از" آتش کاروان" تا " ایران جوان"

در دو سه دهه‌ی مانده به انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ کمتر ترانه‌ی ماندگاری را می‌شد سراغ گرفت که شعر آن را بیژن ترقی نگفته باشد. گرچه نام ترقی بیش از همه با ترانه‌ی "آتش کاروان" دلکش گره خورده، ولی شمار قابل توجهی از ترانه‌های به یادماندنی خوانندگانی همچون مرضیه، حمیرا،الهه و پوران نیز از این شاعر ترانه‌سراست.

"می‌زده"، "برگ خزان"، "به زمانی که محبت شده افسانه"، "ز کوی بلاکشان" و "نسیم فروردین" جز آن دسته کارهای ماندگار مرضیه‌اند که ترقی ترانه‌های آنها را سروده است. در میان کارهای ممتاز حمیرا نیز که ترقی شعر آنها را گفته می‌توان به "صبرم عطا کن"، "پشیمانم" و "به خاطر تو" اشاره کرد. ترانه‌ی "گل اومد، بهار اومد" با صدای پوران نیز از دیگر سروده‌های ماندگار ترقی است.

ترقی با مجموعه‌ی آثار خویش نام خود را به عنوان یکی از بنیانگذاران و پیشبرندگان ترانه‌سرایی نوین ایران ثبت کرده است. در عین حال، نگارش و ثبت خاطرات شخصی و اجتماعی را نیز باید از کارهای مثبت او به شمار آورد. ترقی در کتاب «از پشت دیوارهای خاطره» به نقل خاطراتش با چهره‌های صاحب نامی همچون نیما یوشیج، شهریار، پرویز یاحقی، ابوالحسن صبا، رهی معیری، علی تجویدی و ... پرداخته است.

انقلاب ایران که تداوم کار موسیقی و دست‌اندکاران موسیقی را با وقفه و دشواری مواجه کرد، بر فعالیت بیژن ترقی نیز تاثیر گذاشت و او دیگر کمتر ترانه‌ای سرود. برجسته‌ترین کار ترقی در سال‌های اخیر نوشتن شعری سرودگونه بود بر آهنگی از موسیو لومر. لومر موسیقیدان فرانسوی در دوران ناصرالدین شاه به ایران آمد و اولین سرود ملی ایران را نوشت و نواخت. پیمان سلطانی این آهنگ را با شعر بیژن ترقی تنظیم کرده و سالار عقیلی آن را همراه با ارکستر ملل خوانده است. سرود ایران جوان، شباهت چندانی با سرود معروف ای ایران، ای مرز پرگهر ندارد و تاکیدش را بر رنگارنگی، تنوع و استعدادهای ایران گذاشته است.

زنده‌یاد ترقی در ۱۲ اسفند ۱۳۰۸ در تهران زاده شد. او در سال‌های اخیر بیمار بود و شکوه داشت که از طرف نهادهای مسئول که باید ارج‌گذار حرمت و خدمات هنرمندان باشند کمترین کمکی برای معالجه او نشده است. از همین رو مجبور شد خانه‌اش را بفروشد و هزینه‌ی دوا و درمان بیماری‌اش کند. ترقی سحرگاه روز شنبه، ۵ اردیبهشت در سن هشتاد سالگی در تهران چشم از جهان فروبست.

FV/MM