لازم بوده‌اند، زیرا راه‌اندازی این کاروان از سوی ترکیه، مانوری بوده برای تحکیم قدرت اسلامیست‌های حاکم بر ترکیه و رونق دادن به دستگاه شهید سازی.
در این کاروان افرادی از کشورهای مختلف حضور داشته‌اند و سوءنیت احتمالی هر کس، ارتباطی با ما ندارد. ما بیانیه را در اعتراض به محاصره یک میلیون و پانصد هزار نفر در غزه انتشار دادیم و بس. ظاهرا این موضوع، کوچکترین آزار اخلاقی به کسانی نرسانده که به ما اعتراض می‌کنند.
اگر قرار باشد در ادبیات این بیانیه بازنگری شود، پس از خواندن و شنیدن این انتقادها، تغییری در متن را ضروری می‌دانید؟
تغییر در خرد جمعی ما صورت می‌گیرد. موضع کسانی که این بیانیه راامضا کرده‌اند، این بوده و در عین حال، مواضع دیگران هم محترم است. از مجموع این نظرها چیزی عمومی شکل می‌گیرد، اما من اگر قرار باشد ده بار دیگر این بیانیه را با همین املا و انشا امضا کنم، این کار را خواهم کرد.
به این ترتیب می‌گویید ایرادها به جای توجه به مسئله حقوق بشر، مسائل سیاسی و استراتژیک را در نظر می‌گیرد که مورد نظر نویسندگان و امضا کنندگان بیانیه نبوده است؟
دقیقا. من کوچکترین مسئله سیاسی در ذهنم نداشته‌ام. من همانقدر مدافع حقوق انسانی فلسطینی‌ها هستم که مدافع حقوق اسراییلی‌ها. این ذهن سیاست‌زده منتقدان است که تعبیرش از بیانیه ما با موضع حقوق بشری، یک بیانیه سیاسی است.
مهیندخت مصباح
تحریریه: بهمن مهرداد