چرا پشت سر دیگران حرف می‌زنیم؟

من همکاری داشتم که هر وقت فرصت می‌کرد من را کناری می‌کشید تا پشت سر کسی که چند لحظه‌ پیشتر اتاق را ترک کرده بود، حرف بزند. همکار من یکی از آنهایی بود که شیفته غیبت‌ کردن بود و من حس خوبی نسبت به او نداشتم.

اما واقعیت این است که من هم پشت سر دیگران حرف می‌زنم. برخی پژوهشگران می‌گویند که ۶۵ تا ۹۰ درصد از کل گفتگوهای روزمره آدم‌ها درباره کسانی است که در جمع آنها حضور ندارند. این پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که "علاقه آدم‌ها به غیبت کردن با علاقه آن‌ها به سکس و غذا رقابت می‌کند".

اما در نهایت شمار کسانی که حاضرند اعتراف کنند که غیبت می‌کنند بسیار اندک است. در اغلب فرهنگ‌ها غیبت کردن کاری غیراخلاقی به شمار می‌رود که هدف آن تغییر دادن نظر دیگران علیه فردی است که در مورد او غیبت می‌شود.

گروهی از پژوهشگران هلندی تحقیقی در این زمینه انجام داده‌اند و نتیجه تحقیق خود را با عنوان "چرا آدم‌ها غیبت می‌کنند" منتشر کرده‌اند. آنها می‌گویند: «غیبت‌ کردن و بدگویی از دیگران رفتاری خودخواهانه تعبیر می‌‌شود. تصور می‌شود که فرد غیبت کننده نیتی بدخواهانه دارد و می‌خواهد با این کار بر افکار دیگران تاثیر گذارد و اعمال نفوذ کند.»

به گفته این گروه از پژوهشگران، "اما غیبت کردن خیلی هم کار بدی نیست. پشت سر دیگران حرف زدن نه تنها نیازی عمیقأ انسانی است، بلکه کاری منطقی است". یان انگلمان، روانشناسی که در دانشگاه برکلی کالیفرنیا در این‌باره تحقیق می‌کند، به دویچه‌وله می‌گوید: «با غیبت کردن متوجه می‌شویم که چه کسی پتانسیل آن را دارد که شریک و همکار خوبی برای ما باشد و از چه کسی باید دور بمانیم.»

این که چه کسی را باید در یک گروه پذیرفت و چه کسی را باید طرد کرد، در طول تاریخ پرسشی حیاتی بوده است. اعضای یک گروه یا جامعه برای بقای خود باید از خطر خیانتکاران، فریبکاران و خودشیفتگان آگاهی می‌یافتند.

به گفته این پژوهشگران، "در حقیقت آنچه ما عملی غیراخلاقی می‌دانیم به ما کمک می‌کند تا درباره پذیرش افراد در جمع خود تصمیم بگیریم". نتیجه تحقیقات انگلمان نشان می‌د‌هد که کودکان خردسال هم در مورد همبازی‌ای که نمی‌خواهد اسباب‌بازی‌هایش را با دیگران تقسیم کند به یکدیگر هشدار می‌دهند.

به گفته این پژوهشگران، "بدگویی از دیگران کمک می‌کند تا اعضای مناسب به یک گروه‌ راه یابند و نیز اعضای یک گروه به یکدیگر نزدیک‌تر شوند. رابطه اجتماعی دو نفر که سرهایشان را به هم نزدیک کرده و پچ پچ می‌کنند، ناخودآگاه تقویت می‌شود. بیشتر آدم‌ها هم، زمان غیبت کردن نیت بدی ندارند. آنها دوست دارند اخبار جدید را با هم رد و بدل کنند و با هم ‌خوش بگذرانند".

اما نباید فراموش کرد که اعضای یک گروه نیز ممکن است پشت سر یکدیگر حرف بزنند. شاید فکر كنید این کار دیگر واقعا غیراخلاقی است؟ اما پژوهشگران به این پرسش هم پاسخ منفی می‌دهند. آنها می‌گویند "کسی که به نفع خود از قوانین حاکم بر یک گروه تخطی می‌کند‌ باید حساب این را هم بکند که دیگران پشت سرش حرف بزنند".

نگرانی ما از این که تبدیل به موضوع بحث محفل دوستان و آشنایانمان شویم، باعث می‌شود مراقب رفتارمان باشیم. کسی که با یک گروه همکاری نمی‌کند و ساز خود را می‌زند، ممکن است از گروه رانده شود.

فکر می‌کنید در نهایت باید گفت که غیبت‌ کردن به نفع انسان‌هاست و دلایل منطقی دارد؟ نه. ماجرا به این سادگی هم نیست.

پژوهشگران معتقدند دلایل بسیاری وجود دارد که باعث می‌‌شود انسان‌ها به غیبت کردن روی بیاورند. آنها می‌گویند ما از این راه نه تنها اطلاعاتی را به دست می‌آوریم که می‌تواند به دردمان بخورد بلکه می‌توانیم از طریق اطلاعات کسب شده بر دیگران اعمال نفوذ کنیم.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

وقتی با کسی درباره شخص سومی صحبت می‌کنیم، بر نظر طرف صحبت‌مان تأثیر می‌گذاریم. البته برعکس این حال هم صادق است؛ وقتی طرف‌ صحبت ما درباره این شخص بدگویی می‌کند، روی نظر ما تأثیر می‌گذارد.

در نتیجه بسیاری از پیش‌داوری‌ها، شایعات یا اعمالی که موجب آزار روحی یک فرد می‌شود می‌تواند پیامد این بدگویی‌ها باشد. پس تعجبی ندارد که غیبت‌ کردن از نظر ما کاری غیراخلاقی است.

یان انگلمان، پژوهشگری که در این زمینه تحقیق کرده، می‌گوید که ما دوست نداریم دیگران غیبت کنند، چون فکر می‌کنیم، دیگران ممکن است درباره ما هم حرف بزنند. در این صورت کنترل از دست‌مان خارج می‌شود و نمی‌دانیم چه بر سر اسم و رسم‌مان می‌آید.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

آیا واقعا چون می‌ترسیم قربانی شویم غیبت ‌کردن را غیراخلاقی می‌دانیم؟ خاطرم هست که در مورد همکارم که شیفته غیبت‌ کردن بود، چه فکر می‌کردم.

همیشه پیش خودم می‌گفتم اگر او درباره دیگران این‌گونه حرف می‌زند شاید به محض اینکه من هم از اتاق بیرون بروم، پشت سر من هم حرف بزند. شاید این تصور ناخوشایند بود که باعث می‌شد من تا حد امکان کاری نکنم که همکارم فرصت و انگیزه غیبت کردن در مورد من داشته باشد.