کمیته صیانت از آرا قانونی است یا غیرقانونی؟

طرح تشکیل کمیته صیانت از آرای انتخابات، سال گذشته از سوی برخی چهره‌های اصلاح‌طلب مطرح شد. فیض الله عرب سرخی، عضو شورای مرکزی سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی سوم دی ماه ۱۳۸۷ به خبرگزاری ایلنا گفت که در حال حاضر تمام دستگاه‌های اجرایی و نظارتی انتخابات و همچنین رسانه‌های عمومی و روزنامه‌های پرتیراژ در اختیار جریان اصولگراست و این نگرانی وجود دارد که انتخابات از "رویه عادلانه" خارج شود. او گفته بود به همین دلیل باید پیشنهاد تشکیل کمیته صیانت از آرا پی‌گیری شود.

تشکیل این کمیته هنوز در حد طرح و پیشنهاد بود که مخالفت‌های جناح اصولگرا با آن آغاز شد. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران در سخنرانی نوروزی خود در مشهد با اشاره ضمنی به پیشنهاد تشکیل کمیته صیانت از آرا گفت: «تا کنون حدود ۳۰ انتخابات در کشور برگزار شده و مسئولان وقت رسما سلامت و صحت انتخابات را تضمین کرده‌اند و به همین علت مردم تحت تاثیر حرف‌هایی که تلاش می‌کنند انتخابات ریاست جمهوری را از هم‌اکنون متزلزل و خدشه‌دار جلوه دهند قرار نمی‌گیرند».

سخنگوی شورای نگهبان در تاریخ ۲۲ فروردین در یک نشست خبری، تشکیل کمیته صیانت از آرا را «اقدامی خلاف قانون» و «توهین به مردم و نظام» دانست. محمد رضا میرتاج‌الدینی، عضو هیأت رئیسه مجلس نیز در گفت و گو با ایرنا در فروردین ماه تاکید کرد که هیچ اختلالی در روند انتخابات وجود ندارد و سیستم صیانت از آرا کاملا رعایت می‌شود. وی گفت: «روند و سیستم فعلی بسیار مناسب است و هیچ دلیلی برای تشکیل کمیته صیانت از آرا وجود ندارد چون آرای مردم با وجود دولت و شورای نگهبان به خوبی محافظت می‌شود». یکی دیگر از نمایندگان مجلس نیز اظهار داشت شورای نگهبان همان کمیته صیانت از آراست.

تشکیل کمیته مشترک صیانت از آرا

با قطعی شدن نامزدی میرحسین موسوی، بحث تشکیل یک کمیته مشترک برای صیانت از آرای مردم، بین دو نامزد منسوب به اصلاح‌طلبان، یعنی موسوی و کروبی جدی‌تر شد. روز یکشنبه، ششم اردیبهشت ماه ستادهای انتخاباتی کروبی و موسوی اعلام کردند که کمیته هماهنگی شوراهای راهبری انتخاباتی کروبی و موسوی برای صیانت از آرا تشکیل شده و رسما کار خود را آغاز کرده است. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی نوروز وظیفه این کمیته در حوزه تبلیغات، اطلاع‌رسانی و صیانت از آراست و مهدی کروبی و میرحسین موسوی شخصا فعالیت‌های این کمیته را دنبال کرده و از تمام اهرم‌های لازم برای امانت‌داری رأی مردم استفاده خواهند کرد.

یک روز پس از اعلام رسمی تشکیل کمیته صیانت از آرا، یکبار دیگر سخنگوی شورای نگهبان در برابر آن موضع گیری کرد. عباسعلی کدخدایی در گفت و گو با خبرگزاری فارس این کمیته را از اساس غیر قانونی خواند.

محمدعلی دادخواه اما می‌گوید، تشکیل چنین کمیته‌هایی نه تنها غیر قانونی نیست بلکه گامی است در جهت پاسداری از آرای مردم. این حقوقدان تاکید می‌کند: «ما در اصل چهلم قانون اساسی صراحتا می‌خوانیم که هیچ شخص و نهادی نمی‌تواند اختیارات و حقوق خودش را عامل تضعیف و نادیده ‌انگاشتن حقوق دیگران قرار بدهد. براین مبادی باید اعلام کنیم هر اقدامی را که در جهت حفظ، پاسداری و سلامت آرای مردم است که به عنوان امانت به صندوقها ریخته می‌شود و ستاد انتخاباتی امانتدارمردم تلقی می‌شود، باید یک امر فرخنده تلقی بکنیم، نه این که آن را به عنوان یک امر مضر برداشت نماییم».

نهادهای مشابه در انتخابات مجلس

سخنگوی شورای نگهبان در گفت و گو با خبرگزاری فارس همچنین اظهار داشت: «هر نهادی که بخواهد عهده‌دار وظایفی در خصوص انتخابات شود، نیازمند قانون است». وی تاکید کرد، تا زمانی که قانونی در این رابطه تصویب نشود، تشکیل این گونه نهادها و مراجع مشابه هیچ اعتبار حقوقی و قانونی نخواهد داشت.

دادخواه می‌گوید، بر خلاف گفته‌های آقای کدخدایی تشکیل نهادهای این‌چنینی هیچ نیازی به تصویب قانون ندارد. به گفته‌ی وی نظیر چنین نهادهایی در انتخابات مجلس نیز وجود دارد: «به صراحت قانون اساسی، اجتماع افراد وقتی که در جهت یک نیت باشد، نیاز به تاسیس بر مبنای ثبت در مراجع قانونی ندارد، چه رسد به آن که نیاز به تصمیم مجلس داشته باشد. مگر ما در انتخاباتی که برای کاندیداهای مجلس رخ می‌دهد، این فرصت را نمی‌دهیم که نمایندگان بتوانند برای هر حوزه‌ی انتخاباتی نماینده‌ای از ناحیه‌ی خودشان معرفی بکنند. چه گونه احتمال دارد که ما این امر را در یک مرحله‌ی بسیار حساس‌تر که نماینده‌ی کل کشور و کل ملت انتخاب می‌شود نادیده بگیریم؟ لذا در یک قیاس منطقی باید بگوییم، این اقدام نه برخلاف قانون است، نه برخلاف مصلحت است، نه ضد موازین و اصولی‌ست که در روح قانون اساسی به چشم می‌خورد».

از آنجا که ناظران و مجریان برگزاری انتخابات دهمین دور ریاست جمهوری ایران همه از یک جناح هستند، اصلاح‌طلبان بیم آن را دارند که در مرحله رأی‌گیری و شمارش رأی، به نفع یک جناح تقلب صورت گیرد.

نویسنده: میترا شجاعی

تحریریه: فرید وحیدی