بلاتکلیفی "۵۰۰ شهروند ایرانی" در فرودگاه لاذقیه سوریه

فولکر تورک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل روز دوشنبه ۱۹ آذر (۹ دسامبر) در کنفرانسی رسانه‌ای در ژنو خواستار اجرای عدالت برای تمامی قربانیان نقض حقوق بشر در طول جنگ داخلی سوریه شد.

کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل گفت، بشار اسد، رئیس‌جمهور پیشین سوریه که به روسیه فرار کرده باید به دست عدالت سپرده شود. او افزود که این امر تنها متوجه اسد و دولت سابق او نیست، بلکه دیگر طرف‌های درگیر در جنگ داخلی که مسئول نقض حقوق بشر هستند نیز باید پاسخگو باشند. 

تورک تصریح کرد که این مسئله بخش اساسی از فرآیند گذار سیاسی در سوریه خواهد بود. 

به گفته این دیپلمات آلمانی سازمان ملل، در طول جنگ داخلی ۱۴ ساله سوریه "در شرایطی وحشیانه" صدها هزار نفر جان خود را از دست دادند، بیش از ۱۰۰ هزار نفر مفقود و حدود ۱۴ میلیون نفر آواره شدند.  

کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل از جامعه بین‌المللی خواست که در طول فرآیند انتقال قدرت در سوریه هوشیار باشد. او گفت که سوریه جدید می‌تواند به دادگاه بین‌المللی کیفری پیوسته و امکان پیگرد قانونی جنایات را فراهم آورد. او همچنین تاکید کرد که این پیگردها باید توسط دادگاه‌های سوریه نیز انجام شود. 

کمیسر عالی حقوق بشر افزود که در بازسازی سیاسی سوریه جدید به ویژه زنان و جوانان باید نقش فعال‌تری داشته باشند. 

اداره فدرال مهاجرت و پناهندگان (بامف) آلمان تصمیم‌گیری درباره درخواست‌های پناهندگی شهروندان سوری را به حالت تعلیق درآورده است. تصمیم بامف به دنبال تغییرات سیاسی و شرایط امنیتی در سوریه اتخاذ شده است.

"بنیاد دفاع از حقوق اقوام تحت ستم" (GfbV) که مرکزش در شهر گوتینگن قرار دارد از دولت آلمان خواسته است که به‌طور فعال برای یک روند انتقالی در سوریه که در آن ساختارهای دموکراتیک تقویت شوند، تلاش کند. 

کمال سیدو، مشاور خاورمیانه‌ای این سازمان حقوق بشری درباره "فراخوان‌های شتاب‌زده برای بازگشت پناهندگان سوری آلمان" هشدار داده است. سیدو می‌گوید، اگرچه مردم سوریه از سقوط رژیم اسد خوشحالند، اما اوضاع در این کشور هنوز ناآرام است و بسیاری از سوری‌ها همچنان با نگرانی به آینده می‌نگرند. 

به گفته سیدو: «اسلام‌گرایانی که اکنون قصد دارند قدرت را به دست گیرند یا در صدد انتقامند یا می‌خواهند یک دولت اسلامی در سوریه تاسیس کنند و سوری‌ها با پیامدهای اسلام‌گرایی به خوبی آشنا هستند.»

سیدو خطاب به جامعه بین‌المللی می‌گوید، تنها با تقویت نیروهای دموکراتیک و سکولار در سوریه می‌توان از اقلیت‌های قومی و دینی و همچنین زنان سوری که مخالف تحمیل حجاب هستند، محافظت کرد. 

شورشیان سوری روز یکشنبه ۱۸ آذر (۸ دسامبر) به ۵۳ سال حکومت خاندان اسد پایان دادند. پس از سقوط رژیم اسد در سوریه، درهای زندان‌ها برای هزاران نفر گشوده شد. یکی از این زندانیان رغید احمد التطری است که فعالان حقوق بشر او را پیرترین زندانی سیاسی سوریه معرفی کرده‌اند.

او ۴۳ سال از عمر خود را بدون محاکمه عادلانه در زندان‌های مختلف سوریه گذرانده تا این که روز یکشنبه ۱۸ آذر به دست مخالفان از زندان مخوف صیدنایای دمشق آزاد شد.

این زندانی سیاسی خلبان سابق نیروی هوایی سوریه است و به خاطر سرپیچی از دستور بمباران حماه توسط سرویس‌های اطلاعاتی سوریه در زمان حکومت حافظ اسد دستگیر و زندانی شده است. 

