زنان مستندساز ایرانی در نامه‌ای سرگشاده که روز دوشنبه (۷ اسفند/ ۲۶ فوریه) در فضای مجازی منتشر شده، خطاب به رؤسای سه قوه مقننه، مجریه و قضائیه و نیز نمایندگان مجلس ایران، به اعمال خشونت نسبت به زنان مخالف با حجاب اجباری اعتراض کرده‌اند.
امضای ۶۸ تن از زنان مستندساز در زیر این نامه سرگشاده دیده میشود. آنها نوشته‌اند که به دلیل "رفتارهای خشونت‌آمیز اعمال‌شده بر زنانی که به شکلی مسالمت‌آمیز خواهان حجاب اختیاری و حق انتخاب پوشش هستند"، به شدت "خشمگین و آزرده‌خاطر"ند.
به نوشته امضاکنندگان نامه «قانون و شرع به مجریان و ضابطان آن مجوز نداده است تا با زنانی که بدون هرگونه خشونت، به حجاب اجباری که آن را ناعادلانه می‌دانند و معترض هستند، با ضرب و شتم، توهین و انتساب افتراهای ناروا برخورد کنند».
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
به نظر نویسندگان این نامه اعتراضی، به‌رغم تعهد قوای سه‌گانه بر حسن اجرای قانون، برخورد مأموران و ضابطان قانون با شهروندان معترض "خشن و غیرانسانی" است.
"تاب مخالفت‌های مدنی را داشته باشید"
نویسندگان این نامه سرگشاده ضمن اشاره به مخالفت برخی "علمای دین" با حجاب اجباری، خطاب به رؤسای قوای سه‌گانه ایران نوشته‌اند: «این‌گونه رفتارهای خشونت‌آمیز و غیرمدنی در برابر اعتراض مسالمت‌آمیز و صلح‌طلبانه دختران خیابان انقلاب، قبل از هر چیز اعتبار شما را در صحنه‌های داخلی و بین‌المللی زیر سؤال خواهد برد».
در ادامه نامه زنان مستندساز آمده است: «مجریان شما در برابر دیدگان شهروندان، دختران خیابان انقلاب را از سکوهایی که برای اعتراض مسالمت‌آمیزشان انتخاب کرده‌اند، به پایین پرت می‌کنند و دست و پایشان را می‌شکنند، و حتی می‌شنویم در خفا و بازداشت آنان را کتک می‌زنند.»
نویسندگان نامه سپس خواستار "احترام" رؤسای سه قوه و نمایندگان مجلس به زنان ایرانی شده‌اند و نوشته‌اند: «حرمت‌ها را حفظ کنید و تاب مخالفت‌های مدنی و صلح‌طلبانه را داشته باشید». زنان مستندساز در نهایت تأکید کرده‌اند که آنها "ثبت‌کنندگان وقایع اجتماعی" نیستند، بلکه "تاریخ هم آنها را ثبت خواهد کرد".
بیشتر بخوانید: "ایران از پیگرد مخالفان حجاب اجباری دست بردارد"
بالا گرفتن بحث‌ها در مورد حجاب اجباری اندک‌زمانی پیش از نخستین روزهای اعتراض‌های سراسری دی‌ماه گذشته در ایران آغاز شد. در همین روزها بود که زن جوانی به نام ویدا موحد در خیابان انقلاب تهران روسری سفید خود را برداشت و آن را بر سر یک تکه چوب انداخت. این اقدام و سپس بازداشت ویدا موحد، سرآغاز حرکتی شد که در جریان آن شماری از زنان ایرانی با رفتن بر روی یک سکو و آویختن روسری‌شان بر سر تکه چوبی، اعتراض خود به حجاب اجباری را اعلام می‌کنند.
تاکنون چندین نفر از شرکت‌کنندگان در حرکت اعتراضی موسوم به "دختران خیابان انقلاب" بازداشت شده و به دستگاه قضایی تحویل داده شده‌اند.
