تغییر لوگوی گوگل به مناسبت سالروز تولد استیون هاوکینگ

گوگل ویدئوی دو و نیم دقیقه‌ای خود در ۱۸ دی ماه (هشتم ژانویه ۲۰۲۲) را به زندگی استیون هاوکینگ اختصاص داده است. این ویدئو مرور کوتاهی است بر زندگی علمی و رویای دیرینه این دانشمند بزرگ که با صدای خود او روایت می‌شود. این صدای دیجیتال که تنها راه هاوکینگ برای انتقال افکار و ارتباط با محیط اطراف به شمار می‌رفت، به دلیل ابتلای او به بیماری "ای ال اس" و تخریب پیشرونده و غیرقابل ترمیم دستگاه عصبی مرکزی، در اختیار او قرار گرفته بود.

راه ارتباط هاوکینگ اگر چه در اواخر عمر او با بهره گیری از فناوری‌های نوین هوش مصنوعی، از جمله استفاده از الگوریتمی که کلمات مرتبط را حدس می‌زد و پیشنهاد می‌داد، بهبود یافته بود اما هاوکینگ علاقه‌ای به تغییر این صدای روباتیک نداشته و در آن زمان گفته بود که در پی صدایی "طبیعی‌تر" نیست و این صدا به نماد او تبدیل شده و حاضر نیست آن را با یک صدای طبیعی با لهجه بریتانیایی عوض کند.

استیون هاوکینگ که چهار سال پیش درگذشت از ابتدای دهه بیست زندگی خود درگیر بیماری نادری شد که به گمان پزشکان می‌توانست به سرعت به مرگ او بیانجامد. به هر حال او دهه‌ها با این بیماری دست و پا گیر دست و پنجه نرم کرد و در سراسر زندگی علمی خود، نظریه‌ها و ایده‌ها و مقالات ارزشمندی در فیزیک و کیهان شناسی از خود به جای گذاشت. هاوکینگ جایی اشاره کرده بود که هدف‌اش به زبان ساده، درک ساز و کار کیهان است و پاسخ به این پرسش که، چرا کیهان به این شکل است که اکنون هست و اساس چرا جهان وجود دارد.

این پرسش اگرچه شاید بنیادی‌ترین پرسش انسان در تاریخ تمدن باشد اما واقعیت این است که بشر تا اوایل دهه بیست میلادی، هیچ درکی از ابعاد و گستردگی کیهان نداشت.

در جریان مباحثه‌ای که در سال ۱۹۲۰ بین دو کیهان‌شناس به نام‌های شیپلی و کرتیس در گرفت و به مناظره بزرگ Great Debate مشهور شد، یکی از پرسش‌های اساسی، اندازه کهکشان راه شیری بود که در آن زمان تصور می‌شد تمام عالم را تشکیل می‌دهد. در آن دوره، ایده درستی درباره قدمت عالم وجود نداشت و ابعاد کیهان نیز مبهم بود و راهی برای محاسبه عمر کیهان در دست نبود. حتی تا دهه‌ها بعد از آن، هنوز دو نظریه مهم کیهان‌شناسی، نظریه بیگ بنگ و نظریه حالت پایدار در رقابتی تنگاتنگ با یکدیگر به سر می‌بردند.

مشاهداتی وجود داشت که نظریه بیگ بنگ به خوبی از پس توضیح آنها بر می‌آمد و از دیگر سو، چیزهایی هم بود که به نظر می‌رسید، نظریه حالت پایدار، که جهان را ازلی و بدون آغاز در نظر می‌گرفت با آن سازگار است. تازه در دهه شصت میلادی بود که شواهد به سود نظریه بیگ بنگ به تدریج به قدری زیاد شد که توجه به نظریه رقیب، یعنی کیهان ازلی را کمرنگ کرد.

تخمین قدمت کیهان اما همواره کار طاقت‌فرسا و پرخطایی بوده که بستگی به عاملی دارد که "ثابت هابل" نامیده می‌شود. با تصحیح ثابت هابل، عددی که برای سن کیهان به دست می‌آید ممکن است مدام تغییر کند. از این روست  که هاوکینگ در سخنان TED خود در سال ۲۰۰۸، با اشاره به انبساط جهان و دور شدن کهکشان‌ها از یکدیگر می‌گوید این به معنای آن است که کهکشان‌ها می‌بایست در گذشته به هم نزدیک‌تر می‌بودند و اگر می‌توانستیم در زمان به عقب بازگردیم و این روند را معکوس کنیم، می‌دیدیم که همه جهان حدود ۱۵ میلیارد سال پیش کنار هم بود. این مهبانگ بود، آغاز جهان!

عمر تخمینی کیهان بر اساس داده‌های امروزی به دست می‌آید از این مقدار که هاوکینگ اشاره کرده کمتر است و چیزی حدود ۱۳.۷ میلیارد سال برآورد می‌شود.

نام هاوکینگ، در کنار بیگ بنگ و تلاش برای فهم لحظات آغازین کیهان، به مفهوم سیاهچاله‌ها نیز گره خورده است و البته بسیاری به اشتباه تصور می‌کنند هاوکینگ، اصطلاح و مفهوم سیاهچاله‌ها را ابداع کرده است. اما واقعیت تاریخی این است که سیاهچاله‌ها به فرم ریاضی در راه حل‌های معادلات میدان در نسببیت عام اینشتین طرح شدند که نخستین آن در سال ۱۹۱۶ توسط کارل شوارتسشیلد ارائه شد. راه حل دیگر را "روی ِکر" در سال ۱۹۶۳ برای سیاهچاله‌های چرخان مطرح کرد. اما نام سیاهچاله تا این زمان هنوز مطرح نشده بود و به نظر می‌رسد "جان ویلر"، فیزیکدان در سال دهه شصت میلادی، نخستین کسی باشد که این کلمه را به این معنی به کار برده باشد. اما کارهاوکینگ به بیان ساده، مساله ترمودینامیک سیاهچاله‌ها و تبخیر آنها بود که اصطلاحا با عنوان تابش هاوکینگ شناخته می‌شود.

کار او نه تنها برای درک دقیق‌تر ساز و کار پیدایش جهان هستی در ثانیه‌های ابتدایی پس از بیگ بنگ تا کنون مهم است بلکه ممکن است در فهم این پرسش که پیش از بیگ بنگ چه بوده است نیز پاسخ‌هایی داشته باشد. هاوکینگ در همان سخنرانی سال ۲۰۰۸ می‌پرسد: آیا پیش از مهبانگ چیزی بود؟ اگر نبود، چه چیزی جهان را ایجاد کرد؟ این همان پرسشی است که اینک راجر پنروز، کیهان شناس مشهور و برنده نوبل فیزیک، در نظریه کیهان‌ شناسی چرخه‌ای تطبیقی (conformal cyclic cosmology) خود با استفاده از نظریه هاوکینگ و تبخیر سیاهچاله‌ها طرح می کند و بر این باور است که بیگ بنگ، نه تنها آینده نهایی و فروپاشی یک جهان قبلی بوده بلکه شواهد جهان پیش از بیگ بنگ را که اصطلاحا نقاط هاوکینگ خوانده میشوند می‌توان یافت.