تاجیکستان و پدیده ریاست جمهوری موروثی

امامعلی رحمان کیست؟

امامعلی رحمان در سال ۱۹۵۲ در شهر کولاب تاجیکستان بدنیا آمد و مثل بسیاری از سران شوروی سابق در مسکو تحصیل کرد. وی از سال ۱۹۹۵ به مقام ریاست جمهوری تاجیکستان انتخاب شد. او که قبلا "رحمانوف" تخلص می‌کرد، پسوند روسی را از نام خویش برداشت و به مردم کشورش توصیه کرد که اینگونه پسوندها را از نام خود حذف کنند. مردم او را "عالیجناب" خطاب می‌کنند. درباره وضعیت خانوادگی امامعلی رحمان تا این حد مطالبی انتشار یافته که وی صاحب ۷ دختر و ۲ پسر است و یکی از روسای جمهور دنیاست که بیشترین فرزند را دارد. رئیس جمهور تاجیکستان مولف چندین کتاب در خصوص تاریخ ملت تاجیک و ریشه‌های آریایی آن است.

خانواده رئيس جمهور

درباره همسر امامعلی رحمان، مثل بسیاری از همسران روسای جمهورآسیای میانه، تابحال مطلبی انتشار نیافته، ولی درخصوص فرزندان او مطالب اندکی در رسانه‌های تاجیکستان چاپ می‌شود.

فیروزه، دختر بزرگ رئیس جمهورتاجیکستان، با حاکم‌اف، پسر رئیس راه آهن تاجیکستان ازدواج کرده و صاحب بوتیکهای زنجیره‌ای درمرکز شهر دوشنبه است. تهمینه، دختر دیگر رئیس جمهور، صاحب سوپرمارکت بزرگی است که شوهرش برای او ساخته است. آزاده، دختر دیگر رحمان، همسر یک دیپلمات شد و پروینه در دانشگاه پزشکی دوشنبه تحصیل می‌کند. سایر فرزندان رحمان در دبیرستان ریاست جمهوری دوشنبه درس می‌خوانند.

رستم امامعلی کیست؟

رستم امامعلی، پسر رئیس‌جمهوری تاجیکستان، ۲۲ سال دارد. وی تابحال دوره‌های آموزشی دانشگاههای تاجیکستان، آلمان و روسیه رابه پایان رسانده و بدین ترتیب وضعیت تحصیلی رستم نسبت به سایر فرزندان امامعلی بهتر است.

بسیاری از تاجیکها رستم را در لباسهای ورزشی مشاهده کرده‌اند. وی یکی از "بهترین" بازیکنهای تیم فوتبال استقلال تاجیکستان است. گفته می‌شود که در جریان بازی کسی جرات ندارد توپ را از جلوی پای پسر رئیس‌جمهوری تاجیکستان بگیرد. اگر فردی از تیم رقیب بخواهد که توپ را از رستم بگیرد، عواقب این کار ناگوار خواهد بود. رستم یکی از ثروتمندترین افراد تاجیکستان هم محسوب می‌شود، زیرا وی در اواخر ماه ژوئن سال جاری با دختر مدیرشرکت بزرگ صنایع مواد غذایی شهر دوشنبه ازدواج کرد.

رستم بی رقیب است

هفت دختر رحمان و پسر ۱۰ ساله او سامان، رقیبی برای رستم به حساب نمی‌آیند و تابحال رستم بهترین جایگزین برای مقام پدرش به شمار می‌رود.

کارشناسان موروثی شدن حکومت در تاریخ تاجیکستان را پدیده نویی در تاریخ این کشور می‌دانند. بسیاری از وبلاگ‌نویسان تاجیک هم در نظرسنجی‌های اینترنتی خود درباره موروثی شدن حکومت در تاجیکستان اظهارنظر کردند که نخواهند گذاشت رستم بجای امامعلی رحمان بنشیند. در محافل مختلف سیاسی تاجیکستان حادثه تلخی را هم تعریف می‌کنند که در اوایل ماه مه سال پیش اتفاق افتاد. در آنزمان رستم به سوی حسن سعدالله‌اف، مدیر عامل "آریان بانک" و برادر همسر رحمان، که بر بیش از ۳۰۰ کارخانه و شرکت نظارت دارد، گلوله ای شلیک کرد که به گردن او اصابت کرد. گفته می‌شود که او را به سرعت برای مداوا به خارج منتقل کردند و به دستور شخص رئیس‌جمهور تاجیکستان این حادثه افشا نگردید. بسیاری در تاجیکستان معتقدند، وی تنها شخصی است که رقیبی جدی برای رستم به حساب می‌آید.

روی آوردن رستم به سیاست

یک محقق تاجیک در گفتگو با دویچه وله توضیح داد که تابحال امامعلی رحمان تلاش می‌کرد مهلت ریاست جمهوری خود را تمدید کند و موفق هم شد که تا ۲۰۲۰ این مهلت تمدید شود، ولی حال رستم، پسر بزرگ رئیس جمهور که همیشه پشت صحنه حضور داشت، برای نخستین بار پدرش را در دیدارهای اخیر در شهر دوشنبه همراهی کرد؛ در این دیدارها روسای جمهوری افغانستان، پاکستان، تاجیکستان و روسیه حضور داشتند. این محقق تاجیک نتیجه می‌گیرد که موروثی شدن حکومت که پیش از این در دیگر جمهوری‌های آسیای میانه مرسوم بود‌ به تاجیکستان هم رسیده و حال امامعلی تصمیم گرفته است، پسرش رستم را با "آداب سیاست" آشنا کند.

مردم و اپوزیسیون مخالف موروثی شدن حکومت

احزاب سیاسی تاجیکستان حتی با تمدید مهلت ریاست جمهوری امامعلی رحمان هم شدیدا مخالفت کرده بودند. ولی طرفداران رئیس جمهور دلیل می‌آورند که کسی مثل امامعلی رحمان توان رهبری کشور را ندارد. کارشناس تاجیک در مصاحبه با دویچه وله گفت، مردم تاجیک بشدت مخالف موروثی شدن حاکمیت در تاجیکستان هستند. وی درباره این نارضایتی چنین توضیح داد: "این توهین به یک یک افراد ملت است که از میان ۷ میلیون جمعیت یک نفر نیست که لیاقت راهبری کشور را داشته باشد. مردم نه از خود رئیس‌جمهور راضی‌اند و نه از فرزندان او."

تجربه جمهوری‌های آسیای میانه نشان می‌دهد که جانشینان سیاسی از میان خانواده‌های روسای جمهور برخاسته‌اند. در ازبکستان و قزاقستان نیز فرزندان روسای جمهور زمینه را برای آنکه جانشین پدر خود شوند، آماده کرده‌اند.

ولی این کشورها مثل تاجیکستان جنگ داخلی را تجربه نکرده‌اند و به همین دلیل کارشناسان می‌گویند، مردم تاجیک به آسانی موروثی شدن حکومت در کشورشان را نخواهند پذیرفت.

نویسنده: طاهر شیرمحمدی

تحریریه: کیواندخت قهاری