در آخرین نمونه در سوم اسفندماه، یک مأمور پلیس دختری معترض به حجاب اجباری را از سکویی به پایین پرت کرد. انتشار عکس و فیلم این صحنه موجی از بحث پیرامون رفتار ناموجه نیروی انتظامی با معترضان را در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها به راه انداخت.
روزنامه شرق شنبه گذشته در گزارشی این دختر را مريم شريعتمداری، ٣٢ساله و از دانشجويان اميرکبير معرفی کرد که به نوشته این روزنامه، زانویش آسیب دیده و پس از بازداشت و بخیه خوردن زانو به زندان منتقل شده، اما معلوم نیست در کجا نگهداری میشود.
بیشتر بخوانید: ضرب‌وشتم یک معترض به حجاب اجباری در بازداشتگاه
شنبه گذشته نیز خبر بازداشت دختری دیگر به نام "همراز صادقی" در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. در این خبر گفته شده بود که این دختر معترض در تقاطع خیابان سمیه و سپهبد قرنی تهران روسری خود را از سر برداشته و بر روی جعبه تقسیم شبکه مخابرات ایستاده است.
بر اساس این خبر، "ضربه شدید" یک فرد "لباس شخصی" به همراز صادقی به قصد پایین کشیدن او از روی سکویی که بر آن قرار داشته، باعث شکستگی استخوان ساعد این دختر شده است.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
حجاب به صورتی خزنده دستور کار متولیان انقلاب اسلامی شد. ابتدا در ارتش و سپس در ادارات دولتی روسری و چادر را الزامی کردند. روح‌الله خمینی در تیر ۱۳۵۹ در یک سخنرانی با انتقاد از دولت بنی‌صدر، ده روز مهلت تعیین کرد تا نشانه‌های "طاغوت" از ادارات زدوده شوند. نخستین بخشنامه در ممنوعیت ورود زنان بی‌حجاب به وزارت‌خانه‌ها، امضای اکبر هاشمی رفسنجانی و مهر شورای انقلاب را داشت.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
پس از این دستور، علی قدوسی، دادستان کل وقت ابلاغیه داد که حقوق و مزایای زنان کارمند بدون حجاب قطع میشود. از چهارشنبه ۱۴ تیر ۱۳۵۹ جلوی حضور زنان و دختران فاقد روسری به اداره‌‌ها را گرفتند. آن زمان مانتو در کار نبود. لباس پوشیده و روسری کفایت می‌کرد. چادر به تدریج به عنوان "حجاب اصلح" و "ارزشی" معرفی شد تا آنجا که بسیاری دختران دانشجو برای بازنماندن از تحصیل، تظاهر کردند که چادری هستند.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
در سال ۱۳۶۰ و با اعلام مقررات مربوط به ماه رمضان از سوی نماینده دادستانی، اماکن عمومی موظف شدند تابلویی را در معرض دید قرار دهند که از پذیرش مهمان و مشتری بی‌توجه به ظواهر اسلامی معذورند. اما این اقدام به ماه رمضان محدود نماند. تابلوی کذایی چند دهه است در فروشگاه‌ها، رستوران‌ها یا وسایل نقلیه عمومی خودنمایی می‌کند. تهدید به بستن "اماکن خاطی" دعوتی تلویحی شد از همگان برای همدستی با حجاب اجباری.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
اولین قانون حجاب، ماده ۱۰۲ قانون تعزیرات در سال ۱۳۶۲ بود که بعدا در سال ۱۳۷۵ به صورت تبصره‌ای به ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی الحاق شد. طبق این تبصره زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند به ۱۰ تا ۶۰ روز حبس یا ۵ تا ۵۰هزار تومان جزای نقدی محکوم می‌شوند.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
تاکید روی حجاب شرعی، پاشنه آشیل این تبصره قانونی است. مطابق شرع، حجاب یعنی پوشاندن بدن به غیر از صورت و کفین. رنگی برای آن تعیین نشده و تعریفی از حجاب برتر و بدتر نیز در متون دینی وجود ندارد. مبنای اجباری شدن حجاب در ایران، سیاست و اقتدار ایدئولوژیک است تا آن جا که دامنه جبر را به اقلیت‌های غیرمسلمان، توریست‌ها و دیپلماتهای خارجی نیز کشانده‌اند. چیزی که حتی در عربستان سعودی هم اعمال نمی‌شود.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
