۱۰ سال پس از زمین‌لرزه؛ بم و پروژه‌های ناتمام
۱۳۹۲ دی ۴, چهارشنبه
این زمین لرزه که بزرگی آن ۶/۶ ریشتر بود، حدود ۵۰ هزار کشته، ۳۰ هزار مجروح و صدها هزار بی‌خانمان برجای گذاشت.
در پی وقوع زلزله، به مدت سه روز عزای عمومی اعلام شد. سیل پیام‌های تسلیت مقامات داخلی و خارجی روانه رسانه‌ها شد و حدود ۴۴ کشور نیروهای خود را برای کمک به عملیات امداد به ایران فرستادند. عملیات امداد رسانی از آغاز با حاشیه‌های فروانی رو‌به‌رو بود، حاشیه‌هایی که حالا با گذشت ۱۰ سال از آن روز همچنان ادامه دارد.
اختلاس و فساد مالی در روند بازسازی
ماجرای به سرقت رفتن کمکهای سازمان ملل و دیگر کشورها در همان روزهای ابتدایی آغاز شد و تا اختلاس مالی بسیاری از مسئولان در پی بازسازي خيابان‌ها و پياده روهای اين شهر پیش رفت. این اختلاس‌ها باعث شد که هنوز هم بسیاری از اهالی بم آباد نشدن کامل این شهر را نتیجه آن می‌دانند.
قاسم که ۱۰ سال پیش در زلزله بم پدر و بسیاری از بستگان خود را از دست داد، در این رابطه می‌گوید: «همه از سرقت بسیاری از کمکهای کشورهای دیگر توسط مسئولان دولتی از همان روزهای نخست باخبر بودند. بسیاری از نهادهای امنیتی در همان روزهای ابتدایی در این سرقت‌ها دخیل بودند و این از چشم مردم بم هم پوشیده نبود. در روند کار بازسازی هم که اختلاس‌ها آغاز شد. اختلاس‌ها هم دیگر مختص به مسئولان نبود حتی از همشهری‌های خود من هم در این فسادهای مالی دست داشتند. بم به خاطر این مسائل هست که هنوز پس از ۱۰ سال به طور کامل آباد نشده است.»
تعداد افرادی که در زلزله مرگبار ۱۰ سال پیش در شهر بم بسیاری از بستگان خود را از دست دادند، کم نیست. سمیه یکی دیگر از کسانی است که حدود ۵۰ تن از بستگانش را در این زلزله از دست داده است. او در رابطه با وضعیت شهر بم می‌گوید: «تا سه سال پس از وقوع زلزله هنوز هم بسیاری از مردم بم در کانکس زندگی می کردند. پس از آن دولت اعلام کرد که برای ساخت و ساز به هر خانواده وامی داده می‌شود. مبلغ وام ۱۵ میلیون تومان بود که تنها هزینه خاک برداری را تامین می‌کرد. خیابانی در بم وجود دارد که همیشه تلویزیون ایران برای نشان دادن روند بازسازی‌ها در این شهر، آن را نمایش می‌دهد اما کافی بود چند قدم از این خیابان دور شوید تا هنوز هم آثار خرابی‌های زلزله را ببینید.»
سمیه که ساکن تهران است و بهار امسال به بم مسافرت کرده است، می‌افزاید: « پس از ۱۰ سال حالا دیگه تقریبا بیشتر خانواده‌ها خانه‌های خود را ساخته‌اند اما هزینه این ساخت و سازها را خودشان پرداخت کردند چرا که وام دولت کفاف نوسازی دوباره را نمی‌داد.»
پروژه‌هایی که ناتمام ماندند
در میان کار بازسازی خانه‌ها اما قرار بود پروژه‌های مختلفی در این ۱۰ سال احداث شود؛ پروژه‌هایی که به خاطر همان اختلاس‌ها و فسادهای مالی نیمه کار ماند.
پروژه باغ هنر بم یکی از این موارد بود که محمد رضا شجريان پس از وقوع زلزله خود شخصا پیگیر مراحل ساخت و ساز آن بود اما او نیز در میانه راه با انتشار نامه‌ای از روند دخالت‌ها در نحوه ساخت این مجموعه و تحمیل پیمانکار انتقاد و در نهایت از ادامه انجام این پروژه کناره‌گیری کرد.
قاسم که در شهر بم دبیر فیزیک است هم به بسیاری از این پروژه‌ها که در طول این ۱۰ سال وعده ساخته شدن آنها داده شده بود، اشاره می‌کند و می‌گوید: «برای مثال قرار بود پس از زلزله جاده‌ای احداث شود. بودجه ساخت این جاده تقریبا همان زمان تصویب شد اما هنوز با گذشت ۱۰ سال از زلزله کار ساخت این جاده ادامه دارد. تا زمان حضور دولت آقای خاتمی کارها هرچند کند اما به هر حال انجام می‌شد اما پس از آن دولتی سرکار آمد که بسیاری از مسئولانش معتقد بودند مردم بم آدم‌های بدی بودند که این بلا بر آنها نازل شده است. در پی این اظهارنظرها که بسیاری از اهالی بم هم در جریان آن هستند، بودجه سالیانه‌ای که برای روند کار بازسازی شهر بم تعیین شده بود به یک‌باره قطع شد. معادلات سیاسی در این ۱۰ سال در روند بازسازی شهر بم بسیار تاثیر گذاشته است.»
ارگ ویران
در کنار تلفات جانی این زلزله مرگبار، ارگ بم با ۲۵۰۰ سال قدمت که بزرگترین سازه گلی جهان بود نیز به کلی ویران شد.
پس از وقوع زلزله سال ۸۲ و ویرانی کامل آن، رئیس جمهور وقت ایران محمد خاتمی اعلام کرد که ارگ بازسازی خواهد شد. وعده‌ای که با گذشت ده سال همچنان در حال پیگیری است.
به تازگی نماینده مردم شرق استان کرمان در مجلس در گفت‌و‌گو با واحد مرکزی خبر کمبود اعتبار را دلیل کند شدن روند بازسازی اعلام کرده و گفته است: «هر سال یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان برای ادامه بازسازی در نظر گرفته می‌شد اما در حال حاضر این بودجه تا ۴۰۰ میلیون تومان کاهش یافته و موجب کندی بیش از حد بازسازی شده است.»
فرماندار بم هم در این رابطه گفته است: «بخش‌های مختلفی از ارگ بوسیله کارشناسان خارجی بازسازی شد اما آنها دیگر در ایران حضور ندارند و کار بازسازی تنها از سوی کارشناسان و متخصصان داخلی در حال انجام است.»
در حال حاضر کار بازسازی ارگ بم همچنان بسیار کند اما در حال پیگیری است. تنها خبر خوشایند در این رابطه مربوط به خارج شدن آن از لیست میراث جهانی در خطر است.
سازمان یونسکو در ۲۷ ژوئن سال جاری اعلام کرد که این کمیته، پس از بررسی پرونده ارگ بم به این نتیجه رسیده است که اصلاحات در مدیریت و حفاظت از ارگ بم و محوطه اطرافش توانسته این بنا را از لیست میراث در خطر خارج کند.
دهمین سالگرد قربانیان زلزله امسال نیز به رسم هر سال در بم برگزار می‌شود. خانه‌ها همچنان بازسازی و ساخته می‌شوند و شاید پروژه‌های ناتمام به پایان برسند اما بدون شک غم از دست دادن حدود ۵۰ هزار نفر از اهالی این شهر همچنان با گذشت ۱۰ سال از این حادثه پابرجاست.