اصلاح قوانین امور دینی در آذربایجان برای مقابله با نفوذ ایران
۱۳۹۰ آبان ۲۷, جمعه
مجلس جمهوری آذربایجان در ۲۴ آبان ۱۳۹۰ قانون آزادی‌های دینی را اصلاح کرد و ممنوعیت‌هایی بر آن افزود. بر اساس اصلاحات جدید «آموزش دینی در خارج برای شهروندان آذربایجان بدون هماهنگی با سازمان‌های ذیصلاح، مبادله‌ی شخصیت‌های دینی، اجرای مراسم مذهبی توسط شهروندان آموزش دیده در خارج، فروش کتب دینی بدون مجوز و انجام هرگونه تبلیغات دینی توسط اتباع کشورهای دیگر» ممنوع اعلام شده است.
تخلف از قانون جدید، بین ۲ تا ۳ سال زندان یا ۵ تا ۷ هزار منات جریمه نقدی در پی خواهد داشت. افراد متخلف در صورت تکرار خطا، باید ۷ تا ۹ هزار منات جریمه بپردازند یا ۲ تا ۵ سال حبس را تحمل کنند.
برخی از کارشناسان امور دینی آذربایجان و یک نماینده پارلمان این کشور در گفتگو با دویچه وله تائید کردند که اصلاح قوانین مربوط به امور دین، بیشتر به دلیل مقابله با دخالت‌های دینی و اعمال نفوذ جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان انجام گرفته است.
کارشناس: آذربایجان نیازی به مبلغان خارجی ندارد
در جمهوری آذربایجان، تشکل‌های دینی می‌توانند در چهارچوب قانون آزادانه فعالیت کنند. "کمیته امور دینی جمهوری اذربایجان" تاکنون ۵۱۰ تشکل دینی را به ثبت رسانده است. افزون بر این، ۴۹۳ انجمن اسلامی، ۹ انجمن مسیحی، ۶ انجمن یهودی، یک انجمن کریشنایی، یک انجمن بهایی و ۱۷ تشکل متفرقه و غیراسلامی دیگر در این کشور به ثبت رسمی رسیده‌اند.
یک کارشناس در باکو به دویچه وله می‌گوید: «آموزش دینی در آذربایجان در دانشگاه اسلامی قفقاز در سطح بسیار خوب و علمی انجام می‌شود و جوابگوی نیازهای جامعه است و نیازی به تحصیل دانشجویان دینی در خارج نیست.»
این کارشناس که مایل به افشای نام خود نیست، به گفته مقامات آذربایجان استناد می‌کند که گفته‌اند: «طلبه‌هایی که در خارج تحصیل می‌کنند به روش‌های مختلف جذب ارگان‌های اطلاعاتی آن کشورها می‌شوند.»
فتوای روحانیان ایران درباره منع حجاب در جمهوری آذربایجان
جمهوری آذربایجان کشوری لائیک است و قانون اساسی این کشور دخالت دین درامور سیاسی را ممنوع کرده است. حجاب در مدارس این کشور به دستور وزارت آموزش و پروش آذربایجان، ممنوع است اما این ممنوعیت موجب نارضایتی برخی روحانیان ایرانی شده است.
آیت‌الله مکارم شیرازی و آیت الله نوری همدانی علیه تصمیم دولت جمهوری آذربایجان فتوا صادر کرده و از مردم خواستند تا در مقابل این دستور بایستند. اما مقام‌های آذربایجان این مسئله را دخالت در امور داخلی خود تلقی کردند.
سرلشکر سید حسن فیروز آبادی، رئیس ستاد ارتش ایران نیز پیش از این از سیاست دولت آذربایجان انتقاد کرده و گفته بود: «اميدواريم جناب آقای الهام علی‌اف به اين امور که ارکان استحکام دولت اوست توجه کنند،وگرنه عاقبتی سياه خواهتد داشت.»
گرچه سخنان فیروزآبادی از سوی سفارت ایران در باکو تکذیب شد اما الخان پوليخ‌اف سخنگوی وزارت امور خارجه‌ی آذربايجان گفته است که ايران تاکنون به یادداشت اعتراضی جمهوری آذربايجان در این زمینه، پاسخ رسمی نداده است.
واکنش دفتر ریاست جمهوری آذربایجان
سخنان رئیس ستاد ارتش ایران واکنش نهاد ریاست جمهوری آذربایجان را هم برانگیخت. خبرگزاری ترند نیوز از قول نوروز محمداف رئیس بخش روابط خارجی نهاد ریاست جمهوری آذربایجان نوشت: «گاهی مقام ارشد ارتش این کشور بجای آنکه مشغول کار نظامی‌گری خود شود، مانند فردی که شنا کردن بلد نباشد، تلاش برای شنا در دریای سیاست را دارد.»
