تب تند مسکن در ایران
۱۳۸۹ اردیبهشت ۱۴, سه‌شنبه
«مسکن مهر»؛ مسکنی که کارگر نبود
طرح «مسکن مهر» از جمله طرح‌های دولت اول محمود احمدی‌نژاد بود که تبلیغات بسیاری در مورد آن صورت گرفت. رئیس دولت نهم اعلام کرده بود که با کمک این طرح، مشکل مسکن مردم ایران مرتفع خواهد شد.
براساس این طرح چهار شرط «فاقد مسکن و زمین، متاهل بودن، عدم استفاده از هیچ تسهیلات دولتی و بانکی برای خرید زمین و ملک و همچنین ساکن پنج ساله در شهر مورد نیاز» برای استفاده از تسهیلات این طرح لازم بود.
از میان کسانی که متقضای این طرح بودند تعاونی‌های مختلفی تشکیل شد و زمین‌هایی از سوی دولت به صورت اجاره ۹۹ ساله به تعاونی‌ها تحویل شد. دولت یک میلیون تومان برای آماده سازی زمین و ۱۴ میلیون تومان برای ساخت مسکن ارائه داد. مابقی هزینه نیز باید توسط درخواست کننده این نوع مسکن تامین می‌شد.
اما از همان ابتدا کارشناسان معتقد بودند ساخت مسکن کار ساده و پیش‌پا افتاده‌ای نیست که مردم عادی و تعاونی‌های نوظهور بتوانند به راحتی از پس آن برآیند. این کارشناسان می گویند مردم وسط طرح مسکن مهرها شده‌اند و دولت با دادن یک‌سری زمین با اجاره بلند مدت انتظار صاحب‌خانه‌شدن مردم را دارد.
بعد از آنکه انتظار ۲میلیون متقاضی مسکن مهر برای رسیدن به مرحله ساخت وارد مسیر طول و درازی شد، مسوولان دولتی در ایران پای بانک‌ها را به ماجرا کشیدند و اعلام کردند، چون بانک‌ها وام ۱۴میلیونی تعهد شده را نمی‌دهند کار خوب جلو نمی‌رود.
درحالی که در روز‌های اول ارائه طرح مسکن مهر گفته می‌شد سالانه باید ۱/۵ میلیون مسکن مهر در کشور ساخته شود اما حالا مسوولان به کمتر از ۳۰درصد از این رقم هم راضی شده‌اند.
مسکن زوج‌های جوان؛ امیدهای تازه
تامین مسکن زوج‌های جوان در زمان وزیر سابق مسکن و شهرسازی در دستور کار دولت قرار گرفت، اما به علت این‌که مسکن‌مهر مورد توجه خاص محمود احمدی نژاد بود در همان مراحل اولیه باقی ماند.
همچنین بسته پیشنهادی بخش خصوصی در قالب ساخت خانه‌های کوچک، ۲۵متری، برای جوانان از برنامه‌های پیشنهادی برای حل معضل مسکن جوانان بود که اواسط سال گذشته ارائه شد، اما آن هم تحت‌شعاع مسکن‌مهر قرار گرفت و به وادی فراموشی سپرده شد.
اما این روزها این طرح به عنوان دارویی نجات‌بخش برای مشکل مسکن جوانان مطرح می‌گردد. این طرح قرار است از مزایای مشابه مسکن‌مهر برخوردار شود تا بخشی از هزینه ساخت در قالب تسهیلات بانکی و با اختصاص خط اعتباری جداگانه از سوی بانک مرکزی تامین و به متقاضیان پرداخت شود.
کارشناسان در توضیح طرح «مسکن زوج‌های جوان» از احداث شهرک‌های مسکونی مخصوص زوج‌های جوان در اطراف شهرها روی زمین‌های با متراژ ۳۰۰ هکتار خبر می‌دهند که ظرفیت سکونتی هر کدام بین ۷۰ تا ۸۰ هزار واحد مسکونی خواهد بود. هزینه ساخت این واحدها با احتساب قیمت زمین، متری حدود ۴۰۰ هزار تومان محاسبه شده است. همچنین متراژ واحدها نیز از ۵۰ تا ۷۵ مترمربع تخمین زده شده است.
پیش‌بینی شده است در صورت اجرای طرح تامین مسکن زوج‌های جوان که احتمالا زمان آن نیمه دوم سال ۸۹ خواهد بود، سالانه نیمی از تقاضای جدید در بازار مسکن از این طریق تامین شوند.
مشکلات ساختاری و سو مدیریت
نسبت قیمت مسکن به درآمد سالانه خانوار در ایران شش برابر استاندارد جهانی است. اما کارشناسان معتقدند مشکلات پیرامون بخش مسکن نتیجه ناکارآمدی سیاست‌های نهادهای اقتصادی کشور است چرا که بخش مسکن رابطه‌ای هم‌‌عرض با سایر بخش‌های اقتصادی دارد.
بهای مسکن در شهرهای بزرگ ۳۰ برابر درآمد خانوارهاست. این رقم طی سالهای گذشته ۱۲برابر بوده است در حالی که به صورت نرمال باید پنج برابر درآمد سالانه باشد تا بتوان نسبت تعادلی بین هزینه مسکن و مابقی هزینه‌ها مانند تحصیلات، اوقات فراغت و ... برقرار گردد.
بر طبق آمار، هزینه مسکن اقشار کم درآمد ۵۰ تا ۶۰ درصد درآمد خانوارها را تشکیل می دهد در حالی که این میزان باید ۲۰ تا ۳۰ درصد باشد.
نقش زمین بر روی قیمت مسکن نیز قابل توجه است. این سهم بر هزینه تولید مسکن در سایر کشورها ۳۰ تا ۳۵ درصد است. این سهم در شهری مانند تهران بین ۵۰ تا ۵۷ درصد افزایش می یابد که این شاخص نشان می دهد بازده اقتصادی بخش مسکن بیشتر در بازار زمین است.
به باور کارشناسان مسکن، افزایش پروانه‌های ساختمانی توزیع نقدینگی همراه با افزایش بی رویه قیمت نفت و ناکارآمدی دولت، سیاست تعدیل اقتصادی در خودکفایی شهرداری‌ها و پیامدهای ناشی از آن از مهمترین عوامل منفی بر بازار مسکن‌ایران به‌شمار می‌‌آید.
مهدی محسنی
تحریریه: مصطفی ملکان