وائل التطری، پسر این زندانی سیاسی می‌گوید، پدرش در سال ۱۹۸۰ دستگیر شده و در آن زمان، رژیم اسد که تحت رهبری حافظ اسد قرار داشت، مردم حماه را قتل عام کرده اما پدرش از دستور بمباران مردم خود سرپیچی کرده است. 

پسر این خلبان زندانی شرح می‌دهد که پدرش پس از آزادی در سال ۱۹۸۰ دوباره در سال ۱۹۸۱ دستگیر شده و در آن زمان او ۲۷ سال داشته است. بعدا او بخاطر کمک به یک همکار خلبانش که با جنگنده خود به اردن پناه آورده بود دستگیر شده است.  

در برخی از شبکه‌های اجتماعی گفته شده که التطری در یک مسابقه اسب‌دوانی، باسل پسر حافظ اسد را شکست داده که این امر به معنای نشان دادن "بی‌احترامی" به خانواده اسد تلقی شده است. 

وائل التطری که اندکی پس از دستگیری پدرش به دنیا آمده پناهنده کاناداست و برای آزادی پدرش مبارزه کرده است. سوری‌ها رغید التطری را به عنوان نمادی از مقاومت در برابر بی‌عدالتی می‌شناسند.

یک مقام ارشد ایرانی روز دوشنبه ۱۹ آذر (۹ دسامبر) به رویترز گفت که ایران "خط ارتباط مستقیمی" با شورشیان سوریه پس از برکناری هم‌پیمانش بشار اسد برقرار کرده است تا از "مسیر خصمانه" میان دو کشور جلوگیری کند.  

رویترز در گزارش خود به این موضوع اشاره کرده است که با سقوط اسد از ریاست‌جمهوری یک پایگاه مهم از بین رفته است که ایران و روسیه از آن برای اعمال نفوذ در سراسر جهان عرب استفاده می‌کردند.

رویترز به نقل از این مقام ارشد ایرانی نوشته است، آیت‌الله‌های ایران با از دست دادن یک هم‌پیمان مهم خود در دمشق و بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید در ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵ روبرو شدند و آماده تعامل با رهبران جدید سوریه هستند.  

این مقام ایرانی خاطرنشان کرده که این تعامل برای تثبیت روابط و جلوگیری از تشدید تنش‌های منطقه‌ای بسیار مهم و کلیدی است.

عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران هم در شامگاه یکشنبه ۱۸ آذر در برنامه گفت‌گوی ویژه خبر صداوسیما خبر داده بود که جمهوری اسلامی با "طرف‌های مختلف در سوریه" در ارتباط است.

ارتش اسرائیل روز یکشنبه ۱۸ آذر (۸ دسامبر) به دلیل حوادث جاری در سوریه  نیروهای خود را در منطقه حائل تحت نظارت سازمان ملل متحد با سوریه و شماری دیگر از نقاط حساس مستقر کرد.

گیدون سعار، وزیر خارجه اسرائیل روز دوشنبه علام کرد که حضور نیروهای اسرائیلی در اراضی سوریه یک اقدام "موقت و محدود" است که برای تضمین امنیت اسرائیل در زمان هرج و مرج پس از سقوط بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه اتخاذ شده است. 

او در کنفرانسی خبری در اورشلیم (بیت‌المقدس) اظهار داشت: «تنها علاقه‌ای که داریم امنیت اسرائیل است.» 

سعار همچنین با اشاره به بن‌بست مذاکرات با حماس برای آزادی گروگان‌ها در غزه بدون اشاره به جزئیات بیشتر ابراز داشت که گفت‌وگوهای غیرمستقیم ادامه دارد. او افزود، اسرائیل می‌تواند نسبت به دستیابی به پیشرفت در آینده خوشبین باشد، اما هنوز به این هدف نرسیده‌ است. 

رسانه‌های ایران از سرگردانی زائران ایرانی و پاکستانی پس از تصرف دمشق، پایتخت سوریه توسط مخالفان بشار اسد خبر دادند. خبرگزاری ایلنا گزارش داده  که برخی از ایرانیان که از طریق کاروان‌های غیرمجاز برای زیارت به سوریه سفر کرده بودند بعد از بسته شدن فرودگاه بین‌المللی دمشق سرگردان شده‌اند.

فرودگاه دمشق اکنون بسته است و تا اطلاع ثانوی هیچ پروازی نخواهد داشت و زمان بازگشایی فرودگاه و ازسرگیری پروازهای بین‌المللی نیز مشخص نیست. 

وزارت خارجه ایران شمار واقعی ایرانیان زائر و افرادی که در پروژه‌های مختلف عمرانی مشغول به کار بودند را تا کنون اعلام نکرده است.

انجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران گفته است، حدود ۵۰۰ تن از شهروندان ایرانی در فرودگاه لاذقیه حضور دارند و از دو روز قبل در انتظار پرواز برای بازگشت به ایران هستند.

حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران اظهار امیدواری کرده است که پروازهای در نظر گرفته شده برای بازگرداندن شهروندان ایرانی از سوریه اجازه فرود در دمشق را بیابند.  

رسانه‌های ایران گزارش داده‌اند که هواپیمایی ماهان در سه مرحله تصمیم به سفر به سوریه و بازگرداندن شهروندان ایرانی به کشور را داشت اما اجازه پرواز در آسمان سوریه را دریافت نکرد.

به موازات انتشار اخبار مربوط به سرگردانی ایرانیان سوریه عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران شامگاه یکشنبه ۱۸ آذر در برنامه گفت‌گوی ویژه خبر صداوسیما از آغاز بازگرداندن ایرانیانی که در پروژه‌های عمرانی کار می‌کردند، خبر داده است. 

موسسه مطالعات جنگ (ISW) مستقر در ایالات متحده معتقد است، سقوط ناگهانی بشار اسد که توسط روسیه حمایت می‌شد موجب تضعیف اعتبار ولادیمیر پوتین در میان متحدانش شده است.

ولادیمیر پوتین، رئيس‌جمهور روسیه در چندین کشور از رهبران خودکامه در برابر اعتراضات حمایت کرده بود تا هدف خود را در راستای ایجاد یک نظام جهانی چندقطبی و تضعیف سلطه ایالات متحده پیش ببرد. 

این موسسه در ارزیابی جدید خود برآورد کرده است که "عدم توانایی یا امتناع روسیه از تقویت رژیم اسد" به اعتبار روسیه به‌عنوان یک شریک امنیتی قابل اعتماد و مؤثر در سراسر جهان آسیب خواهد زد.

موسسه مطالعات جنگ می‌گوید، اکنون باید بررسی شود که روسیه چگونه می‌تواند حضور نظامی استراتژیک خود را در سوریه و منطقه حفظ کند.

پیش از این یک منبع در کرملین اعلام کرده‌ بود که مقامات روسیه با نمایندگان مخالفان مسلح سوریه در تماس هستند. به گفته این منبع، رهبران این گروه‌ها امنیت پایگاه‌های ارتش و نمایندگی‌های دیپلماتیک روسیه در خاک سوریه را تضمین کرده‌اند. 

کاردینال زناری، نماینده ویژه پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک‌های جهان در امور سوریه از تغییر قدرت در این کشور که "تا کنون عمدتا به‌طور مسالمت‌آمیز انجام گرفته"، ابراز خرسندی کرده است. نماینده پاپ در گفت‌وگو با خبرگزاری "واتیکان نیوز" از جامعه بین‌المللی خواست که تحریم‌ها علیه سوریه را لغو کند تا امکان بازسازی کشور فراهم شود. 

نماینده پاپ همچنین تاکید کرد که باید علاوه بر کمک‌های بشردوستانه، با لغو تحریم‌ها به تثبیت وضعیت این کشور نیز کمک شود. او افزود، برای بسیاری از جوانان سوریه هیچ چشم‌اندازی جز فرار وجود نداشت اما حالا امید وجود دارد که آنها بتوانند آینده‌ای در کشور خود بیابند.

کاردینال زناری همچنین از نشانه‌های مثبت اولیه در تغییر قدرت در سوریه خبر داد و افزود: «شورشیان با نمایندگان مسیحی تماس گرفته‌اند و در ساعات اولیه پس از تغییر قدرت، با اسقف‌ها در حلب تماس گرفته و احترام به تنوع مذهبی را تضمین کرده‌اند".

او در ادامه ابراز امیدواری کرد که این وعده‌ها عملی شوند و جامعه جهانی از انتقال مسالمت‌آمیز قدرت در سوریه حمایت کند.

یک موسسه خیریه کاتولیک‌ها هم از اینکه تا کنون هیچ حمله‌ای علیه مسیحیان یا اقلیت‌های مذهبی در سوریه گزارش نشده، ابراز خرسندی کرده است.

روسیه از شورای امنیت سازمان ملل خواسته است که روز دوشنبه ۹ دسامبر نشستی فوری برای بررسی سقوط حکومت بشار اسد و تحولات سوریه برگزار کند.

این نشست قرار است در ساعت ۱۵ به وقت محلی به صورت غیرعلنی برگزار شود.