مثلا شرط صدور ویزای ایران برای توریست‌های زن را رعایت حجاب گذاشته‌اند. ادعا میشود که پروتکلی دیپلماتیک نیز به امضای ایران و سایر کشورهای جهان رسیده که همه زنان خارجی ولو دیپلمات‌ها و سیاستمداران باید در سفر به ایران حجاب داشته باشند. تصویر: استقبال رئیس دفتر روحانی و همسرش از رئیس جمهور اندونزی و همسرش در تهران.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
حجاب در اندونزی که بیشترین جمعیت مسلمان در کشورهای اسلامی را دارد، تحمیلی نیست. به تازگی در استان آچه حجاب برای کارمندان و مهمانداران زن الزامی شده اما طبق قوانین سراسری، حجاب مقوله‌ای اختیاری است و بخش بزرگی از زنان اندونزیایی تنها هنگام نماز حجاب دارند. هیچ میهمان خارجی موظف نیست در این کشور روسری سرش کند.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
وقتی که اما بنینو وزیر خارجه وقت ایتالیا در ژانویه ۲۰۱۴ به ایران سفر کرد، هیچیک از روسری‌های مرحمتی مسئول تشریفات فرودگاه را نپذیرفت و گفت اگر مقامات ایرانی به خاطر شراب، پروتکل ضیافت‌های غربی را نقض می‌کنند، او هم حاضر نیست به چنین کاری تن دهد. او مسیر فرودگاه تا هتل را بدون روسری طی کرد اما سرانجام در ملاقات با محمدجواد ظریف، روسری گشادی بر سر گذاشت.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
به موازات حجاب الزامی، آداب معاشرتی التقاطی ابداع کرده‌اند. با زنان دست نمی‌دهند اما دست بر سینه می‌گذارند یا سر خم می‌کنند. تقلیدی از فرهنگ‌های چین، ژاپن و هند. عطاءالله مهاجرانی، وزیر ارشاد اسبق ایران نقل می‌کند: «رئیس جمهور هند دیداری یک روزه از تهران داشت. رفتم فرودگاه استقبال. همسر ۷۵ ساله‌اش دید بایست محجبه شود. داخل هواپیما ماند و پیاده نشد.» تصویر: ملاقات وزیران خارجه ایران و هند.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
دین رسمی مالزی با ۶۱درصد جمعیت مسلمان، اسلام است. توریست‌ها در انتخاب لباس آزادند؛ البته در اماکن مذهبی و مساجد باید با لباس پوشیده و روسری وارد شوند. بیشتر زنان مالزی محجبه‌اند اما روسری‌ها و مقنعه‌هایی به رنگ‌های شاد به سر می‌کنند و چیزی به نام چادرمشکی نمی‌شناسند. بی‌حجابی زنان مسلمان جرم تلقی نمی‌شود و حجاب امری شخصی و اعتقادی به شمار می‌رود.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
تنها در ایران، عربستان یا عراق حجاب با رنگ سیاه یا چادر مترادف است. در مصر، مراکش، تونس، فلسطین، اردن، پاکستان، افغانستان و هند، زنان بدن یا موی خودشان را با پارچه‌هایی به رنگ روشن می‌پوشانند. حجاب در ترکیه، کشور همسایه، دوست و برادر ایران، اختیاری است. طرفه آن که سبک لباس پوشیدن امینه اردوغان، همسر رئیس جمهور و رئیس حزب حاکم و اسلامگرای "عدالت و توسعه"، مقلدان زیادی در ایران دارد.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
ایران و عربستان سمبل حکومت‌های دینی هستند اما ریاض دیپلماتهای زن و یا همسران روسای دولت را به داشتن حجاب ملزم نمی‌کند. مارگارت تاچر، نخست وزیر اسبق بریتانیا در سفر به ریاض در دهه ۸۰میلادی، یک ردای دراز به تن داشت که سراپایش را می‌پوشاند، اما ترزا می چنین نکرد. رسانه‌های اصولگرای ایرانی نوشتند که نخست وزیر انگلستان به قوانین عربستان سعودی بی‌احترامی کرد: کاتولیک‌تر از پاپ...