محمداف همچنین خطاب به فیروزآبادی گفت: «اگر جنابعالی بعنوان یک ارتشی، مانند یک مجتهد قصد توصیه کردن به دیگران یا دخالت در امور کشوری دوست را داشته باشید، خیلی خنده دار است.»
"کنفرانس دینی در قم علیه آذربایجان"
برگزاری کنفرانسی تحت عنوان"حمایت از بیداری اسلامی و محکومیت سیاست اسلام هراسی جمهوری آذربایجان" در شهر قم هم سبب اعتراض مقام‌های جمهوری آذربایجان شد.
علی احمداف، دبیر اجرایی حزب "آذربایجان نوین" حزب حاکم در این کشور، در گفتگو با روزنامه‌نگاران در این رابطه صریحا گفت «آذربایجان هیچ اقدام تهدیدآمیز یا تحقیر آمیز ایران نسبت به دولت آذربایجان را تحمل نخواهد کرد. راه‌اندازی کنفرانسی در ایران علیه آذربایجان قابل قبول نیست و چنین اقداماتی ضربه بر روابط دو همسایه است.»
نماینده پارلمان: مردم موافق اصلاحات امور دین هستند
راسیم موسی‌بیگ‌اف، نماینده مجلس آذربایجان درباره‌ی انگیزه تغییرات قوانین مربوط به امور دینی کشورش به دویچه‌وله می‌گوید: «قدرت‌هایی در خارج از مرزهای آذربایجان بنام دین قصد دارند با یک سری اهداف سیاسی خاصی برای دخالت در امور دینی این کشور فعالیت کنند.»
وی یادآوری می‌کند که « ما مخالف فروش کتب دینی نیستیم ولی این کتاب‌ها باید مجوز داشته باشند. قوانین کشور بسیار نرم بوده و ما حد قانونی مجازات را تعیین و میزان جریمه‌ها را نیز افزایش دادیم. مبلغان خارجی و یا کسانی که در خارج تحصیلات دینی دارند باید از مراجع ذیصلاح کشور اجازه دریافت کنند.»
موسی بیگ‌اف تصریح می‌کند که مردم نیز با اصلاحات امور دینی در آذربایجان مخالفتی ندارند: «ما در پارلمان قوانینی را تصویب کردیم که به فعالیت‌های دینی قانونیت می‌بخشد. ما مخالف سوء استفاده از دین برای یک سری مقاصد سیاسی هستیم. ما در واکنش به مداخلات دینی ایران قوانین کشورمان را اصلاح کردیم.»
این نماینده مجلس آذربایجان ضمن انتقاد از سیاست‌ها و "دخالت" های ایران در امور دینی کشورش می‌گوید: «جمهوری اسلامی ایران می‌خواهد که دین در سیاست ما تاثیرگذار باشد. اما آذربایجان کشوری لائیک و دنیوی است.»
موسی بیگ‌اف معتقد است که اصلاحات جدید در قوانین مربوط به امور دینی کشورش مانع فعالیت‌های وهابیون نیز خواهد شد.
فعالیت‌های دینی در زمان شوروی سابق هم ممنوع بود
آیا محدودیت‌های دینی در جمهوری آذربایجان ادامه‌ی سیاست دینی زمان شوروی سابق نیست؟
دالغا خاتین اوغلو، رئیس بخش فارسی خبرگزاری ترند نیوز جمهوری آذربایجان در پاسخ به این سئوال می‌گوید: «سیاست دوران شوروی بیشتر تمرکز بر مادی گرایی و دین ستیزی بود. هم اکنون صدها سازمان دینی در آذربایجان و دیگر کشورهای استقلال یافته فعال هستند. مردم آذربایجان برداشتی بسیار معتدل از اسلام دارند، این برداشت به نوعی پر کردن خلاء معنوی هم هست.»
خاتین اوغلو تاکید می‌کند افراطگرایی دینی با «جوهره ملی، فرهنگ و خصوصا طرز معیشت مردم آذربایجان منافات دارد.»
چشم‌انداز مناسبات
مقام‌های جمهوری اسلامی و جمهوری آذربایجان، مناسبات فیمابین را حسنه و دوستانه توصیف می‌کنند ولی از تنش‌های دو کشور هم تابحال کاسته نشده است.
موسی بیگ‌اف نماینده مجلس آذربایجان در این باره می‌گوید: «ما در خزر با ایران مشکل داریم. ما از سیاست ایران در پشتیبانی از ارمنستان ناخرسندیم. این مشکلات را ما علنا بیان می‌کنیم و نمی‌گوییم مشکلی نیست ولی قصد داریم موارد اختلاف را از طریق دیالوگ و گفتمان حل کنیم نه از طریق دشمنی.»
با این همه و با وجود تاکید مسئولان جمهوری آذربایجان و ایران بر مناسبات دوستانه، جای چاره‌ای اساسی برای مشکلات یاد شده، خالی است.
طاهر شیرمحمدی
تحریریه: مهیندخت مصباح