روسیه حامی اصلی رژیم بشار اسد بوده است. گفته شده که بشار اسد و خانواده‌اش اکنون به این کشور پناه برده‌اند.

یک روز بعد از سقوط رژیم بشار اسد پرسش‌های زیادی در مورد فروپاشی سریع این رژیم مطرح  شده است. هم‌زمان با نزدیک‌شدن نیروهای شورشی به دمشق نیروهای ایرانی که حامی بشار اسد بودند از سوریه فرار کردند و بسیاری از شکست "محور مقاومت" سخن گفتند.

عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران شامگاه یکشنبه در برنامه گفت‌گوی ویژه خبر صداوسیما شرکت کرد و از جمله به این پرسش‌ها پاسخ داد.

عراقچی شکست در سوریه را به گردن ارتش سوریه انداخت و گفت، خود بشار اسد هم از عملکرد ارتش سوریه "متعجب و گلایه‌مند" بوده است. عراقچی تاکید کرد: «اگر ارتش سوریه مقاومت می‌کرد حتی حلب نیز سقوط نمی‌کرد».

عراقچی مدعی شد،‌ جمهوری اسلامی از تحولات و تحرکات ادلب اطلاع داشته و این اطلاعات را به دولت و ارتش سوریه ارائه کرده است: «آنچه که غافلگیر کننده بود، ناتوانی ارتش سوریه در مقابله با این حرکت و سرعت تحولات در سوریه بود.»

عراقچی افزود: «ارتش سوریه بیشتر درگیر جنگ روانی شد تا اینکه در میدان درگیر جنگ باشد، تبلیغات و فضاسازی‌هایی که در فضای مجازی صورت گرفت، در کاهش انگیزه‌های ارتش سوریه موثر بود.»

وزیر خارجه ایران همچنین مدعی شد که ایران سال‌ها به دولت سوریه توصیه کرد تا با "معارضین" خود وارد گفت‌وگو شود و از طریق مسالمت‌آمیز بدون اینکه صدمه‌ای به مردم وارد شود، مسائل را حل کند اما "دولت آقای اسد در این خصوص انعطاف و سرعت کمی داشت". 

وزیر خارجه در حالی این سخنان را بیان کرده است که جمهوری اسلامی در طول سال‌های گذشته در سرکوب مخالفان سوری نقش مهمی داشته است.

عباس عراقچی در قسمت دیگری از مصاحبه خود به حمله به سفارت ایران در دمشق هم پرداخت و گفت، ایران در حال حاضر با "طرف‌های مختلف در سوریه" در ارتباط است و "ورود افراد به سفارت ایران در دمشق سازماندهی‌شده نبوده است."

وزیر خارجه ایران همچنین ابراز داشت: «برای ما حفظ امنیت و احترام اماکن مقدسه مهم است، در این خصوص تضمین‌هایی به ما داده شده است و تا آنجا که خبر دارم بی‌حرمتی انجام نشده است.»

عراقچی درباره سرنوشت ایرانیانی که هنوز در سوریه مانده‌اند هم گفت، بازگرداندن ایرانیانی که در پروژه‌های عمرانی کار می‌کردند از سوریه آغاز شده است

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا شامگاه یکشنبه ۸ نوامبر (۱۸ آذر) در بیانیه‌ای اعلام کرد که پس از ۱۴ سال جنگ و درگیری "سرانجام مردم سوریه دلیلی برای امیدواری پیدا کرده‌اند".

بلینکن در شبکه اکس (توییتر سابق) در پیام خود از سقوط رژیم بشار اسد و انتقال مسالمت‌آمیز قدرت در سوریه استقبال کرد و نوشت‌، آمریکا از انتقال مسالمت‌آمیز قدرت به یک دولت پاسخگو از طریق یک فرآیند سیاسی تحت رهبری سوری‌ها حمایت می‌کند.

او اشاره کرد که ایالات متحده تحولات سوریه را رصد می‌کند و با شرکای منطقه‌ای خود در تماس است. وزیر خارجه آمریکا تاکید کرد که این کشور اظهارات رهبران شورشیان را در روزهای اخیر مورد توجه قرار داده و عملکرد آنها را ارزیابی خواهد کرد. 

وزیر خارجه آمریکا همچنین گفته است، ایالات متحده از تلاش‌های بین‌المللی برای پاسخگو کردن رژیم بشار اسد و حامیانش به خاطر "جنایات علیه مردم سوریه و به‌‌کارگیری سلاح‌های شیمیایی و بازداشت ناعادلانه غیرنظامیان" حمایت و پشتیبانی می‌کند.