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
آنگلا مرکل صدراعظم آلمان هم حاضر نشد در سفر به عربستان سعودی شالی به سر بیندازد و با همان کت و شلوارهای همیشگی به ریاض رفت. او در سال‌های گذشته حاضر نشده به خاطر حمایت جمهوری اسلامی از حزب‌الله لبنان، رژیم اسد و به رسمیت نشناختن اسرائیل، حسن روحانی را برای بازدید از کشورش دعوت کند. این‌که مرکل روزی نیز به تهران برود، دستکم تا وجود پروتکل حجاب اجباری برای زنان خارجی، تصوری محال به نظر می‌رسد.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
در کشورهای مسلمان دیگر، موازین شرعی با درفش و تهدید و خشونت ترویج نمی‌شود. حتی در مصر، مهد جهان اسلام نیز که مردمی بسیار متشرع دارد، حجاب از سوی نهادهای قدرت اجباری نشده و سیاستمداران زن، زنان سیاستمداران و یا گردشگران زن خارجی در سفر به این کشور در انتخاب نوع پوشش آزادند. تصویر: انتصار عامر همسر عبدالفتاح سیسی رئیس جمهور مصر در نشست بریکس به همراه رئیس جمهور چین و همسرش.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
زنان در مسند قدرت در اروپا یا آسیا پرشمارند و ارتباط و سفر امری ناگزیر. در بسیاری تصاویر می‌توان دید که این زنان از پوشیدن روسری و قرار گرفتن در فضایی که آداب آن را نمی‌دانند، معذب و درمانده‌اند. تازه بر سر همین که چه پوشیدند و چه چیزی بر سر داشتند، جنجال میشود. یک نمونه حجاب ماریجه اسخاکه نماینده پارلمان هلند در دیدار با مقامات ایرانی که بحث برانگیز شد.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
پروتکل‌های دیپلماتیک ایران برای حجاب زنان سیاستمدار اکثرا فرمالیته‌اند و بخصوص به خاطر مصلحت‌‌‌های سیاسی در مناسبات با دوستان نزدیک با تسامح انجام می‌شوند. تصویر ورود "دلسی رودریگز" وزیر امور خارجه ونزوئلا را به وزارت خارجه ایران نشان می‌دهد.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
رعایت پروتکل‌های جمهوری اسلامی برای زنان خارجی، تنها مایه ملال شخصی نیست بلکه گاه چالش‌های اجتماعی و سیاسی می‌آفریند. یک نمونه: بروشوری که اتاق بازرگانی آلمان از اعضای زن هیات اقتصادی این کشور در سفر به ایران منتشر کرد. این هشت زن برای بروشور مربوطه، عکس‌هایی محجبه انداخته بودند. متتقدان این کار را نه احترام به فرهنگ و سنت ایرانی بلکه سرخم کردن به قانون تبعیض‌آمیز جمهوری اسلامی خواندند.
-
چگونه حجاب تجویزی به حجاب تحمیلی تبدیل شد؟
بیشتر زنان سوری محجبه هستند اما اسما اسد، همسر دوست و متحد استراتژیک جمهوری اسلامی، حجاب ندارد. حجاب در سوریه امری اختیاری است؛ در لبنان و اردن نیز اجباری نیست و همسران سعد حریری و ملک عبدالله بدون حجاب هستند. در اوج بحران سوریه، جمهوری اسلامی به اسد پیشنهاد داده بود که همسر و فرزندانش را به تهران بفرستد. آیا ممکن بود برای اسما اسد در پروتکل رعایت حجاب اجباری استثنا قائل شوند؟
نویسنده: مهیندخت مصباح
